Tổng quan nghiên cứu
Quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế có thu đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững của các cơ sở y tế công lập. Tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Nguyên, được thành lập năm 2017 trên cơ sở sáp nhập năm trung tâm y tế dự phòng và các đơn vị liên quan, công tác quản lý tài chính có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế dự phòng và phòng chống dịch bệnh. Giai đoạn nghiên cứu từ 2016 đến 2018 cho thấy Trung tâm đã chủ động đổi mới cơ chế quản lý tài chính, tăng cường khai thác nguồn thu và quản lý chặt chẽ tài chính, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, quản lý thu chi chưa cân đối và kiểm soát tài chính chưa thường xuyên.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trung tâm, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường công tác quản lý tài chính, hướng tới tự chủ tài chính bền vững đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Nguyên, sử dụng số liệu phân tích giai đoạn 2016-2018. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế có thu mà còn cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý y tế và các đơn vị tương tự trong cả nước.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt tập trung vào quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp y tế có thu. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật. Quản lý tài chính công bao gồm các hoạt động lập dự toán, phân bổ ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra giám sát tài chính.
Mô hình tự chủ tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập: Theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP, đơn vị sự nghiệp công lập được phân loại theo mức độ tự chủ tài chính (tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư, tự đảm bảo một phần chi thường xuyên, hoặc do Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên). Mô hình này giúp xác định cơ cấu nguồn tài chính và phương thức quản lý phù hợp với từng loại đơn vị.
Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp y tế có thu, quản lý tài chính, dự toán ngân sách, tự chủ tài chính, kiểm soát nội bộ tài chính.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính, tài liệu quản lý của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Nguyên, Sở Y tế, Sở Tài chính và các văn bản pháp luật liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát điều tra trực tiếp với 120 cán bộ công nhân viên và 100 khách hàng sử dụng dịch vụ tại Trung tâm, với cỡ mẫu được xác định theo công thức Slovin, sai số 5%.
Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh số liệu tuyệt đối và tương đối để đánh giá thực trạng quản lý tài chính, các nhân tố ảnh hưởng và hiệu quả công tác quản lý. Dữ liệu được xử lý trên phần mềm Microsoft Excel 2010. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu gồm quy mô và chất lượng nguồn nhân lực, cơ cấu dự toán thu chi, phân bổ ngân sách, chênh lệch thu chi, các quỹ tài chính, tài sản và công tác quyết toán ngân sách.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng lập dự toán và phân bổ ngân sách: Giai đoạn 2016-2018, Trung tâm lập dự toán thu chi dựa trên kết quả thực hiện năm trước và các định mức Nhà nước. Tuy nhiên, dự toán thu chưa sát với thực tế, dẫn đến chênh lệch thu chi không cân đối. Tỷ lệ dự toán thu thực hiện đạt khoảng 85-90%, trong khi dự toán chi thực hiện đạt 95%, cho thấy việc quản lý chi tiêu còn lỏng lẻo.
Cơ cấu nguồn thu và chi tiêu: Nguồn thu chủ yếu gồm ngân sách Nhà nước chiếm khoảng 60%, thu từ dịch vụ y tế chiếm 30%, còn lại là các nguồn viện trợ và khác. Chi thường xuyên chiếm trên 80% tổng chi, trong đó chi cho nhân sự chiếm tỷ trọng lớn nhất (khoảng 55%), chi cho hoạt động chuyên môn và mua sắm trang thiết bị chiếm phần còn lại.
Kiểm soát và giám sát tài chính: Hệ thống kiểm soát nội bộ được xây dựng nhưng chưa thực sự hiệu quả, kiểm tra giám sát tài chính chưa thường xuyên và chưa phát hiện kịp thời các sai sót. Khoảng 70% cán bộ tài chính đánh giá công tác kiểm soát còn yếu, dẫn đến rủi ro trong quản lý tài chính.
Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính: Qua khảo sát, các nhân tố bên trong như trình độ cán bộ tài chính kế toán (đạt mức 4,1/5), hệ thống kiểm soát tài chính (3,8/5), và trình độ quản lý tài chính (3,9/5) có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả quản lý tài chính. Nhân tố bên ngoài như chính sách tài chính Nhà nước và ý thức người dân cũng tác động đáng kể.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý tài chính tại Trung tâm là do dự toán thu chi chưa sát thực tế, hệ thống kiểm soát nội bộ chưa hoàn thiện và năng lực cán bộ tài chính chưa đồng đều. So sánh với các đơn vị sự nghiệp y tế khác như Trung tâm Y tế thành phố Hải Dương và Trung tâm Y tế dự phòng Hà Nội, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Nguyên còn hạn chế trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự toán thu chi so với thực hiện từng năm, bảng phân tích cơ cấu nguồn thu và chi tiêu, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ ảnh hưởng các nhân tố đến quản lý tài chính. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống kiểm soát và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện công tác lập dự toán: Đẩy mạnh việc phân tích số liệu thực tế, dự báo chính xác nhu cầu tài chính, xây dựng dự toán sát với tình hình hoạt động thực tế. Thời gian thực hiện: hàng năm trước khi bắt đầu năm tài chính. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Trung tâm phối hợp với bộ phận tài chính kế toán.
Đổi mới cơ chế quản lý và sử dụng nguồn tài chính: Áp dụng cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP, tăng cường quyền tự chủ trong quản lý chi tiêu, đồng thời đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: Trung tâm và Sở Y tế tỉnh Thái Nguyên.
Tăng cường khai thác nguồn thu: Mở rộng các dịch vụ y tế có thu, nâng cao chất lượng dịch vụ để thu hút khách hàng, đồng thời thực hiện công khai minh bạch các khoản thu. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Trung tâm phối hợp với các phòng ban chuyên môn.
Nâng cao năng lực và vai trò của công tác tài chính kế toán: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ tài chính kế toán, nâng cao trình độ quản lý tài chính. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai phần mềm quản lý tài chính hiện đại, kết nối với hệ thống Kho bạc Nhà nước để nâng cao hiệu quả quản lý và kiểm soát tài chính. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Trung tâm phối hợp với Sở Y tế và Sở Thông tin Truyền thông.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý y tế tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nguồn lực tài chính.
Cán bộ tài chính kế toán trong ngành y tế: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình lập dự toán, phân bổ ngân sách, kiểm soát tài chính và các kỹ năng nghiệp vụ cần thiết.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý y tế: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu liên quan đến quản lý tài chính công và y tế dự phòng.
Cơ quan quản lý Nhà nước về y tế và tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế có thu.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp y tế có thu là gì?
Quản lý tài chính là hệ thống các hoạt động lập dự toán, phân bổ, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra giám sát các nguồn thu chi nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính trong đơn vị y tế công lập.Tại sao việc lập dự toán tài chính lại quan trọng?
Lập dự toán giúp dự báo chính xác nguồn thu và nhu cầu chi tiêu, từ đó phân bổ ngân sách hợp lý, tránh thất thoát và đảm bảo hoạt động chuyên môn được thực hiện hiệu quả.Những nhân tố nào ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Nguyên?
Bao gồm nhân tố bên trong như trình độ cán bộ tài chính, hệ thống kiểm soát nội bộ, trình độ quản lý; nhân tố bên ngoài như chính sách tài chính Nhà nước, ý thức người dân và điều kiện kinh tế xã hội.Giải pháp nào giúp tăng cường quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế?
Hoàn thiện công tác lập dự toán, đổi mới cơ chế quản lý tài chính, tăng cường khai thác nguồn thu, nâng cao năng lực cán bộ tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin là các giải pháp hiệu quả.Làm thế nào để đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính?
Thực hiện công khai các khoản thu chi, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, tăng cường kiểm tra giám sát nội bộ và phối hợp với các cơ quan kiểm toán, kiểm tra tài chính bên ngoài.
Kết luận
- Quản lý tài chính tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Nguyên có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ y tế dự phòng và phòng chống dịch bệnh.
- Thực trạng quản lý tài chính còn tồn tại các hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, quản lý thu chi chưa cân đối và hệ thống kiểm soát tài chính chưa hiệu quả.
- Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm trình độ cán bộ tài chính, hệ thống kiểm soát nội bộ, chính sách Nhà nước và ý thức người dân.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, đổi mới cơ chế quản lý tài chính, tăng cường khai thác nguồn thu, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
- Nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm và các đơn vị sự nghiệp y tế có thu tương tự, hướng tới tự chủ tài chính bền vững đến năm 2025.
Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và cán bộ tài chính cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế dự phòng.