Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2022, công tác quản lý tài chính tại Trung đoàn 295 - Sư đoàn 363 - Quân chủng Phòng không - Không quân đã trải qua nhiều biến động và thách thức. Trung đoàn là một đơn vị dự toán quân đội chủ lực, có nhiệm vụ bảo đảm huấn luyện chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu, với nguồn tài chính chủ yếu từ Ngân sách Nhà nước (NSNN) cấp qua Bộ Quốc phòng và các nguồn thu từ hoạt động sản xuất, kinh tế đơn vị. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính tại đây còn tồn tại nhiều hạn chế như chất lượng lập dự toán ngân sách chưa sát thực tế, việc chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách chưa đồng bộ, cùng với công tác thanh tra, kiểm tra tài chính chưa được thực hiện nghiêm túc.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trung đoàn 295 trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Trung đoàn 295, bao gồm các hoạt động lập dự toán, chấp hành, quyết toán ngân sách và thanh tra, kiểm tra tài chính.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý tài chính quân đội, góp phần củng cố tiềm lực quốc phòng và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Các chỉ số tài chính như tỷ lệ dự toán ngân sách lập so với chỉ tiêu thông báo, tỷ lệ thực hiện so với dự toán, cũng như tỷ lệ hoàn thành kế hoạch hoạt động có thu được phân tích chi tiết để làm cơ sở đánh giá và đề xuất giải pháp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý tài chính trong đơn vị dự toán quân đội. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Tài chính công được hiểu là tổng hợp các hoạt động thu, chi ngân sách do Nhà nước quyết định nhằm thực hiện các chức năng quản lý kinh tế, quốc phòng, an ninh. Quản lý tài chính công bao gồm các nội dung như lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách và thanh tra, kiểm tra tài chính. Nguyên tắc quản lý tài chính công bao gồm nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước và tuân thủ các quy định pháp luật.

  2. Lý thuyết quản lý tài chính đơn vị dự toán quân đội: Đơn vị dự toán quân đội là cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách Nhà nước trong quân đội, có nhiệm vụ lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách theo quy định. Tài chính đơn vị dự toán quân đội có đặc điểm chịu sự chi phối của hoạt động quân sự, tính mệnh lệnh, độ cơ mật cao và yêu cầu quản lý chặt chẽ, minh bạch. Các khái niệm chính bao gồm dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, kinh phí nghiệp vụ, vốn đầu tư xây dựng và chi chính sách xã hội.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng trong nghiên cứu gồm: Dự toán ngân sách (DTNS), Ngân sách Nhà nước (NSNN), Ngân sách quốc phòng (NSQP), Kinh phí nghiệp vụ (KPNV), Thanh tra, kiểm tra tài chính, Quyết toán ngân sách (QTNS).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp kết hợp với thu thập số liệu định lượng và định tính. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu được thu thập từ báo cáo quyết toán ngân sách các năm 2018-2022 của Trung đoàn 295, các báo cáo sơ kết, tổng kết của Sư đoàn 363, Bộ Quốc phòng và các tài liệu pháp luật liên quan đến quản lý tài chính quân đội.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích các chỉ tiêu tài chính như tỷ lệ dự toán lập so với chỉ tiêu thông báo, tỷ lệ thực hiện so với dự toán, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch hoạt động có thu. Phân tích so sánh các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý tài chính. Phân tích định tính được áp dụng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ dữ liệu tài chính của Trung đoàn 295 trong giai đoạn 2018-2022, không giới hạn mẫu nhỏ nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2023, phân tích và đánh giá thực trạng trong giai đoạn 2018-2022, đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng lập dự toán ngân sách: Qua giai đoạn 2018-2022, tỷ lệ dự toán ngân sách đơn vị lập so với chỉ tiêu thông báo dao động quanh mức 99,96% đến 100,26%, cho thấy việc lập dự toán khá sát với chỉ tiêu được giao. Tuy nhiên, đối với kinh phí nghiệp vụ, tỷ lệ này có sự chênh lệch lớn hơn, với chỉ tiêu thông báo cao hơn dự toán đơn vị lập từ 0,43% đến 0,62% các năm, cho thấy dự toán chưa hoàn toàn sát với nhu cầu thực tế.

  2. Chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách: Số thực hiện so với dự toán đơn vị lập thường vượt nhẹ, từ 99,11% đến 103,42% tùy từng khoản chi, phản ánh việc sử dụng ngân sách có phần vượt dự toán. Đặc biệt, số thực hiện so với chỉ tiêu thông báo có sự biến động, có năm thấp hơn đến 11,16%, có năm cao hơn 3,42%, cho thấy sự không đồng bộ trong phân bổ và sử dụng ngân sách.

  3. Quân số thực hiện so với dự toán: Quân số thực hiện luôn cao hơn dự toán, với tỷ lệ từ 100,08% đến 100,25% trong giai đoạn 2018-2022, đặc biệt chênh lệch lớn nhất ở đối tượng hạ sĩ quan binh sĩ (HSQBS) lên đến 4,05% năm 2018. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng lập dự toán và nhu cầu chi ngân sách.

  4. Hoạt động có thu và sử dụng kết quả: Hoạt động tăng gia sản xuất có thu nhập thực tế cao hơn kế hoạch khoảng 3,5% mỗi năm, góp phần cải thiện đời sống bộ đội. Việc sử dụng kinh phí bổ sung từ hoạt động có thu được phân bổ hợp lý cho đầu tư tái sản xuất (50%), củng cố cảnh quan môi trường (10%), dự phòng rủi ro (30%) và chi hoạt động khác (10%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác lập dự toán ngân sách tại Trung đoàn 295 đã có sự cải thiện, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế do sự biến động quân số và nhiệm vụ đột xuất phát sinh. Việc dự toán chưa sát thực tế dẫn đến chênh lệch trong phân bổ và sử dụng ngân sách, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính. So với các nghiên cứu trong quân đội, tình trạng này là phổ biến do đặc thù hoạt động quân sự có tính biến động cao.

Việc chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách chưa đồng bộ phản ánh sự thiếu chặt chẽ trong công tác chỉ đạo, điều hành và phối hợp giữa các phòng ban liên quan. Các khoản chi vượt dự toán như chi phúc lợi tập thể và công tác phí cho thấy nhu cầu thực tế cao hơn dự kiến, đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ lãng phí nếu không được kiểm soát tốt.

Hoạt động có thu được khai thác hiệu quả, góp phần bổ sung nguồn kinh phí cho đơn vị, tuy nhiên nguồn vốn vay cho tăng gia sản xuất còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng phát triển kinh tế đơn vị. Việc sử dụng kinh phí bổ sung được thực hiện minh bạch, đúng quy định, tạo điều kiện nâng cao đời sống bộ đội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ dự toán lập, thực hiện và chỉ tiêu thông báo qua các năm, bảng so sánh quân số dự toán và thực tế, cũng như biểu đồ cơ cấu sử dụng kinh phí từ hoạt động có thu để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách sát thực tế

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh
    • Target metric: Giảm chênh lệch giữa dự toán và thực tế dưới 2%
    • Timeline: Triển khai ngay trong năm ngân sách tiếp theo
    • Chủ thể thực hiện: Ngành Tài chính Trung đoàn phối hợp với các phòng ban liên quan

  2. Nâng cao hiệu quả chấp hành và quyết toán ngân sách

    • Động từ hành động: Tăng cường kiểm tra, giám sát
    • Target metric: Tỷ lệ sai sót trong quyết toán giảm dưới 1%
    • Timeline: Thực hiện định kỳ hàng quý
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tài chính Sư đoàn, Cơ quan Tài chính Trung đoàn

  3. Củng cố công tác quản lý quân số và phối hợp liên ngành

    • Động từ hành động: Phối hợp, cập nhật thông tin kịp thời
    • Target metric: Giảm chênh lệch quân số dự toán và thực tế dưới 1%
    • Timeline: Áp dụng trong kế hoạch quân số năm tiếp theo
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quân lực, Ngành Tài chính Trung đoàn

  4. Đẩy mạnh phát triển hoạt động tăng gia sản xuất và khai thác nguồn thu

    • Động từ hành động: Mở rộng, đầu tư
    • Target metric: Tăng nguồn thu từ hoạt động có thu ít nhất 5% mỗi năm
    • Timeline: Kế hoạch 3 năm tiếp theo
    • Chủ thể thực hiện: Ban Hậu cần, Ban Tài chính Trung đoàn

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tài chính

    • Động từ hành động: Tổ chức, thực hiện
    • Target metric: Tăng số lần kiểm tra định kỳ lên ít nhất 4 lần/năm
    • Timeline: Thực hiện ngay từ năm tài chính hiện tại
    • Chủ thể thực hiện: Cơ quan Tài chính Trung đoàn phối hợp với Ban Thanh tra

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính quân đội

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý tài chính tại đơn vị dự toán quân đội, áp dụng vào công tác quản lý tài chính tại đơn vị mình.
    • Use case: Cải thiện quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Lãnh đạo các đơn vị dự toán quân đội

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và nguyên tắc quản lý tài chính, từ đó chỉ đạo hiệu quả công tác tài chính tại đơn vị.
    • Use case: Đưa ra quyết định phân bổ ngân sách hợp lý, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý tài chính

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý tài chính trong quân đội, phục vụ nghiên cứu và học tập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý tài chính công và quân đội.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và quốc phòng

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán quân đội, từ đó hoàn thiện chính sách và quy định.
    • Use case: Xây dựng cơ chế quản lý tài chính phù hợp với đặc thù quân đội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị dự toán quân đội có điểm gì khác biệt so với đơn vị dân sự?
    Quản lý tài chính quân đội chịu sự chi phối của tính mệnh lệnh, độ cơ mật cao và yêu cầu chặt chẽ về an ninh, đồng thời phải tuân thủ các quy định của Bộ Quốc phòng và Nhà nước. Ví dụ, việc chi tiêu phải theo đúng định mức, tiêu chuẩn và phục vụ nhiệm vụ quốc phòng.

  2. Tại sao việc lập dự toán ngân sách tại Trung đoàn 295 còn gặp khó khăn?
    Do quân số thường xuyên biến động, nhiệm vụ đột xuất phát sinh và cơ sở vật chất xuống cấp, nên việc dự toán chưa sát thực tế. Ngoài ra, việc phối hợp giữa các phòng ban trong lập dự toán chưa chặt chẽ cũng ảnh hưởng đến chất lượng dự toán.

  3. Hoạt động có thu tại Trung đoàn 295 được quản lý như thế nào?
    Hoạt động có thu chủ yếu từ tăng gia sản xuất, được quản lý chặt chẽ theo quy định, sử dụng nguồn thu để đầu tư tái sản xuất, cải thiện đời sống bộ đội và dự phòng rủi ro. Ví dụ, năm 2022, thu từ hoạt động có thu vượt kế hoạch khoảng 3,5%.

  4. Các nguyên tắc quản lý tài chính công được áp dụng ra sao trong quân đội?
    Nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước và tuân thủ pháp luật được áp dụng nghiêm ngặt. Việc chi tiêu phải đúng dự toán, có chứng từ hợp pháp và được kiểm tra, giám sát chặt chẽ.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra tài chính tại đơn vị?
    Cần tổ chức kiểm tra định kỳ, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tài chính và chỉ huy đơn vị, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và báo cáo, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Kết luận

  • Công tác quản lý tài chính tại Trung đoàn 295 trong giai đoạn 2018-2022 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về chất lượng lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.
  • Quân số biến động và nhiệm vụ đột xuất là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Hoạt động có thu được khai thác hiệu quả, góp phần bổ sung nguồn kinh phí cho đơn vị.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm tra, phối hợp quản lý và phát triển hoạt động kinh tế đơn vị.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính trong các đơn vị dự toán quân đội, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách quốc phòng.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong kế hoạch tài chính năm tiếp theo, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh phù hợp. Các cán bộ quản lý tài chính và lãnh đạo đơn vị cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các biện pháp cải tiến.

Call-to-action: Các đơn vị dự toán quân đội và cơ quan quản lý tài chính cần áp dụng các giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ tốt nhiệm vụ quốc phòng và xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh.