## Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán quân đội đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh nhiệm vụ quốc phòng ngày càng phức tạp. Sư đoàn 390 – Quân đoàn 1 là đơn vị khung thường trực, có nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đào tạo chiến sĩ mới, với quân số tính đến cuối năm 2019 là 749 người. Nguồn kinh phí chủ yếu do Ngân sách Quốc phòng (NSQP) cấp, bổ sung từ các hoạt động tạo nguồn thu hợp pháp. Giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2019 tập trung đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính – ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa lý luận về tài chính đơn vị dự toán quân đội, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn 390, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý tài chính trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 trong 3 năm liên tục từ 2017 đến 2019. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ quốc phòng và phát triển quân đội.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý ngân sách nhà nước, kết hợp với mô hình chu trình ngân sách gồm các khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách và kiểm tra, thanh tra tài chính. Các khái niệm chính bao gồm:

- **Đơn vị dự toán quân đội (ĐVDT):** Đơn vị trực tiếp nhận, phân phối và sử dụng ngân sách nhà nước cho các nhiệm vụ quốc phòng.
- **Ngân sách Quốc phòng (NSQP):** Quỹ tiền tệ tập trung của Bộ Quốc phòng, được hình thành từ nhiều nguồn tài chính, chủ yếu từ ngân sách nhà nước.
- **Quản lý tài chính (QLTC):** Hoạt động tổ chức, chỉ huy, điều hành và giám sát việc sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đạt mục tiêu đã định.
- **Chu trình ngân sách:** Bao gồm các bước lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra ngân sách.
- **Nguyên tắc quản lý tài chính:** Bao gồm nguyên tắc quản lý theo dự toán, tiết kiệm hiệu quả, chi trả trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.

### Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính giúp mô tả toàn diện đặc điểm, hành vi quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 thông qua phỏng vấn các cán bộ tài chính, trợ lý kế toán và trợ lý ngân sách. Phương pháp định lượng dựa trên phân tích số liệu tài chính thu thập từ báo cáo tài chính các năm 2017-2019 của Sư đoàn.

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu tổng thu, chi phí, chênh lệch thu chi, số bổ sung ngân sách, số trích nộp quỹ đơn vị và các khoản kinh phí khác. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các báo cáo tài chính và phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý tài chính tại Sư đoàn. Phân tích dữ liệu sử dụng các chỉ tiêu định lượng như tỷ lệ dự toán lập so với chỉ tiêu giao, tỷ lệ thực hiện so với dự toán, cùng các phân tích định tính về nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Chất lượng lập dự toán ngân sách còn hạn chế:** Tỷ lệ dự toán ngân sách lập so với chỉ tiêu giao của Sư đoàn trong giai đoạn 2017-2019 dao động khoảng 85-95%, cho thấy việc lập dự toán chưa sát với nhu cầu thực tế. Một số chỉ tiêu chi chưa phù hợp với nhu cầu chi tiêu thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

2. **Chấp hành dự toán ngân sách chưa đồng đều:** Tỷ lệ thực hiện dự toán ngân sách đạt khoảng 90-92%, trong đó chi tiêu và quyết toán kinh phí nghiệp vụ (KPNV) thường dồn vào cuối năm, gây áp lực và ảnh hưởng đến hiệu quả chi tiêu.

3. **Công tác kế toán và kiểm tra tài chính được duy trì:** Các báo cáo quyết toán hàng quý và năm được lập đầy đủ, trung thực, đúng mẫu biểu quy định. Tuy nhiên, công tác kiểm tra, thanh tra tài chính còn hạn chế, dẫn đến một số trường hợp chi sai chế độ, định mức.

4. **Nguồn thu bổ sung từ hoạt động sản xuất kinh tế chiếm tỷ trọng đáng kể:** Hoạt động tạo nguồn thu hợp pháp bổ sung vào ngân sách giúp cải thiện đời sống cán bộ, chiến sĩ và hỗ trợ các hoạt động huấn luyện, sửa chữa trang thiết bị.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do quy trình lập dự toán chưa được tuân thủ triệt để, chất lượng lập nhu cầu chi quý chưa cao, và công tác thanh toán sau chi tiêu còn chậm. So với các đơn vị tương đồng như Học viện Khoa học Quân sự và Cục Hậu cần – Tổng cục Hậu cần, Sư đoàn 390 còn hạn chế trong việc áp dụng các phương pháp lập dự toán khoa học và kiểm soát chi tiêu chặt chẽ.

Việc chi tiêu dồn vào cuối năm là phổ biến trong các đơn vị dự toán quân đội, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách và gây khó khăn trong quản lý tài chính. Kinh nghiệm từ các đơn vị khác cho thấy cần tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng, hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính và nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ dự toán lập và thực hiện qua các năm, bảng phân tích chi tiết các khoản chi tiêu và biểu đồ cơ cấu nguồn thu bổ sung, giúp minh họa rõ nét thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính:** Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ tài chính, bổ sung trang thiết bị công nghệ hiện đại phục vụ công tác quản lý. Mục tiêu đạt 100% cán bộ tài chính được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm.

2. **Tăng cường quản lý chu trình ngân sách:** Thực hiện nghiêm túc quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, đảm bảo dự toán sát đúng nhu cầu thực tế, giảm thiểu chi tiêu dồn cuối năm. Đề xuất áp dụng phần mềm quản lý ngân sách trong 1 năm tới.

3. **Nâng cao hiệu quả quản lý tài chính hoạt động có thu:** Khai thác tối đa nguồn thu hợp pháp từ hoạt động sản xuất kinh tế, đồng thời quản lý chặt chẽ việc sử dụng nguồn thu bổ sung, đảm bảo minh bạch và hiệu quả.

4. **Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra tài chính:** Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nâng cao ý thức chấp hành kỷ luật tài chính trong toàn đơn vị. Mục tiêu giảm 50% các vi phạm tài chính trong 3 năm tới.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Cán bộ quản lý tài chính quân đội:** Nắm bắt các nguyên tắc, quy trình và thực trạng quản lý tài chính tại đơn vị dự toán quân đội, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

2. **Lãnh đạo các đơn vị dự toán quân đội:** Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong công tác quản lý tài chính, từ đó chỉ đạo và giám sát chặt chẽ công tác tài chính tại đơn vị mình.

3. **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công:** Tham khảo các lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý tài chính trong lĩnh vực quốc phòng.

4. **Cơ quan quản lý ngân sách và tài chính nhà nước:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán quân đội.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản lý tài chính tại đơn vị dự toán quân đội là gì?**  
Quản lý tài chính là hoạt động tổ chức, chỉ huy, điều hành và giám sát việc sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đạt mục tiêu đã định, bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra tài chính.

2. **Nguồn tài chính chính của Sư đoàn 390 đến từ đâu?**  
Nguồn chính là Ngân sách Quốc phòng cấp, bổ sung từ các hoạt động sản xuất kinh tế hợp pháp và các nguồn thu khác như ngân sách địa phương.

3. **Những tồn tại chính trong quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 là gì?**  
Bao gồm lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu dồn vào cuối năm, công tác thanh toán chậm và kiểm tra, thanh tra tài chính chưa chặt chẽ.

4. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị?**  
Hoàn thiện bộ máy quản lý, tăng cường đào tạo cán bộ, áp dụng công nghệ quản lý, thực hiện nghiêm quy trình ngân sách và tăng cường kiểm tra, thanh tra.

5. **Tại sao việc công khai, minh bạch trong quản lý tài chính lại quan trọng?**  
Giúp giảm thiểu tham nhũng, lãng phí, nâng cao trách nhiệm và hiệu quả sử dụng ngân sách, đồng thời tạo sự tin tưởng trong đơn vị và xã hội.

## Kết luận

- Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 – Quân đoàn 1 trong giai đoạn 2017-2019.  
- Phát hiện các tồn tại về lập dự toán, chấp hành ngân sách và công tác kiểm tra tài chính.  
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý, nâng cao hiệu quả chu trình ngân sách và quản lý nguồn thu bổ sung.  
- Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các đơn vị dự toán quân đội tương đồng.  
- Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 2-3 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ quốc phòng.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo cán bộ tài chính, áp dụng công nghệ quản lý ngân sách và xây dựng kế hoạch kiểm tra, thanh tra tài chính định kỳ. Đơn vị và các cơ quan liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp này một cách hiệu quả.