Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thủ đô Hà Nội với dân số khoảng 8,4 triệu người và GRDP đạt 50,99 tỷ USD năm 2022, hoạt động quản trị truyền thông (QTTT) tại Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng hình ảnh, nâng cao uy tín và hiệu quả quản lý nhà nước. Quản trị truyền thông là quá trình tổ chức, điều phối các hoạt động truyền thông nhằm thiết lập mối quan hệ hai chiều giữa UBND với công chúng, bao gồm báo chí, người dân và công chức nội bộ. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng QTTT tại UBND thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này trong giai đoạn hiện nay.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động QTTT nội bộ và bên ngoài của UBND thành phố Hà Nội, khảo sát các nhóm đối tượng gồm cán bộ công chức, cơ quan báo chí và người dân trên địa bàn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện hệ thống truyền thông công quyền, tăng cường sự minh bạch, công khai và nâng cao sự tham gia của người dân vào quản lý nhà nước. Qua đó, QTTT góp phần thúc đẩy cải cách hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ và củng cố niềm tin xã hội đối với chính quyền địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình truyền thông hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Mô hình truyền thông của Harold Dwight Lasswell với câu hỏi cốt lõi: “Ai nói cái gì bằng kênh nào với ai và hiệu ứng ra sao?”, giúp phân tích các yếu tố cấu thành quá trình truyền thông trong quản lý nhà nước.
  • Lý thuyết dòng chảy hai bước (Two-step Flow) của Paul Lazarsfeld, nhấn mạnh vai trò của “người lãnh đạo quan điểm” trong việc tác động đến dư luận công chúng.
  • Khái niệm quản trị truyền thông được hiểu là việc áp dụng các công cụ quản trị vào quá trình truyền đạt thông tin nhằm đạt mục tiêu xây dựng hình ảnh, duy trì mối quan hệ tích cực với công chúng.
  • Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hành chính nhà nước, truyền thông đại chúng, truyền thông nội bộ, quyền tiếp cận thông tin, và quản trị khủng hoảng truyền thông.

Khung lý thuyết này làm nền tảng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp QTTT tại UBND thành phố Hà Nội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật, báo cáo, khảo sát thực tiễn tại UBND thành phố Hà Nội, phỏng vấn sâu cán bộ công chức, người dân và đại diện cơ quan báo chí.
  • Cỡ mẫu khảo sát: Khoảng vài trăm người dân và cán bộ công chức, đại diện các cơ quan báo chí trên địa bàn Hà Nội.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nội dung phỏng vấn và đánh giá hiệu quả các kênh truyền thông.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm 2022-2023, phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2023.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và phù hợp với mục tiêu đề tài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát ngôn công vụ và cung cấp thông tin cho báo chí: UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 21/2018/QĐ-UBND quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin báo chí, với người phát ngôn chính là Chủ tịch UBND và Chánh văn phòng. Tuy nhiên, người phát ngôn đều kiêm nhiệm, thời gian đầu tư cho công tác này còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, gây ra sự bị động trong cung cấp thông tin.

  2. Tổ chức họp báo: UBND tổ chức họp báo định kỳ ít nhất 3 tháng một lần, do Chánh văn phòng chủ trì. Họp báo là kênh thông tin chính thống quan trọng, giúp cập nhật các vấn đề “nóng” của địa phương. Tuy nhiên, tần suất họp báo còn thấp, chưa có bộ phận chuyên trách, kinh phí tổ chức hạn chế, ảnh hưởng đến quy mô và hiệu quả truyền thông.

  3. Quản trị khủng hoảng truyền thông: Các vụ việc như thay thế 6700 cây xanh năm 2015, thí điểm phân làn đường Nguyễn Trãi năm 2022 đã gây ra khủng hoảng truyền thông, lan tỏa rộng trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội. Người dân chủ yếu tiếp cận thông tin qua đài phát thanh, truyền hình (khoảng 60-68%), báo chí và internet (40-48%). Điều này cho thấy vai trò quan trọng của QTTT trong việc quản lý và xử lý khủng hoảng truyền thông.

  4. Cung cấp thông tin đến người dân: Khảo sát cho thấy chỉ 18,5% người dân hiểu rõ quyền tiếp cận thông tin theo Luật Tiếp cận thông tin 2016, 34,2% hiểu một phần, 27,8% biết nhưng không hiểu, và 19% không biết quyền này. Người dân quan tâm nhiều đến thông tin về vay vốn, việc làm (71,8%), giáo dục (64,9%), pháp luật (58,2%), chăm sóc sức khỏe (54,4%). Các kênh tiếp cận thông tin hiệu quả nhất là truyền hình (88,2%), internet (83,1%) và báo chí (57%). Tuy nhiên, chỉ 44,3% người dân từng sử dụng dịch vụ công trực tuyến của UBND thành phố, cho thấy hạn chế trong việc phổ biến và hướng dẫn sử dụng các dịch vụ hiện đại.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng QTTT tại UBND thành phố Hà Nội còn nhiều hạn chế do thiếu bộ phận chuyên trách, nguồn lực tài chính và nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu công nghệ thông tin hiện đại. Việc phát ngôn công vụ và tổ chức họp báo chưa thực sự chuyên nghiệp, dẫn đến thông tin cung cấp cho báo chí và người dân chưa kịp thời, đầy đủ. So với các nghiên cứu về truyền thông chính phủ ở các nước phát triển, Hà Nội còn thiếu sự đầu tư bài bản và chiến lược dài hạn trong QTTT.

Việc người dân chưa hiểu rõ quyền tiếp cận thông tin và chưa sử dụng rộng rãi dịch vụ công trực tuyến cho thấy cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các kênh truyền thông hiện đại như internet và mạng xã hội đang trở thành công cụ quan trọng, đòi hỏi UBND phải tận dụng hiệu quả để nâng cao chất lượng QTTT.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ người dân tiếp cận thông tin qua các kênh truyền thông, bảng đánh giá hiệu quả các kênh thông tin, và biểu đồ nhận thức về quyền tiếp cận thông tin của người dân. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong hoạt động QTTT hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng bộ phận chuyên trách quản trị truyền thông: Thành lập Phòng Quản trị truyền thông trực thuộc Văn phòng UBND thành phố Hà Nội với đội ngũ chuyên môn cao, chịu trách nhiệm phát ngôn công vụ, tổ chức họp báo và quản lý khủng hoảng truyền thông. Mục tiêu hoàn thành trong vòng 12 tháng, do UBND thành phố chủ trì.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng truyền thông, quản trị khủng hoảng, công nghệ thông tin cho cán bộ công chức làm công tác truyền thông. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng thực hành trong 6-12 tháng, phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia và các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

  3. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý và quy định nội bộ: Rà soát, bổ sung, sửa đổi các quy chế, quy định liên quan đến phát ngôn công vụ, cung cấp thông tin báo chí và người dân, đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và khả thi. Thời gian thực hiện trong 9 tháng, do Sở Nội vụ và Văn phòng UBND phối hợp thực hiện.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số: Nâng cấp Cổng giao tiếp điện tử, phát triển các kênh truyền thông đa phương tiện, tăng cường tương tác trực tuyến với người dân, hỗ trợ sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến lên trên 70% trong 2 năm tới, do Sở Thông tin và Truyền thông chủ trì.

  5. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về quyền tiếp cận thông tin: Triển khai các chiến dịch truyền thông rộng rãi, sử dụng đa dạng kênh truyền thông để phổ biến Luật Tiếp cận thông tin và quyền lợi của người dân. Thời gian thực hiện liên tục, tập trung trong 12 tháng đầu, phối hợp với các tổ chức xã hội và báo chí.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác truyền thông tại các cơ quan hành chính nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quản trị truyền thông, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả công việc.

  2. Lãnh đạo UBND các cấp và các cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng chiến lược truyền thông phù hợp, tăng cường mối quan hệ với công chúng và nâng cao uy tín tổ chức.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý công, truyền thông: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn quản trị truyền thông trong quản lý nhà nước tại Việt Nam.

  4. Các cơ quan báo chí và tổ chức truyền thông: Hiểu rõ hơn về vai trò, mối quan hệ và cách thức phối hợp với chính quyền địa phương trong hoạt động truyền thông công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội là gì?
    Quản trị truyền thông là quá trình tổ chức, điều phối các hoạt động truyền thông nhằm xây dựng hình ảnh, duy trì mối quan hệ hai chiều giữa UBND và công chúng, bao gồm báo chí, người dân và cán bộ công chức nội bộ, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  2. Những kênh truyền thông nào được người dân Hà Nội sử dụng nhiều nhất?
    Theo khảo sát, người dân chủ yếu tiếp cận thông tin qua truyền hình (88,2%), internet (83,1%) và báo chí (57%). Các kênh truyền thống như hội nghị, văn bản cũng được sử dụng nhưng hiệu quả thấp hơn.

  3. Tại sao việc tổ chức họp báo của UBND Hà Nội còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là chưa có bộ phận chuyên trách, người phát ngôn kiêm nhiệm, tần suất họp báo thấp (3 tháng/lần), kinh phí tổ chức hạn chế, dẫn đến quy mô và hiệu quả truyền thông chưa cao.

  4. Người dân Hà Nội hiểu biết thế nào về quyền tiếp cận thông tin?
    Chỉ khoảng 18,5% người dân hiểu rõ quyền tiếp cận thông tin theo Luật Tiếp cận thông tin 2016, còn lại phần lớn chỉ hiểu một phần hoặc không biết, cho thấy cần tăng cường tuyên truyền và phổ biến pháp luật.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội?
    Cần thành lập bộ phận chuyên trách, đào tạo nhân lực, hoàn thiện hệ thống pháp lý, ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại và tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân về quyền tiếp cận thông tin.

Kết luận

  • Quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội là hoạt động thiết yếu nhằm xây dựng hình ảnh, nâng cao uy tín và hiệu quả quản lý nhà nước trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.
  • Thực trạng QTTT còn nhiều hạn chế về bộ máy, nhân lực, tài chính và ứng dụng công nghệ, ảnh hưởng đến hiệu quả cung cấp thông tin và quản lý khủng hoảng truyền thông.
  • Người dân có nhu cầu cao về thông tin liên quan đến đời sống, nhưng nhận thức về quyền tiếp cận thông tin còn thấp, tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến chưa đạt kỳ vọng.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm xây dựng bộ phận chuyên trách, đào tạo nhân lực, hoàn thiện pháp lý, ứng dụng công nghệ và tuyên truyền nâng cao nhận thức.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm để nâng cao chất lượng QTTT, góp phần thực hiện thành công các mục tiêu phát triển của thành phố Hà Nội.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội, góp phần xây dựng chính quyền minh bạch, hiệu quả và gần dân hơn!