Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các đơn vị dự toán cấp 3 thuộc Bộ Quốc phòng là một lĩnh vực quan trọng, góp phần đảm bảo nguồn lực tài chính cho các nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và xây dựng quân đội hiện đại. Trong giai đoạn 2016-2018, Lữ đoàn 229 - Bộ Tư lệnh Công binh đã thực hiện công tác quản lý tài chính với nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế như chất lượng lập kế hoạch tài chính chưa cao, tổ chức thực hiện kế hoạch còn chậm tiến độ và công tác thanh tra, kiểm tra tài chính chưa nghiêm túc. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Lữ đoàn 229 trong giai đoạn 2015-2018 và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác này trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba nội dung chính: lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính và thanh tra, kiểm tra tài chính. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và ngân sách quốc phòng, góp phần tăng cường sức mạnh chiến đấu của quân đội trong bối cảnh ngân sách còn hạn hẹp và yêu cầu đổi mới cơ chế quản lý tài chính quân đội ngày càng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý tài chính quân đội, trong đó nhấn mạnh đặc thù của tài chính đơn vị dự toán cấp 3 thuộc Bộ Quốc phòng. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng là chu trình ngân sách nhà nước và mô hình quản lý tài chính theo ba nội dung: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm tra tài chính. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: tài chính đơn vị dự toán cấp 3, quản lý tài chính quân đội, hoạt động có thu trong đơn vị quân đội, và nguyên tắc quản lý tài chính như tính tuân thủ, hiệu quả, minh bạch và tiết kiệm. Ngoài ra, luận văn cũng tham khảo các văn bản pháp luật hiện hành như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị định số 163/2016/NĐ-CP, Nghị định số 165/2016/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn của Bộ Quốc phòng nhằm đảm bảo tính pháp lý cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính của nghiên cứu bao gồm số liệu sơ cấp thu thập qua phỏng vấn các cán bộ tài chính và lãnh đạo Lữ đoàn 229, kết hợp với số liệu thứ cấp từ báo cáo quyết toán ngân sách và tổng kết công tác tài chính giai đoạn 2015-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các phòng ban tài chính và các đơn vị trực thuộc Lữ đoàn 229. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm giữa dự toán lập và dự toán được duyệt, phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý tài chính, và phân tích tổng hợp để đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, tập trung đánh giá giai đoạn 2015-2018 và đề xuất định hướng đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng lập kế hoạch tài chính còn hạn chế: Tỷ lệ dự toán ngân sách đơn vị lập so với dự toán được duyệt trong giai đoạn 2016-2018 dao động khoảng 85-90%, cho thấy kế hoạch tài chính chưa sát với khả năng cấp trên giao. Điều này ảnh hưởng đến việc cân đối thu chi và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính chưa đồng bộ: Một số nội dung chi tiêu như xây dựng cơ bản, chi chế độ chính sách cho chiến sĩ và hoạt động rà phá bom mìn còn chậm tiến độ và chưa đúng tiêu chuẩn, dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  3. Công tác thanh tra, kiểm tra tài chính chưa nghiêm túc: Việc thanh tra, kiểm tra tài chính tại Lữ đoàn 229 chưa được thực hiện thường xuyên và chặt chẽ, làm giảm tính hiệu lực và hiệu quả trong quản lý tài chính, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, lãng phí.

  4. Nguồn thu từ hoạt động có thu chiếm tỷ trọng nhỏ: Cơ cấu nguồn thu chủ yếu vẫn là ngân sách nhà nước và ngân sách quốc phòng, trong khi nguồn thu từ hoạt động có thu chỉ chiếm khoảng 10-15%, chưa được khai thác hiệu quả để bổ sung nguồn lực tài chính cho đơn vị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc lập kế hoạch tài chính chưa sát thực tế, do thiếu thông tin dự báo và năng lực cán bộ tài chính còn hạn chế. So sánh với các đơn vị dự toán quân đội khác như Sư đoàn 325 và Lữ đoàn pháo binh 368, những đơn vị này đã áp dụng tốt hơn các nguyên tắc quản lý tài chính, đặc biệt là trong công tác lập kế hoạch và thanh tra, kiểm tra, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Việc tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính tại Lữ đoàn 229 cần được cải thiện bằng cách tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm dự toán lập so với dự toán duyệt qua các năm, bảng phân bổ kinh phí chi tiết theo từng nhiệm vụ và sơ đồ quy trình thanh tra, kiểm tra tài chính để minh họa rõ ràng hơn các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập kế hoạch tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng lập kế hoạch tài chính cho cán bộ tài chính, áp dụng các công cụ dự báo và phân tích dữ liệu để xây dựng kế hoạch sát thực tế, đảm bảo tỷ lệ dự toán lập đạt trên 95% so với dự toán được duyệt. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Ban Tài chính Lữ đoàn chủ trì phối hợp với Cục Tài chính Bộ Quốc phòng.

  2. Tăng cường tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính: Xây dựng quy trình chi tiêu rõ ràng, minh bạch, đảm bảo đúng chế độ, tiêu chuẩn và tiến độ, đặc biệt trong các khoản chi xây dựng cơ bản và chi chế độ chính sách. Áp dụng hệ thống quản lý tài chính điện tử để theo dõi tiến độ chi tiêu hàng tháng. Thời gian triển khai trong 2 năm, do Thủ trưởng Lữ đoàn và Ban Tài chính phối hợp thực hiện.

  3. Củng cố công tác thanh tra, kiểm tra tài chính: Thiết lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, tăng cường vai trò giám sát của cấp ủy và các tổ chức đoàn thể trong đơn vị. Áp dụng các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý tài chính và xử lý nghiêm các sai phạm. Thời gian thực hiện ngay trong năm đầu tiên, do Ban Thanh tra và Ban Tài chính phối hợp thực hiện.

  4. Phát huy tính tự chủ trong hoạt động có thu: Khuyến khích các đơn vị trực thuộc khai thác hiệu quả các nguồn thu từ hoạt động có thu, đồng thời đảm bảo không ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính trị. Xây dựng cơ chế khuyến khích, hỗ trợ và kiểm soát chặt chẽ các hoạt động này. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Lữ đoàn phối hợp với các đơn vị trực thuộc triển khai.

  5. Hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính: Đầu tư trang thiết bị công nghệ thông tin, phần mềm quản lý tài chính hiện đại, nâng cao năng lực hạch toán và báo cáo tài chính. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Ban Tài chính Lữ đoàn phối hợp với Cục Tài chính Bộ Quốc phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị dự toán quân đội cấp 3: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, từ đó áp dụng vào công tác chỉ đạo, điều hành tài chính tại đơn vị mình.

  2. Cán bộ tài chính, kế toán quân đội: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm tra tài chính, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực tiễn.

  3. Cơ quan quản lý tài chính Bộ Quốc phòng: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý tài chính phù hợp với đặc thù các đơn vị dự toán cấp 3.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong lĩnh vực quốc phòng, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị dự toán cấp 3 có điểm gì khác biệt so với các cấp khác?
    Quản lý tài chính tại đơn vị dự toán cấp 3 chịu sự phân cấp chặt chẽ từ cấp trên, có phạm vi thu chi hạn chế, chủ yếu sử dụng ngân sách nhà nước và ngân sách quốc phòng, đồng thời phải đảm bảo không ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính trị. Tính tự chủ tài chính thấp hơn so với cấp dự toán cấp 1 và 2.

  2. Tại sao công tác lập kế hoạch tài chính lại quan trọng?
    Lập kế hoạch tài chính là bước đầu tiên quyết định hiệu quả quản lý tài chính, giúp dự báo nguồn thu, chi tiêu hợp lý, đảm bảo cân đối ngân sách và sử dụng nguồn lực tiết kiệm, hiệu quả. Kế hoạch tốt giúp đơn vị chủ động trong việc thực hiện nhiệm vụ.

  3. Các nguyên tắc quản lý tài chính tại đơn vị dự toán cấp 3 là gì?
    Bao gồm nguyên tắc quản lý tập trung, dân chủ; quản lý theo dự toán; tiết kiệm, hiệu quả; toàn diện, thường xuyên và kịp thời; công khai, minh bạch, công bằng; và hoạt động có thu không ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính trị.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra tài chính?
    Cần xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, tăng cường vai trò giám sát của cấp ủy, xử lý nghiêm các sai phạm, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ tài chính và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  5. Hoạt động có thu trong đơn vị quân đội có vai trò như thế nào?
    Hoạt động có thu giúp tận dụng năng lực dư thừa, tạo nguồn bổ sung tài chính, nâng cao đời sống cán bộ, chiến sĩ và giảm gánh nặng ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, hoạt động này phải được quản lý chặt chẽ, không ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính trị.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Lữ đoàn 229 trong giai đoạn 2015-2018 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm tra tài chính.
  • Nghiên cứu đã làm rõ đặc thù quản lý tài chính đơn vị dự toán cấp 3 thuộc Bộ Quốc phòng, đồng thời hệ thống hóa các nguyên tắc, tiêu chí đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng lập kế hoạch, tăng cường tổ chức thực hiện, củng cố công tác thanh tra, kiểm tra và phát huy hoạt động có thu.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách quốc phòng, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội hiện đại.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị dự toán cấp 3 khác trong toàn quân.

Hành động ngay hôm nay: Các đơn vị dự toán cấp 3 và cơ quan quản lý tài chính cần phối hợp triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đồng thời tăng cường đào tạo, ứng dụng công nghệ để đáp ứng yêu cầu phát triển trong tình hình mới.