Luận văn về thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở tại quận 12, TP.HCM

• Tác giả: Nguyễn Thị Thu Trang
• Người hướng dẫn: PTS. Nguyễn Văn A
• Trường học: Học viện Hành chính Quốc gia
• Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
• Đề tài: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ
• 1.1. Dân chủ ở cơ sở và pháp luật về dân chủ ở cơ sở
• 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm dân chủ ở cơ sở
• 1.1.1.1. Khái niệm dân chủ
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ TẠI QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
• 3. CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ TẠI QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

I. Khái niệm và Đặc điểm của Dân chủ ở Cơ sở

Dân chủ ở cơ sở là một khái niệm quan trọng trong hệ thống chính trị Việt Nam, thể hiện quyền lực thuộc về nhân dân. Theo định nghĩa, dân chủ là quyền lực của nhân dân, nơi mà mọi quyết định liên quan đến đời sống của họ đều được thực hiện thông qua sự tham gia của chính họ. Pháp luật về dân chủ ở cơ sở quy định các quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc tham gia vào các hoạt động chính trị, xã hội tại địa phương. Đặc điểm của dân chủ ở cơ sở bao gồm tính trực tiếp, tính đại diện và tính minh bạch. Tại Quận 12, TP.HCM, việc thực hiện pháp luật về dân chủ đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân về quyền lợi và nghĩa vụ của họ trong việc tham gia vào các quyết định của chính quyền địa phương. Điều này không chỉ giúp củng cố lòng tin của nhân dân vào chính quyền mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng.

1.1. Khái niệm Dân chủ ở Cơ sở

Khái niệm dân chủ ở cơ sở được hiểu là quyền lực thuộc về nhân dân tại cấp xã, phường, thị trấn. Đây là nơi mà người dân có thể trực tiếp tham gia vào các quyết định liên quan đến cuộc sống của họ. Quyền công dân được thể hiện qua việc tham gia vào các hoạt động như bầu cử, góp ý xây dựng chính quyền và tham gia vào các phong trào địa phương. Chính quyền địa phương có trách nhiệm tạo điều kiện cho người dân thực hiện quyền này, đồng thời phải đảm bảo tính công khai minh bạch trong các hoạt động của mình. Việc thực hiện dân chủ ở cơ sở không chỉ là một yêu cầu pháp lý mà còn là một nhu cầu thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

II. Thực trạng thực hiện Pháp luật về Dân chủ tại Quận 12

Thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ tại Quận 12 cho thấy nhiều tiến bộ nhưng cũng tồn tại không ít thách thức. Người dân ngày càng tích cực tham gia vào các hoạt động chính trị, từ việc bầu cử đến việc tham gia vào các hội đồng nhân dân. Tuy nhiên, một số chính quyền địa phương vẫn chưa thực sự phát huy vai trò của mình trong việc thực hiện dân chủ. Một số cán bộ, công chức chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc thực hiện pháp luật về dân chủ, dẫn đến tình trạng thiếu minh bạch và trách nhiệm trong công tác quản lý. Việc giám sát xã hội cũng chưa được thực hiện một cách hiệu quả, khiến cho nhiều ý kiến của người dân chưa được lắng nghe và phản ánh kịp thời. Điều này cần được khắc phục để đảm bảo quyền lợi của người dân được thực hiện đầy đủ.

2.1. Những thành tựu đạt được

Trong thời gian qua, Quận 12 đã có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện pháp luật về dân chủ. Các phong trào công tác dân chủ được phát động mạnh mẽ, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân. Hội đồng nhân dân các cấp đã tổ chức nhiều cuộc tiếp xúc cử tri, lắng nghe ý kiến và nguyện vọng của nhân dân. Điều này đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân về quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong việc tham gia vào các hoạt động chính trị tại địa phương. Sự tham gia của người dân không chỉ giúp chính quyền địa phương có thêm thông tin để ra quyết định mà còn tạo ra sự gắn kết giữa chính quyền và nhân dân.

III. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Pháp luật về Dân chủ

Để nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ tại Quận 12, cần có những giải pháp đồng bộ và cụ thể. Trước hết, cần tăng cường công tác tuyên truyền về dân chủ và quyền công dân để người dân hiểu rõ hơn về quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Thứ hai, chính quyền địa phương cần cải thiện công tác giám sát xã hội, tạo điều kiện cho người dân tham gia vào các hoạt động giám sát và phản biện chính sách. Thứ ba, cần xây dựng các cơ chế công khai minh bạch trong hoạt động của chính quyền, từ đó tạo niềm tin cho người dân. Cuối cùng, việc đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức về dân chủ và pháp luật cũng là một yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng thực hiện pháp luật về dân chủ tại địa phương.

3.1. Tăng cường công tác tuyên truyền

Công tác tuyên truyền về dân chủ cần được thực hiện thường xuyên và đa dạng. Các hình thức tuyên truyền như tổ chức hội thảo, tọa đàm, phát hành tài liệu, sử dụng mạng xã hội cần được áp dụng để tiếp cận đến đông đảo người dân. Việc này không chỉ giúp người dân hiểu rõ hơn về pháp luật mà còn khuyến khích họ tham gia tích cực vào các hoạt động chính trị tại địa phương. Đồng thời, chính quyền cần tạo ra các kênh thông tin để người dân có thể dễ dàng tiếp cận và phản hồi ý kiến của mình về các vấn đề liên quan đến dân chủ.

Tổng quan nghiên cứu

Việc xây dựng và thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn đã được thực tiễn khẳng định là chủ trương đúng đắn, góp phần tích cực vào nhiều mặt của đời sống xã hội, đặc biệt là củng cố, đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở. Tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh, quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trong giai đoạn 2012-2016 đã tạo ra những chuyển biến rõ nét trong nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên, công chức và nhân dân. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, xác định những mặt mạnh, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật này.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 11 phường trên địa bàn Quận 12, với trọng tâm là các chủ thể có thẩm quyền áp dụng pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Quận 12 là địa phương đang trong quá trình đô thị hóa nhanh, phát triển theo hướng “đô thị văn minh, hiện đại, nghĩa tình”, do đó việc thực hiện dân chủ ở cơ sở có ý nghĩa quan trọng trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời góp phần thúc đẩy cải cách hành chính và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Qua đó, nghiên cứu không chỉ có giá trị lý luận mà còn mang tính thực tiễn cao, góp phần làm rõ vai trò của pháp luật trong việc bảo đảm quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về dân chủ và pháp luật. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết về dân chủ xã hội chủ nghĩa: Nhấn mạnh quyền lực thuộc về nhân dân, dân chủ là mục tiêu và động lực của cách mạng, đồng thời là hình thức tổ chức quyền lực nhà nước dựa trên nguyên tắc nhân dân làm chủ.

2. Lý thuyết về thực hiện pháp luật: Xem thực hiện pháp luật là quá trình biến các quy định pháp luật thành hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể, trong đó có sự vận dụng sáng tạo phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Các khái niệm chính bao gồm: dân chủ ở cơ sở, pháp luật về dân chủ ở cơ sở, thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, chủ thể thực hiện pháp luật, và các nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa pháp luật, chủ thể thực hiện pháp luật và nhân dân trong việc phát huy quyền làm chủ tại cấp xã.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh và đối chiếu các tài liệu pháp luật, văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, cùng với số liệu thống kê thực tiễn tại Quận 12 giai đoạn 2012-2016. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các cán bộ, công chức, đảng viên và đại diện nhân dân tại 11 phường của Quận 12, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, tập trung vào đánh giá mức độ thực hiện các quy định pháp luật về dân chủ ở cơ sở, nhận thức của các chủ thể và hiệu quả tác động đến đời sống xã hội. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 5 năm (2012-2016), phù hợp với giai đoạn triển khai Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng cường nhận thức và thực hành dân chủ: Nhận thức về dân chủ và thực hành dân chủ tại Quận 12 đã chuyển biến sâu sắc, với 87% số hộ dân và 92% cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên được tuyên truyền phổ biến các nội dung của Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11. Việc tổ chức hội nghị, lấy ý kiến nhân dân được thực hiện thường xuyên, góp phần nâng cao quyền làm chủ của nhân dân.

2. Hiệu quả công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật: Trong giai đoạn 2012-2016, Quận 12 đã ban hành 93 văn bản chỉ đạo cấp quận và 244 văn bản cấp phường liên quan đến thực hiện dân chủ ở cơ sở. Tỷ lệ cán bộ, công chức tham gia các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ về dân chủ cơ sở đạt trên 80%, góp phần nâng cao năng lực thực thi pháp luật.

3. Cải cách hành chính và nâng cao chất lượng phục vụ: Việc thực hiện pháp luật về dân chủ đã thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, nâng cao tinh thần phục vụ của cán bộ, công chức. Tỷ lệ hộ dân tiếp cận nước sạch đạt 100%, giải quyết việc làm cho hơn 32.000 lượt người, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

4. Hạn chế còn tồn tại: Một số cán bộ, công chức chưa nhận thức đầy đủ vai trò của pháp luật về dân chủ ở cơ sở, còn biểu hiện quan liêu, gây phiền hà nhân dân, đặc biệt trong lĩnh vực nhà đất và thủ tục hành chính. Công tác tuyên truyền chưa đa dạng, chưa sâu sát với nhân dân, một số tổ dân phố tổ chức hội nghị chưa nghiêm túc.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12 đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Số liệu về tỷ lệ tuyên truyền và phổ biến pháp luật cho thấy sự quan tâm và nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc nâng cao nhận thức pháp luật cho cán bộ và nhân dân.

Tuy nhiên, những hạn chế về nhận thức và thái độ của một bộ phận cán bộ, công chức phản ánh sự cần thiết phải tiếp tục đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao trách nhiệm trong thực thi pháp luật. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, Quận 12 có mức độ thực hiện pháp luật về dân chủ tương đối tốt nhưng vẫn cần khắc phục các tồn tại để phát huy tối đa hiệu quả.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tỷ lệ cán bộ, công chức được đào tạo, số lượng văn bản chỉ đạo và mức độ hài lòng của nhân dân sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về tiến trình và kết quả thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở. Bảng tổng hợp các hạn chế và nguyên nhân cũng hỗ trợ cho việc đề xuất giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức

   • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và năng lực thực thi pháp luật về dân chủ ở cơ sở.
   • Thời gian: Triển khai thường xuyên hàng năm.
   • Chủ thể: Ban Tổ chức Quận ủy, UBND Quận 12 phối hợp với các cơ sở đào tạo.

2. Đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật

   • Mục tiêu: Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, nâng cao hiệu quả tiếp cận thông tin cho nhân dân.
   • Thời gian: Triển khai ngay và duy trì liên tục.
   • Chủ thể: Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội quận và phường.

3. Cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ

   • Mục tiêu: Rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, giảm phiền hà cho người dân.
   • Thời gian: Hoàn thành trong 2 năm tới.
   • Chủ thể: UBND Quận 12, các phòng ban chuyên môn.

4. Tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về dân chủ

   • Mục tiêu: Phát hiện và xử lý kịp thời các biểu hiện quan liêu, tham nhũng, gây phiền hà.
   • Thời gian: Thực hiện định kỳ hàng năm.
   • Chủ thể: Ban Thanh tra nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, các cơ quan thanh tra cấp quận.

5. Xây dựng và hoàn thiện quy ước cộng đồng dân cư sát thực tế

   • Mục tiêu: Gắn kết lợi ích thiết thực của cộng đồng với các quy định pháp luật.
   • Thời gian: Triển khai trong 1 năm tới.
   • Chủ thể: UBND phường phối hợp với tổ dân phố và nhân dân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, công chức cấp xã, phường, quận

   • Lợi ích: Nâng cao nhận thức, hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở.
   • Use case: Áp dụng các giải pháp cải tiến công tác quản lý, phục vụ nhân dân.

2. Lãnh đạo Đảng ủy, UBND các cấp

   • Lợi ích: Định hướng chính sách, chỉ đạo thực hiện dân chủ cơ sở hiệu quả hơn.
   • Use case: Xây dựng kế hoạch, chương trình hành động phù hợp với thực tiễn địa phương.

3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc

   • Lợi ích: Tăng cường vai trò giám sát, tuyên truyền và vận động nhân dân thực hiện dân chủ.
   • Use case: Phối hợp với chính quyền trong các hoạt động dân chủ, giám sát thực thi pháp luật.

4. Sinh viên, học viên cao học ngành Luật, Quản lý hành chính công

   • Lợi ích: Nắm vững cơ sở lý luận và thực tiễn về dân chủ ở cơ sở, phục vụ nghiên cứu và học tập.
   • Use case: Tham khảo luận văn để hoàn thiện bài tập, luận văn, nghiên cứu khoa học.

Câu hỏi thường gặp

1. Pháp luật về dân chủ ở cơ sở gồm những nội dung chính nào?
   Pháp luật về dân chủ ở cơ sở quy định các quyền của nhân dân như quyền được biết, bàn bạc, quyết định và giám sát các hoạt động tại địa phương. Ví dụ, Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 quy định rõ các nội dung công khai, lấy ý kiến và quyết định trực tiếp của nhân dân.

2. Ai là chủ thể chính trong việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở?
   Chủ thể chính là Ủy ban nhân dân cấp xã, phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, cùng với sự tham gia của nhân dân. Họ có trách nhiệm tổ chức, tuyên truyền, giám sát và thực hiện các quy định pháp luật.

3. Những khó khăn thường gặp khi thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở là gì?
   Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của một số cán bộ, công chức, hình thức tuyên truyền chưa đa dạng, một số tổ chức chưa thực hiện nghiêm túc hội nghị nhân dân, và còn tồn tại biểu hiện quan liêu, gây phiền hà cho dân.

4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở?
   Cần tăng cường đào tạo cán bộ, đổi mới công tác tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường giám sát và xây dựng quy ước cộng đồng sát thực tế. Ví dụ, Quận 12 đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ.

5. Pháp luật về dân chủ ở cơ sở có tác động như thế nào đến phát triển kinh tế - xã hội?
   Việc thực hiện dân chủ ở cơ sở giúp công khai minh bạch các nguồn lực, huy động sự đóng góp của nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, nâng cao đời sống văn hóa xã hội và giữ vững an ninh trật tự tại địa phương.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2012-2016.
• Nhận thức và thực hành dân chủ của cán bộ, công chức và nhân dân đã có chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
• Vẫn còn tồn tại một số hạn chế như nhận thức chưa đầy đủ, biểu hiện quan liêu và công tác tuyên truyền chưa đa dạng.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo cán bộ, đổi mới tuyên truyền, cải cách hành chính, tăng cường giám sát và xây dựng quy ước cộng đồng.
• Khuyến nghị các chủ thể liên quan cần phối hợp chặt chẽ để bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở hiệu quả, góp phần xây dựng Quận 12 phát triển bền vững, văn minh, hiện đại.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, cán bộ thực thi pháp luật và học viên nghiên cứu về dân chủ cơ sở, đồng thời là cơ sở để tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật về dân chủ ở Việt Nam.