Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các tổ chức công đoàn đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực phục vụ cho hoạt động bảo vệ quyền lợi người lao động. Tại Việt Nam, Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Giang là một trong những đơn vị điển hình trong việc triển khai công tác quản lý tài chính công đoàn. Theo số liệu thu thập từ năm 2017 đến 6 tháng đầu năm 2019, tổng số nợ kinh phí công đoàn tại tỉnh này lên đến hơn 50 tỷ đồng, cho thấy những thách thức lớn trong công tác thu và quản lý tài chính. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Giang, xác định những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong giai đoạn tiếp theo.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Giang, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2017-2019. Nghiên cứu không mở rộng sang lĩnh vực quản lý tài sản, thiết bị. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính công đoàn, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động công đoàn, đảm bảo nguồn lực phục vụ đoàn viên và người lao động. Các chỉ số như tỷ lệ thu kinh phí công đoàn đạt trên 80% tại khu vực doanh nghiệp và 100% tại khu vực nhà nước, cùng tỷ lệ chi cho hoạt động phong trào đạt trên 60% được xem là các metrics quan trọng để đánh giá hiệu quả quản lý tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công đoàn, bao gồm:

  • Khái niệm tài chính công đoàn: Tài chính công đoàn là nguồn lực tài chính đảm bảo cho hoạt động của tổ chức công đoàn, bao gồm đoàn phí, kinh phí công đoàn, ngân sách nhà nước hỗ trợ và các nguồn thu khác từ hoạt động kinh tế, văn hóa, thể thao.

  • Quản lý tài chính công đoàn: Là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động tài chính nhằm phục vụ mục tiêu chính trị và chức năng của công đoàn, không nhằm mục đích lợi nhuận mà tập trung vào hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  • Công cụ quản lý tài chính: Bao gồm hệ thống văn bản pháp luật (Luật Công đoàn 2012, Nghị định 191/2013/NĐ-CP), quy chế chi tiêu nội bộ, chế độ kế toán hành chính sự nghiệp đặc thù cho công đoàn, và các quy định về phân phối, sử dụng nguồn thu.

  • Các khái niệm chính: Quản lý nguồn thu (đoàn phí, kinh phí công đoàn), phân phối tài chính công đoàn giữa các cấp, quản lý chi tiêu tài chính (chi cho con người, hành chính, phong trào), lập dự toán và quyết toán tài chính, kiểm tra, giám sát tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật, nghị quyết của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 30 cán bộ (10 cán bộ quản lý, 20 cán bộ thực hiện) tại Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Giang.

  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp chọn mẫu phi xác suất với cỡ mẫu tính theo công thức Yamane, sai số cho phép 10%.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Phỏng vấn trực tiếp, bảng hỏi thiết kế sẵn tập trung vào các nội dung: lập dự toán thu chi, thực hiện dự toán, quyết toán, thanh tra kiểm tra, tổ chức bộ máy kế toán.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý số liệu, áp dụng thang đo Likert 5 điểm để đánh giá mức độ, thái độ của cán bộ về công tác quản lý tài chính. Phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm để xác định xu hướng và mức độ biến động.

  • Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu: Bao gồm tiêu chí định lượng (tỷ lệ thực hiện dự toán thu kinh phí công đoàn, tỷ lệ thu đoàn phí, tỷ lệ chi cho các nội dung chi tiêu) và tiêu chí định tính (tính công khai, minh bạch, thống nhất, tập trung dân chủ trong quản lý tài chính).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu kinh phí và đoàn phí công đoàn: Tỷ lệ thu kinh phí công đoàn tại khu vực doanh nghiệp đạt khoảng 80%, trong khi khu vực nhà nước đạt 100%. Tuy nhiên, tồn tại tình trạng nợ kinh phí công đoàn lớn, với hơn 50 tỷ đồng nợ tính đến cuối năm 2018, ảnh hưởng đến nguồn lực hoạt động.

  2. Cơ cấu chi tiêu tài chính công đoàn: Chi cho hoạt động phong trào chiếm trên 60% tổng chi, phù hợp với định hướng ưu tiên của Tổng Liên đoàn. Chi hành chính được kiểm soát ở mức dưới 10%, chi lương và phụ cấp cán bộ công đoàn chiếm khoảng 30%, đảm bảo cân đối hợp lý.

  3. Công tác lập dự toán và quyết toán: Việc lập dự toán thu chi được thực hiện từ quý 4 năm trước, tạo điều kiện cho các cấp công đoàn chủ động triển khai. Tuy nhiên, một số đơn vị còn chậm trễ trong việc nộp dự toán và quyết toán, thiếu các mẫu biểu theo quy định.

  4. Kiểm tra, giám sát tài chính: Công tác kiểm tra tài chính được thực hiện thường xuyên, nhưng vẫn còn tồn tại hình thức và chưa sâu sát. Việc kiểm tra đột xuất và hướng dẫn thực hiện chưa được chú trọng đúng mức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý tài chính tại Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Giang bao gồm ý thức trách nhiệm chưa cao của một số doanh nghiệp trong việc nộp kinh phí công đoàn, trình độ nghiệp vụ kế toán của cán bộ công đoàn còn hạn chế, và sự chưa đồng bộ trong công tác kiểm tra, giám sát. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác như Sơn La và Bình Định, Bắc Giang có điểm tương đồng về khó khăn trong thu kinh phí và công tác kiểm tra, nhưng còn cần cải thiện hơn về công tác lập dự toán và quyết toán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thu kinh phí công đoàn theo từng năm, biểu đồ tròn phân bổ cơ cấu chi tiêu tài chính công đoàn, và bảng so sánh tiến độ lập dự toán, quyết toán giữa các đơn vị trực thuộc. Việc minh bạch và công khai các báo cáo tài chính cũng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, tạo niềm tin cho đoàn viên và người lao động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác thu kinh phí và đoàn phí công đoàn: Động viên, tuyên truyền nâng cao ý thức trách nhiệm của doanh nghiệp và cán bộ công đoàn trong việc thực hiện nghĩa vụ tài chính. Thiết lập hệ thống nhắc nhở, xử lý nghiêm các trường hợp nợ đọng kinh phí công đoàn. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban Thường vụ Liên đoàn Lao động tỉnh phối hợp với các công đoàn cơ sở.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ tài chính công đoàn: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán, quản lý tài chính cho cán bộ công đoàn, đặc biệt là cán bộ cấp cơ sở. Thời gian: trong vòng 12 tháng. Chủ thể: Liên đoàn Lao động tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Hoàn thiện quy trình lập dự toán và quyết toán: Xây dựng hướng dẫn chi tiết, chuẩn hóa mẫu biểu, tăng cường kiểm tra, giám sát việc lập dự toán và quyết toán tại các đơn vị trực thuộc. Thời gian: áp dụng từ năm tài chính tiếp theo. Chủ thể: Ban Tài chính Liên đoàn Lao động tỉnh.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài chính: Thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất, kết hợp với công tác hướng dẫn, hỗ trợ các đơn vị trong quản lý tài chính. Đẩy mạnh công khai, minh bạch báo cáo tài chính để nâng cao trách nhiệm giải trình. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ủy ban Kiểm tra Liên đoàn Lao động tỉnh và các cấp công đoàn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý công đoàn các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quản lý tài chính công đoàn, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả hoạt động tài chính.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng, hoàn thiện các chính sách, quy định liên quan đến quản lý tài chính công đoàn, đảm bảo tính pháp lý và hiệu quả thực thi.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về quản lý tài chính trong tổ chức công đoàn, làm tài liệu tham khảo học thuật.

  4. Doanh nghiệp và người lao động: Hiểu rõ hơn về cơ chế tài chính công đoàn, quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến kinh phí công đoàn, từ đó nâng cao sự phối hợp và trách nhiệm trong quan hệ lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính công đoàn khác gì so với quản lý tài chính doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính công đoàn không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà tập trung vào sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí để phục vụ quyền lợi đoàn viên và hoạt động công đoàn, trong khi doanh nghiệp hướng tới tối ưu hóa lợi nhuận.

  2. Nguồn thu chính của tài chính công đoàn gồm những gì?
    Bao gồm đoàn phí do đoàn viên đóng góp, kinh phí công đoàn do doanh nghiệp đóng 2% quỹ tiền lương, ngân sách nhà nước hỗ trợ và các nguồn thu khác từ hoạt động kinh tế, văn hóa, thể thao.

  3. Tại sao công tác thu kinh phí công đoàn tại Bắc Giang còn gặp khó khăn?
    Nguyên nhân chính là ý thức trách nhiệm của một số doanh nghiệp chưa cao, thủ tục xử lý chưa rõ ràng, cùng với trình độ nghiệp vụ kế toán của cán bộ công đoàn còn hạn chế.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi tài chính công đoàn?
    Cần xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, lập dự toán và quyết toán đúng quy định, kiểm tra, giám sát thường xuyên và công khai minh bạch các khoản chi.

  5. Vai trò của kiểm tra, giám sát trong quản lý tài chính công đoàn là gì?
    Giúp phát hiện và ngăn chặn sai phạm, đảm bảo nguồn tài chính được sử dụng đúng mục đích, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả hoạt động công đoàn.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Giang có những điểm mạnh như tỷ lệ thu kinh phí công đoàn đạt trên 80% tại doanh nghiệp và 100% tại khu vực nhà nước, cùng tỷ lệ chi cho hoạt động phong trào trên 60%.
  • Hạn chế chủ yếu là tình trạng nợ kinh phí công đoàn lớn, trình độ cán bộ tài chính còn hạn chế và công tác kiểm tra, giám sát chưa sâu sát.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, bao gồm tăng cường thu kinh phí, đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình dự toán, quyết toán và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai ngay trong năm tài chính tiếp theo để đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ hoạt động công đoàn hiệu quả hơn.
  • Kêu gọi các cấp công đoàn, doanh nghiệp và người lao động phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp, góp phần xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.