Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ hoạt động và thực hiện nhiệm vụ chính trị. Tại Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Bắc Thái, nguồn kinh phí chủ yếu được cấp từ ngân sách nhà nước, với quy mô hoạt động bao gồm quản lý, mua bán, nhập xuất hàng dự trữ quốc gia, bảo quản và vận hành hệ thống kho tàng. Giai đoạn nghiên cứu từ 2019 đến 2021 cho thấy công tác quản lý tài chính tại đơn vị này còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chậm trễ trong quyết toán ngân sách và công tác kiểm tra, thanh tra còn hình thức. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Cục đến năm 2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí, đảm bảo thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Bắc Thái, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, khảo sát cán bộ công chức và các tài liệu pháp lý liên quan. Việc hoàn thiện quản lý tài chính không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách mà còn tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm trong sử dụng nguồn lực công, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển kinh tế xã hội khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý hành chính nhà nước. Lý thuyết quản lý tài chính công nhấn mạnh quá trình hoạch định, sử dụng và kiểm soát nguồn lực tài chính nhằm phục vụ lợi ích xã hội và mục tiêu phát triển kinh tế vĩ mô. Lý thuyết quản lý hành chính nhà nước tập trung vào đặc điểm tổ chức, chức năng và nguyên tắc hoạt động của các cơ quan hành chính, trong đó quản lý tài chính là một nội dung quan trọng nhằm đảm bảo hoạt động hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật. Các khái niệm chính bao gồm: cơ quan hành chính nhà nước, tài chính công, dự toán ngân sách, cơ chế tự chủ tài chính, và các nguyên tắc quản lý tài chính như tiết kiệm, hiệu quả, công khai minh bạch. Mô hình nghiên cứu tập trung vào các giai đoạn quản lý tài chính: lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện, thanh tra kiểm tra và quyết toán tài chính, đồng thời phân tích các yếu tố khách quan (điều kiện kinh tế xã hội, chính sách pháp luật) và chủ quan (năng lực lãnh đạo, trình độ cán bộ, ứng dụng công nghệ) ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được khai thác từ các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu liên quan đến quản lý tài chính công và hoạt động của Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Bắc Thái. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát và phỏng vấn trực tiếp 18 cán bộ quản lý và 49 công chức làm công tác kế toán, nghiệp vụ tại Cục và các Chi cục trực thuộc trong tháng 1 năm 2022. Quy mô mẫu đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu tài chính qua các năm 2019-2021, đồng thời áp dụng phân tích định tính để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả quản lý. Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm tỷ lệ dự toán lập so với dự toán cấp trên giao, tỷ lệ thực hiện dự toán, tỷ lệ quyết toán ngân sách, mức tiết kiệm kinh phí và hệ số chi tăng thu nhập cho cán bộ công chức. Toàn bộ số liệu được xử lý bằng phần mềm Excel, kết hợp trình bày bảng biểu, biểu đồ minh họa nhằm làm rõ thực trạng và xu hướng quản lý tài chính tại đơn vị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng lập dự toán tài chính còn hạn chế: Tỷ lệ dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) do Cục lập so với dự toán cấp trên giao dao động khoảng 85-92% trong giai đoạn 2019-2021, cho thấy việc lập dự toán chưa sát với khả năng và nhu cầu thực tế của đơn vị. Điều này dẫn đến việc phân bổ ngân sách chưa tối ưu, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Tỷ lệ thực hiện dự toán tài chính đạt mức cao: Tỷ lệ thực hiện dự toán so với dự toán được lập đạt trung bình 95%, phản ánh sự chấp hành nghiêm túc trong việc sử dụng kinh phí theo kế hoạch. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số khoản chi trùng lặp và chưa được kiểm soát chặt chẽ.

  3. Quyết toán ngân sách chậm và chưa đầy đủ: Tỷ lệ quyết toán chi NSNN so với dự toán được giao chỉ đạt khoảng 88% trong năm 2021, thấp hơn so với các năm trước. Thời gian hoàn thành quyết toán thường trễ hạn so với quy định, gây khó khăn trong việc đánh giá và điều chỉnh kế hoạch tài chính năm tiếp theo.

  4. Hiệu quả tiết kiệm kinh phí còn thấp: Tổng số kinh phí tiết kiệm được từ các đơn vị trực thuộc trong giai đoạn 2019-2021 chỉ chiếm khoảng 3-5% tổng dự toán được giao. Mức chi tăng thu nhập cho cán bộ công chức từ nguồn tiết kiệm này cũng chưa đạt tối đa theo quy định, ảnh hưởng đến động lực làm việc của đội ngũ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bắt nguồn từ việc lập dự toán chưa sát thực tế do thiếu thông tin đầy đủ và chưa đánh giá đúng nhu cầu chi tiêu. So với một số Cục Dự trữ Nhà nước khu vực khác, Cục Bắc Thái có mức độ tự chủ tài chính thấp hơn, dẫn đến sự chủ động trong phân bổ và sử dụng kinh phí bị hạn chế. Công tác kiểm tra, thanh tra tài chính còn mang tính hình thức, chưa phát huy hiệu quả trong việc phát hiện và xử lý các sai phạm, làm giảm tính kỷ luật trong quản lý tài chính. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc tổng hợp, phân tích số liệu kịp thời và chính xác. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành quản lý tài chính công, nhấn mạnh vai trò của năng lực quản lý và công nghệ trong nâng cao hiệu quả tài chính công. Việc cải thiện các chỉ tiêu tài chính sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Cục, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ tốt các nhiệm vụ dự trữ quốc gia, đồng thời tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch tài chính: Cục cần xây dựng quy trình lập dự toán chi tiết, sát với thực tế hoạt động và nhu cầu chi tiêu, áp dụng các công cụ phân tích dự báo tài chính hiện đại. Mục tiêu nâng tỷ lệ dự toán lập sát với dự toán cấp trên lên trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính Kế toán phối hợp với các Chi cục trực thuộc.

  2. Nâng cao hiệu quả thực hiện và kiểm soát chi tiêu: Thực hiện nghiêm túc các quy định về chi tiêu ngân sách, tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ và thanh tra tài chính định kỳ. Áp dụng hệ thống cảnh báo sớm các khoản chi trùng lặp hoặc vượt định mức. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi sai chế độ xuống dưới 2% trong năm 2023.

  3. Rút ngắn thời gian và nâng cao chất lượng quyết toán: Xây dựng kế hoạch quyết toán chi tiết, phân công trách nhiệm rõ ràng, ứng dụng phần mềm quản lý tài chính để tự động hóa quy trình quyết toán. Mục tiêu hoàn thành quyết toán đúng hạn 100% trong vòng 1 năm tới.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý tài chính hiện đại, kết nối dữ liệu giữa các phòng ban và Chi cục trực thuộc, nâng cao khả năng tổng hợp, phân tích và báo cáo tài chính. Mục tiêu hoàn thành tin học hóa 80% quy trình quản lý tài chính trong 3 năm tới.

  5. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ tài chính công, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cho cán bộ công chức. Mục tiêu 100% cán bộ tài chính được đào tạo chuyên sâu trong vòng 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các cơ quan hành chính nhà nước: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính công, giúp nâng cao năng lực lập kế hoạch, kiểm soát và quyết toán ngân sách.

  2. Lãnh đạo các Cục Dự trữ Nhà nước khu vực: Tài liệu tham khảo hữu ích để xây dựng chính sách quản lý tài chính phù hợp, tăng cường hiệu quả sử dụng nguồn lực và cải thiện công tác giám sát tài chính.

  3. Sinh viên, học viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Luận văn là nguồn tài liệu nghiên cứu thực tiễn, giúp hiểu rõ các quy trình, phương pháp và thách thức trong quản lý tài chính công tại Việt Nam.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia tài chính công: Cung cấp dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp thực tiễn nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Bắc Thái có đặc điểm gì nổi bật?
    Quản lý tài chính tại Cục chịu sự điều tiết chặt chẽ từ Tổng cục Dự trữ Nhà nước và Bộ Tài chính, thực hiện cơ chế tự chủ tài chính trong phạm vi ngân sách được giao, đồng thời phải đảm bảo bí mật và an toàn trong quản lý hàng dự trữ quốc gia.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý tài chính tại Cục?
    Bao gồm yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế xã hội, chính sách pháp luật và yếu tố chủ quan như năng lực lãnh đạo, trình độ cán bộ, công tác kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Cục đã áp dụng những giải pháp nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính?
    Cục đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, tăng cường đào tạo cán bộ, áp dụng quy trình kiểm tra, thanh tra tài chính và từng bước ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Tại sao việc lập dự toán tài chính lại quan trọng?
    Lập dự toán tài chính giúp xác định nguồn lực cần thiết, phân bổ ngân sách hợp lý, đảm bảo các hoạt động được thực hiện đúng kế hoạch và nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí.

  5. Làm thế nào để rút ngắn thời gian quyết toán ngân sách?
    Cần xây dựng quy trình quyết toán rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể, ứng dụng phần mềm quản lý tài chính tự động hóa các bước và tăng cường đào tạo cán bộ thực hiện quyết toán.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước, tập trung phân tích tại Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Bắc Thái giai đoạn 2019-2021.
  • Phân tích thực trạng cho thấy tồn tại trong lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và công tác kiểm tra tài chính, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều tác động đến chất lượng quản lý tài chính, trong đó năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ là điểm nghẽn cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, bao gồm cải tiến lập kế hoạch, tăng cường kiểm soát chi tiêu, rút ngắn thời gian quyết toán và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Cục và thực hiện tốt nhiệm vụ dự trữ quốc gia.

Hành động ngay: Các cán bộ quản lý và chuyên viên tài chính tại Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Bắc Thái nên áp dụng các giải pháp nghiên cứu để cải thiện công tác quản lý tài chính, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm với các đơn vị dự trữ khác nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công trên toàn quốc.