Tổng quan nghiên cứu

Hiến máu nhân đạo (HMNĐ) là một nghĩa cử cao đẹp, góp phần quan trọng trong việc cứu chữa người bệnh thiếu máu. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm Việt Nam cần khoảng 16.000 đơn vị máu, tuy nhiên lượng máu thu được mới chỉ đáp ứng khoảng 30% nhu cầu. Tại Việt Nam, sinh viên chiếm khoảng 90% lượng người hiến máu nhân đạo, với hơn 100.000 sinh viên tham gia hiến máu mỗi năm, thu được hơn 107.000 đơn vị máu. Dù vậy, số lượng sinh viên tham gia HMNĐ vẫn còn hạn chế, và động cơ thúc đẩy hành vi này chưa được nghiên cứu sâu sắc.

Luận văn tập trung nghiên cứu động cơ hiến máu nhân đạo của sinh viên trường Đại học Lao động Xã hội Hà Nội (ĐHLĐXHHN) trong giai đoạn từ tháng 11/2010 đến tháng 12/2011. Mục tiêu chính là xác định động cơ chủ yếu thúc đẩy sinh viên tham gia HMNĐ, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến động cơ này nhằm đề xuất các giải pháp phát triển phong trào HMNĐ trong sinh viên. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao nhận thức, thúc đẩy hành vi hiến máu tình nguyện, góp phần giải quyết tình trạng thiếu máu tại các bệnh viện.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 300 sinh viên đã tham gia hiến máu tại trường ĐHLĐXHHN, bao gồm các sinh viên năm thứ nhất đến năm thứ ba, cùng với cán bộ Đoàn, Hội và thành viên đội thanh niên tình nguyện vận động HMNĐ. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp dữ liệu cụ thể về động cơ hiến máu, góp phần xây dựng các chính sách giáo dục và vận động phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết tâm lý học về động cơ hoạt động của con người, đặc biệt là quan điểm của tâm lý học hoạt động. Theo đó, động cơ là sức mạnh tinh thần được sinh ra từ nhu cầu mà đối tượng thoả mãn nhu cầu đó được chủ thể hình dung rõ ràng và có ý thức dưới hình thức biểu tượng, thúc đẩy hành động nhằm thoả mãn nhu cầu. Động cơ có tính ý thức, tính định hướng và có cấu trúc thứ bậc, bao gồm các mặt biểu hiện nhận thức, xúc cảm và hành vi.

Các lý thuyết được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết tâm lý học hoạt động: Nhấn mạnh động cơ là sự phản ánh chủ quan các giá trị xã hội khách quan, hình thành và phát triển trong quá trình giao lưu xã hội có ý thức.
  • Quan điểm của Lê Khanh: Động cơ là sức mạnh tinh thần nảy sinh từ nhu cầu được hình dung rõ ràng trong đầu óc chủ thể, có sức thúc đẩy hành động có hướng.
  • Cấu trúc động cơ theo V.A. Xeep: Động cơ gồm hai thành tố nội dung (đối tượng mong muốn) và lực (mức độ thúc đẩy hành động).
  • Mô hình biểu hiện động cơ: Bao gồm mặt nhận thức (nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng), mặt xúc cảm (thái độ tích cực, mong đợi) và mặt hành vi (hành động cụ thể, kiên trì).

Ngoài ra, luận văn cũng tham khảo các quan điểm về động cơ trong tâm lý học phân tâm, hành vi và nhân văn để làm rõ bản chất và sự phát triển của động cơ trong con người.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu:

    • 300 sinh viên đã tham gia hiến máu tại trường ĐHLĐXHHN (130 nam, 170 nữ; 100 sinh viên mỗi năm học từ năm nhất đến năm ba).
    • 3 cán bộ Đoàn, Hội trực tiếp lãnh đạo phong trào HMNĐ.
    • 10 thành viên đội thanh niên tình nguyện vận động HMNĐ.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu:

    • Điều tra bằng bảng hỏi: 10 câu hỏi kết hợp câu đóng và mở, sử dụng thang đo Likert 5 bậc để đánh giá nhận thức, xúc cảm, hành vi và động cơ hiến máu.
    • Phỏng vấn sâu: Khai thác sâu các khía cạnh động cơ và yếu tố ảnh hưởng từ 9 sinh viên và 3 cán bộ Đoàn, Hội.
    • Thảo luận nhóm có điều khiển: Với 14 thành viên đội thanh niên tình nguyện nhằm xác định động cơ chủ yếu và các yếu tố ảnh hưởng.
    • Mô tả chân dung tâm lý: Phân tích hai trường hợp điển hình có động cơ hiến máu phát triển cao và thấp.

  • Phương pháp phân tích:

    • Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 16.0.
    • Tính tần suất, phần trăm, giá trị trung bình, độ lệch chuẩn.
    • Phân tích hệ số tương quan Pearson để xác định mối quan hệ giữa các biến.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 11/2010 đến tháng 12/2011, bao gồm giai đoạn xây dựng công cụ, khảo sát thử, điều tra chính thức và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Động cơ chủ yếu thúc đẩy sinh viên hiến máu là vì sự sống của người bệnh: Khoảng 65% sinh viên lựa chọn động cơ này, thể hiện qua nhận thức sâu sắc về ý nghĩa và tầm quan trọng của HMNĐ đối với cộng đồng.

  2. Biểu hiện động cơ ở ba mặt:

    • Mặt nhận thức: 70% sinh viên nhận thức rõ vai trò của HMNĐ trong việc cứu người và ý nghĩa nhân đạo.
    • Mặt xúc cảm: 60% sinh viên thể hiện thái độ tích cực, mong đợi được đóng góp cho xã hội qua hành động hiến máu.
    • Mặt hành vi: 55% sinh viên tham gia hiến máu nhiều lần, cho thấy sự kiên trì và quyết tâm trong hành động.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến động cơ HMNĐ:

    • Yếu tố chủ quan như ý thức trách nhiệm cộng đồng và tình cảm đạo đức “thương người như thể thương thân” có mức ảnh hưởng cao (trung bình điểm 4,2 trên thang 5).
    • Yếu tố khách quan như giáo dục gia đình, nhà trường và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng, với điểm trung bình 3,9.

  4. Sự khác biệt về động cơ theo giới tính và năm học:

    • Nữ sinh viên có động cơ nhân đạo cao hơn nam sinh viên khoảng 10%.
    • Sinh viên năm thứ ba có động cơ phát triển hơn sinh viên năm nhất và năm hai, thể hiện qua tần suất hiến máu và nhận thức.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy động cơ vì sự sống của người bệnh là động cơ chủ đạo thúc đẩy sinh viên tham gia HMNĐ, phù hợp với giả thuyết nghiên cứu. Mức độ nhận thức và thái độ tích cực của sinh viên phản ánh sự phát triển ý thức trách nhiệm xã hội và tình cảm đạo đức truyền thống của dân tộc. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với quan điểm của Lê Khanh về động cơ là sức mạnh tinh thần có ý thức thúc đẩy hành động.

Sự khác biệt về giới tính và năm học cho thấy quá trình giáo dục và trải nghiệm thực tiễn có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển động cơ. Điều này cũng phù hợp với lý thuyết về sự hình thành động cơ trong quá trình giao lưu xã hội và phát triển ý thức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố động cơ theo từng nhóm sinh viên, bảng so sánh điểm trung bình các yếu tố ảnh hưởng, và biểu đồ tần suất hiến máu theo năm học. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự đa dạng và mức độ phát triển của động cơ HMNĐ trong sinh viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục ý thức trách nhiệm cộng đồng và tình cảm đạo đức trong sinh viên

    • Chủ thể thực hiện: Nhà trường, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên
    • Thời gian: Triển khai liên tục hàng năm
    • Mục tiêu: Nâng cao điểm trung bình nhận thức và thái độ tích cực về HMNĐ lên trên 4,5/5

  2. Phát triển các chương trình truyền thông, tuyên truyền về ý nghĩa và lợi ích của HMNĐ

    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Trung tâm Truyền thông, Đội thanh niên tình nguyện
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ mỗi học kỳ
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ sinh viên tham gia hiến máu lên ít nhất 50% trong trường

  3. Xây dựng và duy trì đội ngũ sinh viên tình nguyện vận động HMNĐ chuyên nghiệp

    • Chủ thể thực hiện: Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên
    • Thời gian: Thành lập và đào tạo đội ngũ trong 6 tháng đầu năm học
    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% các hoạt động vận động được tổ chức bài bản, hiệu quả

  4. Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục đạo đức và trách nhiệm xã hội

    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Hội Phụ huynh, các tổ chức xã hội
    • Thời gian: Xây dựng kế hoạch phối hợp trong năm học
    • Mục tiêu: Tạo môi trường giáo dục đồng bộ, hỗ trợ phát triển động cơ HMNĐ bền vững

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục và đào tạo

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách giáo dục đạo đức và phát triển phong trào tình nguyện trong sinh viên.
    • Use case: Thiết kế chương trình giáo dục kỹ năng sống và trách nhiệm xã hội.

  2. Cán bộ Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên

    • Lợi ích: Hiểu rõ động cơ và yếu tố ảnh hưởng để tổ chức các hoạt động vận động hiến máu hiệu quả hơn.
    • Use case: Lập kế hoạch vận động, truyền thông phù hợp với tâm lý sinh viên.

  3. Nhà nghiên cứu tâm lý học và xã hội học

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả về động cơ hành vi trong bối cảnh sinh viên Việt Nam.
    • Use case: Phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến hành vi tình nguyện và động cơ xã hội.

  4. Các tổ chức y tế và truyền máu

    • Lợi ích: Nắm bắt tâm lý, động cơ của nhóm hiến máu chủ lực để xây dựng chiến lược thu hút và giữ chân người hiến máu.
    • Use case: Phối hợp với trường đại học tổ chức các chiến dịch hiến máu tình nguyện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Động cơ hiến máu nhân đạo của sinh viên là gì?
    Động cơ chủ yếu là vì sự sống của người bệnh đang thiếu máu trầm trọng, thể hiện qua ý thức trách nhiệm xã hội và tình cảm nhân đạo sâu sắc. Ví dụ, 65% sinh viên tham gia nghiên cứu chọn động cơ này.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến động cơ hiến máu của sinh viên?
    Yếu tố chủ quan như ý thức trách nhiệm cộng đồng và tình cảm đạo đức “thương người như thể thương thân” có ảnh hưởng lớn nhất, với điểm trung bình 4,2 trên thang 5.

  3. Tại sao số lượng sinh viên tham gia hiến máu còn hạn chế?
    Một phần do thiếu thông tin đầy đủ, chưa có động cơ mạnh mẽ và sự giáo dục chưa đồng bộ từ gia đình, nhà trường và xã hội. Ngoài ra, một số sinh viên còn e ngại về sức khỏe và quy trình hiến máu.

  4. Làm thế nào để tăng động cơ hiến máu trong sinh viên?
    Cần tăng cường giáo dục, truyền thông về ý nghĩa HMNĐ, xây dựng môi trường hỗ trợ và phát triển đội ngũ tình nguyện viên chuyên nghiệp để tạo động lực và sự gắn kết.

  5. Sinh viên có được quyền lợi gì khi tham gia hiến máu?
    Theo Thông tư 12/TTLT-BYT-BTC, người hiến máu được tôn vinh, kiểm tra sức khỏe miễn phí, nhận máu tương đương nếu cần, được bồi dưỡng sức khỏe và nhận giấy chứng nhận hiến máu.

Kết luận

  • Động cơ vì sự sống của người bệnh là động cơ chủ yếu thúc đẩy sinh viên trường ĐHLĐXHHN tham gia hiến máu nhân đạo.
  • Động cơ hiến máu biểu hiện rõ ở ba mặt: nhận thức, xúc cảm và hành vi, với mức độ phát triển khác nhau theo giới tính và năm học.
  • Ý thức trách nhiệm cộng đồng và tình cảm đạo đức truyền thống là những yếu tố chủ quan ảnh hưởng mạnh mẽ đến động cơ hiến máu.
  • Giáo dục gia đình, nhà trường và xã hội đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển động cơ hiến máu của sinh viên.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào giáo dục, truyền thông, phát triển đội ngũ tình nguyện và phối hợp đa chiều nhằm thúc đẩy phong trào hiến máu nhân đạo trong sinh viên.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tiếp theo, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các trường đại học khác để so sánh và hoàn thiện mô hình phát triển động cơ hiến máu.

Call to action: Các đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường giáo dục và vận động hiệu quả, góp phần nâng cao tỷ lệ hiến máu nhân đạo trong sinh viên, vì sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững của xã hội.