I. Tổng Quan về Tổ Chức Hoạt Động Viện Kiểm Sát
Trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, bên cạnh việc thành lập các cơ quan TAND, nước CHDCND Lào và nước CHXHCN Việt Nam thành lập VKSND. Đây là cơ quan công chịu trách nhiệm theo dõi và kiểm tra việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan của Nhà nước từ trung ương đến địa phương và từng người dân. Đây là vai trò tiên định, được nhấn mạnh trong Hiến pháp và Luật Tổ chức VKSND của cả nước Lào và Việt Nam. Từ khi thành lập đến nay, VKSND của nước Lào và Việt Nam đều có nhiều đóng góp trong việc bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và pháp chế XHCN, bảo vệ tài sản cũng như quyền và lợi ích chính đáng của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức, nhân dân. Bên cạnh đó, VKSND còn góp phần chấn chỉnh các sai phạm trong hoạt động của cơ quan nhà nước, đảm bảo tính công minh, chính trực của hoạt động tạm giam, khởi tố, khởi kiện, giảm thiểu tối đa tình trạng lọt tội, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ tính mạng sức khỏe, quyền và các lợi ích hợp pháp của công dân mỗi nước.
1.1. Khái Niệm Kiểm Sát và Vai Trò Trong Hệ Thống Tư Pháp
Kiểm sát là một từ phổ biến ở Lào và Việt Nam từ lâu nay, nhưng trong thực tế sử dụng thuật ngữ này hay bị nhầm với từ “kiểm soát”. Dưới góc độ ngôn ngữ học, kiểm sát được định nghĩa là “xem xét và giám sát việc chấp hành pháp luật của nhà nước”. Còn kiểm soát việc “kiểm tra xem xét nhằm ngăn ngừa sai phạm theo quy định”. Theo Hoang Bac Pham, kiểm soát quyền lực nhà nước được diễn ra thông qua ba cơ chế: Sự tự kiểm soát của người cầm quyền, sự kiểm soát giữa các cơ quan trong bộ máy nhà nước; sự kiểm soát của xã hội. Trong khi đó, khái niệm “kiểm sát” gắn liền với sự tổ chức và hoạt động của VKSND, bao gồm việc xem xét đánh giá của VKSND nhằm đảm bảo pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Hiện pháp Láo năm 2015 và Hiến pháp Việt Nam năm 2013 đều nhấn mạnh VKSND được thực hiện quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. “Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của VKSND để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự, trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án; việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật”. Kiểm sát hoạt động tư pháp bao gồm hoạt động kiểm tra giám sát xem xét việc tuân theo pháp luật với hoạt động nhận và giải quyết báo về phạm, điều tra, truy tố, xét xử, dụng biện pháp ngắn chặn, hành giam của COĐT, cơ quan hành tụng việc tương pháp và giải quyết các khiếu nại, cáo trong hoạt động tư pháp nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của Hiến pháp và pháp luật.
1.2. Các Đặc Điểm Cơ Bản của Hoạt Động Kiểm Sát
Với nội hàm thuật ngữ “kiểm sát” như trên, có thể thấy, kiểm sát có các đặc điểm: Kiểm sát là một trong những công việc quan trọng trong thực tiễn tổ chức và hoạt động của nhà nước, gắn liền với sự hình thành và phát triển của VKSND. Ở Việt Nam, Luật Tổ chức VKSND của Việt Nam năm 2014 khẳng định, VKSND là cơ quan chuyên trách thực hiện việc kiểm sát các hoạt động tư pháp. Thông qua việc thực hiện quyền kiểm sát, VKSND truy tố tội phạm, giữ gìn an ninh quốc gia, tự bảo vệ ích hợp pháp của nhân dân, tổ chức, bảo đảm ích nhà nước, ích công cộng của xã hội, bảo đảm thực hiện đúng pháp luật, bảo đảm công bằng xã hội, giữ gìn tính thống nhất, tính trang nghiêm và thẩm quyền của pháp luật quốc gia. Kiểm sát là một trong những chức năng chính của VKSND. Ngoài chức năng công tố, còn có chức năng kiểm sát. Kiểm sát là một quá trình được diễn ra từ khâu nhận và giải quyết tố giác cho đến khâu điều tra truy tố, xét xử dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành án giam tương tư pháp của cơ quan tiến hành tụng và cơ quan thi hành. Bên nội dung của hoạt động kiểm sát bao gồm: Xem theo kiểm danh tính hợp pháp của việc nhận và giải quyết báo phạm, kiến nghị khởi và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự. Xem theo kiểm đánh giá tính hợp pháp của việc quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và đính, kinh doanh, thương mại, động. Xem theo kiểm đánh giá tính hợp pháp của việc hành việc quyệt khiếu cáo trong hoạt động tư pháp. Xem theo kiểm đánh giá tính hợp pháp của các hoạt động tư pháp của cơ quan nhà nước thẩm quyền.
II. Vấn Đề Thiếu Thống Nhất Pháp Luật Viện Kiểm Sát
Mặc dù nước Lào và Việt Nam đều ban hành nhiều văn bản điều chỉnh chức năng nhiệm vụ và hoạt động của VKSND, nhưng các văn bản này vẫn còn bộc lộ nhiều điểm hạn chế. Một số văn bản còn thiếu sự thống nhất khiến VKSND nước chưa phát huy được hết vai trò và hiệu quả. Việc phát hiện sai phạm, kiến nghị, kháng nghị còn chưa được chất lượng đảm bảo, nêu bản án thẩm cấp phúc thẩm đính chính sửa hoặc hủy, nêu bản án phải kháng nghị cấp giám đốc thẩm gây lãng phí nhân vật lực và lực của Nhà nước, không đảm bảo được quyền và lợi ích chính đáng của nhân chức. Hơn nữa, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay đang đặt ra cho nước Lào và Việt Nam nhiều thách thức với hoạt động công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Do đó cần nghiên cứu bổ sung sửa các quy định về nhiệm quyền hạn cũng như chức năng và hoạt động của VKSND đáp ứng được điều kiện hoàn cảnh thể của nước.
2.1. Bất Cập trong Quy Định và Cách Thức Thành Lập Viện Kiểm Sát
Một bất cập hạn chế trong quy định về vị trí và cách thức thành lập Viện Kiểm sát Nhân dân.
2.2. Hạn Chế trong Quy Định Nhiệm Vụ và Quyền Hạn
Một bất cập hạn chế trong quy định về nhiệm vụ quyền hạn của Viện Kiểm sát Nhân dân
III. So Sánh Tổ Chức VKSND Lào Việt Nam Top Điểm Khác
Luận văn tập trung nghiên cứu quy định của pháp luật Lào và Việt Nam về cách thức thành chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của VKSND trong Bộ máy nhà nước. Luận văn tiếp cận và thực hiện dưới góc độ sánh các quy định trong Hiến pháp năm 2015, Luật Tổ chức VKSND (sửa đổi) năm 2017 của Lào và Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức VKSND năm 2014 của Việt Nam. Hướng việc làm sáng các mục tiêu của Đề Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau, điển hình Phương pháp vật biện chứng duy vật Đây phương pháp được sử dụng làm sáng vấn đề luận về kiểm sát cũng như vấn đề và hoạt động của VKSND. Phương pháp phân tích tổng hợp: Đây phương pháp được sử dụng chủ yếu làm sáng các tiêu sánh pháp chức và hoạt động của VKSND trong bộ máy nhà nước cũng như quá trình hình thành và phát triển của pháp về chức và hoạt động của VKSND.
3.1. Quy Định Pháp Luật Lào về Tổ Chức Viện Kiểm Sát
Quy định của pháp luật Lào về vị trí của Viện Kiểm sát Nhân dân.
3.2. Quy Định Pháp Luật Việt Nam về Tổ Chức Viện Kiểm Sát
Quy định của pháp luật Việt Nam về vị trí của Viện Kiểm sát Nhân dân.
IV. So Sánh Hoạt Động VKSND Điểm Tương Đồng Khác Biệt
Luận văn có ý nghĩa khoa học: Luận văn góp phần làm sáng vấn đề luận và thực tiễn về kiểm sát cũng như vấn đề chức năng và hoạt động của VKSND theo quy định của pháp luật Lào và Việt Nam dưới góc độ sánh. Kết quả nghiên cứu của luận văn là nguồn tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, sinh viên, học viên nghiên cứu sinh các chuyên ngành my học, sanh hành chính công,. Đồng thời, đây cũng là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích góp phần nâng cao nhận thức và trình độ chuyên môn của cán công chức, viên chức trong ngành tư pháp nói chung và kiểm sát nói riêng ở nước Lào, Việt Nam. Kết quả nghiên cứu của luận văn cũng có giá trị nhất định trong việc xây dựng và hoàn thiện các quy định hiện hành về chức năng và hoạt động của VKSND trong bộ máy nhà nước của Lào và Việt Nam.
4.1. So Sánh Nhiệm Vụ và Thẩm Quyền Viện Kiểm Sát
So sánh quy định của pháp luật Lào và Việt Nam về nhiệm vụ quyền hạn của Viện Kiểm sát Nhân dân.
4.2. Mối Quan Hệ Giữa Viện Kiểm Sát và Các Cơ Quan Khác
So sánh quy định của pháp luật Lào và Việt Nam về mối quan hệ giữa Viện Kiểm sát Nhân dân với các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Về VKSND Lào VN
Xuất phát từ thực tiễn đó, lựa chọn vấn đề “Tổ chức và hoạt động của Viện Kiểm sát Nhân dân trong Bộ máy nhà nước của Lào và Việt Nam dưới góc độ so sánh” làm nghiên cứu luận văn của mình. Trên cơ sở làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt trong tổ chức và hoạt động của VKSND trong bộ máy nhà nước của Lào và Việt Nam, luận văn xuất các pháp góp phần hoàn thiện quy định pháp luật liên quan đến chức năng và hoạt động của VKSND hai nước.
5.1. Khắc phục Hạn Chế trong Quy Định về Tổ Chức Nhiệm Vụ
Đề xuất các pháp cụ nhằm bổ sung hoàn thiên quy định pháp luật về cách thức thanh chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của VKSND trong Bộ máy nhà nước của Lào và Việt Nam.
5.2. Đề Xuất Cải Cách Tư Pháp Liên Quan Đến VKSND
Một số giải pháp riêng đối với Việt Nam
