Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và sự phát triển phức tạp của các loại tội phạm phi truyền thống như tội phạm công nghệ cao, ma túy xuyên quốc gia, rửa tiền, buôn người, khủng bố, lực lượng Công an nhân dân (CAND) Việt Nam đứng trước nhiều thách thức mới. Theo Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 16/3/2022 của Bộ Chính trị, việc xây dựng lực lượng CAND chính quy, tinh nhuệ, hiện đại là yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự xã hội. Trong đó, sinh viên chuyên ngữ CAND là nguồn nhân lực chất lượng cao, được đào tạo bài bản để trở thành sĩ quan công an, đóng vai trò quan trọng trong các đơn vị nghiệp vụ, đối ngoại và nghiên cứu.

Khả năng thích ứng nghề nghiệp của sinh viên chuyên ngữ CAND là yếu tố then chốt giúp họ vượt qua những khó khăn, thích nghi với môi trường đào tạo và đặc thù công việc trong lực lượng công an. Nghiên cứu này nhằm đánh giá thực trạng khả năng thích ứng nghề nghiệp của 136 sinh viên chuyên ngữ ngành ngôn ngữ Anh và Trung Quốc tại Học viện Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, từ năm 2021 đến 2024. Mục tiêu cụ thể là khảo sát các đặc điểm nhân cách tâm lý, nguồn lực thích ứng, phản ứng và kết quả thích ứng nghề nghiệp, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và huấn luyện.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ sinh viên thích ứng tốt hơn với các tính chất đặc thù nghề công an như tính chính trị, kỷ luật, chiến đấu, hi sinh vì lợi ích cộng đồng và tính bí mật. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực công an đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên Lý thuyết Xây dựng Sự nghiệp (Career Construction Theory - CCT) của Savickas, một trong những lý thuyết nổi bật về thích ứng nghề nghiệp. Lý thuyết này tập trung vào ba góc độ tâm lý: sự khác biệt cá nhân, phát triển nghề nghiệp và nguồn động lực, giúp giải thích hành vi nghề nghiệp trong suốt vòng đời. CCT đề xuất chuỗi thích ứng gồm bốn thành phần: sự sẵn sàng thích ứng, nguồn lực thích ứng, phản ứng thích ứng và kết quả thích ứng.

  • Sự sẵn sàng thích ứng: Đặc điểm nhân cách tâm lý thể hiện sự linh hoạt, sẵn sàng thay đổi, bao gồm các yếu tố như kiên trì theo đuổi mục tiêu, linh hoạt điều chỉnh mục tiêu, định hướng mục tiêu học tập và hiệu suất, lòng tự trọng, năng lực bản thân tổng quát, nhiễu tâm và điểm kiểm soát tâm lý.
  • Nguồn lực thích ứng: Bốn yếu tố tâm lý gồm mối quan tâm, sự kiểm soát, sự tò mò và sự tự tin, đại diện cho năng lực tự điều chỉnh của cá nhân trong quá trình thích ứng nghề nghiệp.
  • Phản ứng thích ứng: Hành vi nhận thức của sinh viên đối với các tính chất đặc thù nghề công an trong quá trình học tập, rèn luyện và sinh hoạt.
  • Kết quả thích ứng: Hành vi thực tế thể hiện sự chấp hành quy định, hình thành thói quen và phẩm chất đặc trưng của người chiến sĩ công an.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các khái niệm chuyên ngành như khả năng thích ứng nghề nghiệp (career adaptability), đặc thù nghề công an (tính chính trị, kỷ luật, chiến đấu, hi sinh, bí mật), và các thang đo chuẩn quốc tế như Career Adapt-Abilities Scales (CAAS).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Khách thể nghiên cứu gồm 136 sinh viên chuyên ngữ ngành ngôn ngữ Anh và Trung Quốc thuộc ba khóa đào tạo tại Học viện Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Sinh viên đến từ 63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc, đa dạng về giới tính, phương thức tuyển sinh, và thành phần gia đình.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng bảng hỏi khảo sát gồm các thang đo chuẩn và tự xây dựng, đánh giá các khía cạnh sẵn sàng thích ứng, nguồn lực thích ứng, phản ứng và kết quả thích ứng nghề nghiệp.
  • Phương pháp phân tích: Xử lý số liệu bằng thống kê toán học, bao gồm phân tích mô tả, tương quan và hồi quy đa biến để xác định mối quan hệ giữa các biến và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thích ứng nghề nghiệp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu lý luận và xây dựng công cụ từ tháng 11/2022 đến 10/2023; khảo sát thực tiễn và phân tích dữ liệu từ tháng 11/2023 đến 05/2024.

Phương pháp chọn mẫu là mẫu thuận tiện với đối tượng là sinh viên chuyên ngữ CAND đang học tại Học viện Quốc tế, đảm bảo tính đại diện cho nhóm nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sẵn sàng thích ứng của sinh viên chuyên ngữ CAND: Kết quả khảo sát cho thấy đa số sinh viên có mức độ sẵn sàng thích ứng ở mức trung bình đến cao. Cụ thể, điểm trung bình về kiên trì theo đuổi mục tiêu đạt khoảng 3.8/5, linh hoạt điều chỉnh mục tiêu đạt 3.6/5, định hướng mục tiêu học tập và hiệu suất lần lượt là 3.9 và 3.5. Lòng tự trọng và năng lực bản thân tổng quát cũng được đánh giá cao với điểm trung bình trên 4.0, trong khi nhiễu tâm ở mức thấp (khoảng 2.1).

  2. Nguồn lực thích ứng nghề nghiệp: Sinh viên thể hiện mức độ mối quan tâm nghề nghiệp cao (trung bình 4.1), sự kiểm soát và sự tự tin cũng đạt điểm trung bình trên 3.8, trong khi sự tò mò có điểm trung bình 3.7. Các yếu tố này có tương quan tích cực với khả năng thích ứng nghề nghiệp tổng thể (hệ số tương quan r từ 0.45 đến 0.62, p < 0.01).

  3. Phản ứng thích ứng với tính chất đặc thù nghề công an: Sinh viên có nhận thức tích cực về tính chính trị (điểm trung bình 4.2), tính kỷ luật (4.0), tính chiến đấu (3.9), tính hi sinh vì lợi ích cộng đồng (4.1) và tính bí mật (3.8). Mức độ nhận thức này phản ánh sự hài lòng và cam kết với nghề nghiệp.

  4. Kết quả thích ứng trong hành vi: Sinh viên thực hiện nghiêm túc các quy định về giờ giấc, kỷ luật, tham gia tích cực các hoạt động rèn luyện thể chất và phong trào tập thể. Tần suất vi phạm quy định rất thấp (dưới 5%), thể hiện sự tự giác và ý thức trách nhiệm cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sinh viên chuyên ngữ CAND có khả năng thích ứng nghề nghiệp tương đối tốt, phù hợp với yêu cầu đào tạo và đặc thù công việc trong lực lượng công an. Mức độ sẵn sàng thích ứng và nguồn lực thích ứng cao giúp sinh viên chủ động điều chỉnh hành vi, vượt qua khó khăn trong học tập và rèn luyện.

So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực an ninh, cảnh sát ở nước ngoài, kết quả tương đồng với nghiên cứu của Gong và cộng sự (2020) tại Trung Quốc, cho thấy khả năng thích ứng nghề có mối liên hệ tích cực với an toàn tâm lý và hiệu quả công việc. Ở Việt Nam, nghiên cứu này mở rộng phạm vi sang đối tượng sinh viên chuyên ngữ CAND, bổ sung vào khoảng trống nghiên cứu về thích ứng nghề trong lực lượng công an.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện điểm trung bình các yếu tố sẵn sàng thích ứng, nguồn lực thích ứng, phản ứng và kết quả thích ứng, giúp minh họa rõ ràng mức độ biểu hiện của từng khía cạnh. Bảng phân tích hồi quy đa biến cho thấy các đặc điểm nhân cách như kiên trì, linh hoạt và lòng tự trọng là những yếu tố dự báo quan trọng cho khả năng thích ứng nghề nghiệp.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để các cơ sở đào tạo công an điều chỉnh chương trình, phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên phát triển năng lực thích ứng nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực công an trong bối cảnh mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng thích ứng nghề nghiệp: Các cơ sở đào tạo cần xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng mềm, kỹ năng quản lý stress và thích ứng nghề nghiệp, nhằm nâng cao sự linh hoạt và tự tin của sinh viên trong môi trường công an. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do khoa tâm lý phối hợp với khoa chuyên ngành tổ chức.

  2. Phát triển hoạt động hướng nghiệp và tư vấn nghề nghiệp: Thiết lập hệ thống tư vấn nghề nghiệp chuyên sâu, giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về đặc thù nghề công an, từ đó tăng cường sự sẵn sàng và nguồn lực thích ứng. Chủ thể thực hiện là phòng quản lý sinh viên và các chuyên gia tâm lý, triển khai liên tục hàng năm.

  3. Tăng cường quản lý và hỗ trợ sinh viên trong môi trường tập thể: Cải thiện điều kiện sinh hoạt, tăng cường các hoạt động ngoại khóa, rèn luyện thể chất và tinh thần, giúp sinh viên phát triển toàn diện, giảm thiểu các yếu tố gây stress và tăng cường sự gắn kết tập thể. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do ban giám hiệu và phòng quản lý sinh viên phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi thường xuyên: Thiết lập các công cụ đánh giá định kỳ về khả năng thích ứng nghề nghiệp, phản hồi kịp thời để điều chỉnh chương trình đào tạo và hỗ trợ cá nhân. Chủ thể thực hiện là khoa tâm lý và phòng khảo thí, áp dụng hàng học kỳ.

Các giải pháp trên nhằm mục tiêu nâng cao chỉ số thích ứng nghề nghiệp của sinh viên chuyên ngữ CAND, góp phần đào tạo nguồn nhân lực công an chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý đào tạo trong các trường công an: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy và xây dựng các hoạt động hỗ trợ sinh viên phát triển năng lực thích ứng nghề nghiệp.

  2. Sinh viên chuyên ngữ Công an nhân dân: Giúp hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thích ứng nghề, từ đó chủ động rèn luyện, nâng cao phẩm chất và kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp tương lai.

  3. Chuyên gia tâm lý học và tư vấn nghề nghiệp: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và mô hình nghiên cứu ứng dụng lý thuyết xây dựng sự nghiệp của Savickas trong lĩnh vực công an, hỗ trợ phát triển các chương trình tư vấn nghề nghiệp phù hợp.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và quản lý nhân sự trong lực lượng công an: Tham khảo để xây dựng các chính sách phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng cán bộ, chiến sĩ công an đáp ứng yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Khả năng thích ứng nghề nghiệp là gì và tại sao quan trọng với sinh viên công an?
    Khả năng thích ứng nghề nghiệp là năng lực cá nhân để đối phó hiệu quả với các thay đổi và yêu cầu nghề nghiệp. Với sinh viên công an, khả năng này giúp họ vượt qua khó khăn, thích nghi với môi trường đào tạo và đặc thù công việc, từ đó nâng cao hiệu quả công tác sau khi ra trường.

  2. Lý thuyết nào được sử dụng làm cơ sở cho nghiên cứu này?
    Nghiên cứu sử dụng Lý thuyết Xây dựng Sự nghiệp của Savickas, tập trung vào chuỗi thích ứng gồm sự sẵn sàng thích ứng, nguồn lực thích ứng, phản ứng và kết quả thích ứng, giúp giải thích hành vi nghề nghiệp trong suốt vòng đời.

  3. Các yếu tố nhân cách nào ảnh hưởng đến khả năng thích ứng nghề nghiệp của sinh viên?
    Các yếu tố như kiên trì theo đuổi mục tiêu, linh hoạt điều chỉnh mục tiêu, định hướng mục tiêu học tập, lòng tự trọng, năng lực bản thân tổng quát và điểm kiểm soát tâm lý có ảnh hưởng tích cực đến khả năng thích ứng nghề nghiệp.

  4. Sinh viên chuyên ngữ CAND có những đặc điểm gì nổi bật?
    Sinh viên chuyên ngữ CAND có tiêu chuẩn đầu vào cao, môi trường sinh hoạt tập thể nghiêm ngặt, được đào tạo các môn học đặc thù của lực lượng công an, đồng thời có sự kết hợp giữa kiến thức ngôn ngữ và nghiệp vụ công an.

  5. Làm thế nào để nâng cao khả năng thích ứng nghề nghiệp cho sinh viên công an?
    Cần tăng cường đào tạo kỹ năng mềm, phát triển hoạt động hướng nghiệp, cải thiện môi trường sinh hoạt và xây dựng hệ thống đánh giá, phản hồi thường xuyên để hỗ trợ sinh viên phát triển toàn diện và thích ứng tốt với nghề nghiệp.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng khả năng thích ứng nghề nghiệp của 136 sinh viên chuyên ngữ CAND tại Học viện Quốc tế, cho thấy mức độ thích ứng nghề nghiệp ở mức trung bình đến cao với các yếu tố nhân cách và nguồn lực thích ứng tích cực.
  • Lý thuyết Xây dựng Sự nghiệp của Savickas được áp dụng hiệu quả trong nghiên cứu, làm rõ các khía cạnh sẵn sàng thích ứng, nguồn lực, phản ứng và kết quả thích ứng nghề nghiệp.
  • Sinh viên có nhận thức tích cực và hành vi phù hợp với các tính chất đặc thù nghề công an như tính chính trị, kỷ luật, chiến đấu, hi sinh và bí mật.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực thích ứng nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực công an.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đào tạo kỹ năng thích ứng, phát triển hệ thống tư vấn nghề nghiệp và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Kêu gọi hành động: Các cơ sở đào tạo và quản lý lực lượng công an cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao khả năng thích ứng nghề nghiệp cho sinh viên chuyên ngữ CAND, góp phần xây dựng lực lượng công an vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.