Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động có thu (HĐCT) tại các đơn vị sự nghiệp công lập ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế hiện nay. Theo báo cáo của Viện Tự động hóa kỹ thuật quân sự (Viện TĐHKTQS), doanh thu từ HĐCT giai đoạn 2020-2023 dao động từ 50 đến 163 tỷ đồng mỗi năm, với tỷ suất lợi nhuận trước thuế trung bình khoảng 3%. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính đối với hoạt động này vẫn còn nhiều thách thức, ảnh hưởng đến hiệu quả và sự phát triển bền vững của đơn vị. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý tài chính HĐCT tại Viện TĐHKTQS trong giai đoạn 2020-2023, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính đến năm 2025 và tầm nhìn 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thu, chi tài chính của HĐCT tại Viện, dựa trên số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, hồ sơ chứng từ và khảo sát cán bộ nhân viên. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần tăng cường khả năng tự chủ tài chính, cải thiện đời sống cán bộ nhân viên và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội trong lĩnh vực quốc phòng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý tài chính và mô hình quản lý hoạt động có thu tại đơn vị sự nghiệp. Quản lý tài chính được hiểu là quá trình huy động, sử dụng và kiểm soát các nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo hoạt động bền vững và hiệu quả. Mục tiêu quản lý tài chính bao gồm: quan sát tình hình thực hiện HĐCT, tối ưu hóa nguồn lực tài chính, đảm bảo hoạt động bền vững và tuân thủ quy định pháp luật. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý thu (lập kế hoạch thu, thực hiện và kiểm soát thu), quản lý chi (lập kế hoạch chi, thực hiện và kiểm soát chi), các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính như chính sách nhà nước, đặc điểm kinh tế kỹ thuật ngành, yếu tố con người, cơ cấu bộ máy quản lý và môi trường kinh doanh. Mô hình nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các yếu tố nội bộ và bên ngoài tác động đến hiệu quả quản lý tài chính HĐCT tại Viện TĐHKTQS.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm số liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, hồ sơ chứng từ của Viện TĐHKTQS giai đoạn 2020-2023 và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 40 cán bộ, nhân viên liên quan đến HĐCT và quản lý tài chính. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm đảm bảo tính khả thi và đại diện cho nhóm nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel với các bảng thống kê mô tả, tính điểm trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm giữa kế hoạch và thực tế. Quy trình nghiên cứu gồm: tổng quan tài liệu, thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp, phân tích đánh giá thực trạng, xác định điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân, cuối cùng đề xuất giải pháp hoàn thiện. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 4 đến tháng 5 năm 2024, tập trung tại Viện TĐHKTQS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Doanh thu và lợi nhuận HĐCT: Doanh thu HĐCT của Viện TĐHKTQS năm 2020 đạt 163 tỷ đồng, giảm dần xuống còn 50 tỷ đồng năm 2023. Tỷ suất lợi nhuận trước thuế dao động từ 3% đến 5%, năm 2021 đạt cao nhất 5,68%. Doanh thu thực tế luôn vượt kế hoạch đề ra, ví dụ năm 2020 vượt 327%, năm 2021 vượt 272%.

  2. Cơ cấu nguồn thu: Thu nhập chủ yếu đến từ sản phẩm phục vụ quốc phòng chiếm trên 85% tổng doanh thu, tiếp theo là các sản phẩm, dịch vụ cung cấp cho đối tác trong và ngoài quân đội. Doanh thu từ đối tác ngoài quân đội tăng gần 300% từ 2020 đến 2023, mở ra hướng phát triển mới.

  3. Quản lý thu và chi: Viện xây dựng kế hoạch thu chi hàng năm dựa trên dự toán và hợp đồng ký kết. Chi phí trực tiếp biến động theo khối lượng công việc, chi phí gián tiếp ổn định. Tuy nhiên, chi phí thực tế vượt dự toán do kế hoạch doanh thu thấp hơn thực tế. Việc kiểm soát thu chi được thực hiện nghiêm túc, nhưng còn tồn tại sai sót nhỏ trong ghi nhận doanh thu và chi phí.

  4. Đánh giá cán bộ nhân viên: Khảo sát cho thấy cán bộ nhân viên đánh giá cao vai trò của HĐCT trong việc nâng cao thu nhập (điểm 4,8/5) và trình độ chuyên môn (4,675/5). Tuy nhiên, họ cho rằng HĐCT không ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính của đơn vị (điểm 1,5/5).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Viện TĐHKTQS đã tận dụng hiệu quả nguồn lực sẵn có để phát triển HĐCT, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn và cải thiện đời sống cán bộ nhân viên. Doanh thu vượt kế hoạch phản ánh sự chủ động và năng lực thực hiện của đơn vị, tuy nhiên việc lập kế hoạch còn chưa sát thực tế, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh và biến động kinh tế toàn cầu. Cơ cấu nguồn thu đa dạng giúp đơn vị giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, tăng tính tự chủ tài chính. Việc quản lý thu chi được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về kiểm soát chứng từ, theo dõi nguyên vật liệu và xử lý các khoản nợ. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, những hạn chế này là phổ biến ở các đơn vị sự nghiệp có hoạt động kinh tế kết hợp nhiệm vụ chính trị. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính và nâng cao năng lực cán bộ được xem là yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh doanh thu kế hoạch và thực tế, bảng phân tích cơ cấu chi phí và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ nhân viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập kế hoạch tài chính: Xây dựng kế hoạch thu chi sát với thực tế, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận, cập nhật thường xuyên theo biến động thị trường và nhiệm vụ. Thời gian thực hiện: hàng năm trước khi bắt đầu năm tài chính. Chủ thể: Ban lãnh đạo Viện và cơ quan tài chính.

  2. Tăng cường kiểm soát và quản lý chứng từ, nguyên vật liệu: Áp dụng hệ thống quản lý điện tử để theo dõi chứng từ, nguyên vật liệu, đảm bảo minh bạch và giảm thiểu thất thoát. Thời gian: triển khai trong 12 tháng. Chủ thể: Cơ quan tài chính phối hợp với các phòng ban liên quan.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính, kế toán và pháp luật liên quan cho đội ngũ cán bộ, nhân viên. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Ban lãnh đạo Viện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Xây dựng quy chế, quy định nội bộ về quản lý tài chính: Soạn thảo và ban hành các quy chế quản lý thu chi, quy trình phê duyệt, kiểm soát chi tiêu phù hợp với đặc thù đơn vị. Thời gian: trong 6 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo Viện.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các bộ phận: Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin, phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan tài chính và các phòng ban thực hiện HĐCT để xử lý kịp thời các phát sinh. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Toàn bộ cán bộ, nhân viên Viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ về quản lý tài chính HĐCT, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Cán bộ quản lý tài chính, kế toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình quản lý thu chi, kiểm soát tài chính và các yếu tố ảnh hưởng, hỗ trợ công tác chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có hoạt động kinh tế kết hợp nhiệm vụ chính trị.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và Bộ Quốc phòng: Hỗ trợ đánh giá, xây dựng chính sách, quy định phù hợp với đặc thù hoạt động của các đơn vị sự nghiệp trong quân đội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính hoạt động có thu là gì?
    Quản lý tài chính HĐCT là quá trình điều hành, kiểm soát các nguồn thu, chi nhằm đảm bảo hoạt động có thu được thực hiện hiệu quả, bền vững và tuân thủ quy định pháp luật.

  2. Tại sao Viện TĐHKTQS cần quản lý tài chính HĐCT chặt chẽ?
    Việc quản lý chặt chẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực, đảm bảo cân đối tài chính, tránh thất thoát, nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng khả năng tự chủ tài chính của đơn vị.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính HĐCT tại Viện là gì?
    Bao gồm lập kế hoạch chưa sát thực tế, kiểm soát chứng từ và nguyên vật liệu chưa chặt chẽ, nguồn vốn hạn chế, nhân sự tài chính kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ và quy định pháp luật còn phức tạp.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính HĐCT?
    Nâng cao chất lượng lập kế hoạch, áp dụng công nghệ quản lý, đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế nội bộ và tăng cường phối hợp giữa các bộ phận là những giải pháp thiết thực.

  5. Lợi ích của HĐCT đối với cán bộ nhân viên tại Viện?
    HĐCT giúp nâng cao thu nhập, cải thiện trình độ chuyên môn và tạo động lực làm việc, góp phần ổn định tư tưởng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Kết luận

  • Quản lý tài chính HĐCT tại Viện TĐHKTQS đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng nguồn thu và cải thiện đời sống cán bộ nhân viên trong giai đoạn 2020-2023.
  • Doanh thu và lợi nhuận luôn vượt kế hoạch, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế trong lập kế hoạch, kiểm soát chi phí và quản lý chứng từ.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm chính sách pháp luật, đặc điểm ngành, năng lực cán bộ và cơ cấu tổ chức.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng lập kế hoạch, kiểm soát tài chính, đào tạo nhân sự và xây dựng quy chế nội bộ.
  • Khuyến nghị thực hiện các bước tiếp theo trong vòng 1-2 năm tới nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững Viện TĐHKTQS và nâng cao năng lực tự chủ tài chính.

Call-to-action: Các đơn vị sự nghiệp và cán bộ quản lý tài chính nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính HĐCT, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách nhằm thích ứng với môi trường kinh tế - xã hội ngày càng biến động.