Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới nâng cao là một trong những nhiệm vụ chiến lược quan trọng nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại khu vực nông thôn Việt Nam. Tỉnh Nam Định, với dân số khoảng 2,15 triệu người (năm 2019), trong đó gần 80% cư trú tại khu vực nông thôn, đang tập trung triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025. Mục tiêu của tỉnh là đến năm 2025 có ít nhất 50% số xã, thị trấn đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 25% đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu và 50% số huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Đây là một bước tiến quan trọng nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân, đồng thời thu hẹp khoảng cách phát triển giữa nông thôn và thành thị.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn tỉnh Nam Định trong giai đoạn 2021-2025, đánh giá những thuận lợi, khó khăn và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý nhà nước như tổ chức bộ máy, quy hoạch, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát và truyền thông. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn Nam Định, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các địa phương khác.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới nâng cao. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện, giám sát và đánh giá các chương trình phát triển xã hội - kinh tế. Quản lý nhà nước trong xây dựng nông thôn mới nâng cao bao gồm việc điều phối nguồn lực, đảm bảo minh bạch, công bằng và sự tham gia của cộng đồng.

  2. Lý thuyết phát triển nông thôn mới nâng cao: Đề cập đến các đặc trưng như kết cấu hạ tầng hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Mô hình này tập trung vào sự phát triển toàn diện, hài hòa giữa kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý nhà nước, nông thôn mới nâng cao, tiêu chí xây dựng nông thôn mới, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát, và phát triển bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu, khảo sát thực địa, phỏng vấn chuyên gia và thống kê toán học.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các báo cáo của UBND tỉnh Nam Định, Chi cục Thống kê tỉnh, Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới nâng cao, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu học thuật và các bài viết chuyên ngành.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng được áp dụng để đánh giá thực trạng, so sánh các chỉ tiêu phát triển, nhận diện khó khăn và đề xuất giải pháp. Phân tích số liệu thống kê về tỷ lệ xã đạt chuẩn, thu nhập bình quân, tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế, và các tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2025 với việc khảo sát thực địa tại các xã tiêu biểu, phỏng vấn cán bộ quản lý và người dân, đồng thời đánh giá các chính sách và kế hoạch đến năm 2030 nhằm đề xuất giải pháp phù hợp.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm hơn 200 xã, thị trấn trên địa bàn tỉnh, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có trọng số nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm thống kê chuyên dụng để xử lý số liệu và trình bày kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao tăng trưởng ổn định: Đến hết năm 2022, tỉnh Nam Định có 182 xã, thị trấn trong tổng số 204 xã, thị trấn đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, chiếm khoảng 89%. Mục tiêu đến năm 2025 là đạt 50% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, hiện đã vượt kế hoạch đề ra.

  2. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng đáng kể: Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2022 đạt khoảng 51,6 triệu đồng/người/năm, tăng so với các năm trước. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm xuống còn 1,29%, thể hiện sự cải thiện rõ rệt về đời sống vật chất.

  3. Công tác truyền thông và huy động nguồn lực hiệu quả: Các xã như Yên Đồng (huyện Ý Yên) và Giao Phong (huyện Giao Thủy) đã vận dụng tốt phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” để huy động nguồn lực xã hội hóa, góp phần hoàn thiện cơ sở hạ tầng và phát triển sản xuất. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 92%, thể hiện sự quan tâm đến an sinh xã hội.

  4. Tổ chức bộ máy quản lý và đào tạo cán bộ được chú trọng: Tỉnh đã tổ chức tập huấn cho hơn 245 lượt cán bộ Ban chỉ đạo và Ban quản lý xây dựng nông thôn mới nâng cao các cấp, đồng thời cử 5 đoàn cán bộ đi học tập kinh nghiệm tại các địa phương khác. Việc củng cố Ban chỉ đạo và phối hợp các ngành đảm bảo sự đồng bộ trong triển khai.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới nâng cao tại Nam Định đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế xã hội nông thôn. Việc tăng tỷ lệ xã đạt chuẩn và thu nhập bình quân phản ánh hiệu quả của các chính sách và sự tham gia tích cực của cộng đồng.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế như tiến độ thực hiện tiêu chí bảo vệ môi trường, xử lý rác thải sinh hoạt còn chậm, chưa đồng đều giữa các địa phương. So sánh với các tỉnh như Thái Bình, Hà Nam và Hải Phòng, Nam Định cần tiếp tục đẩy mạnh huy động nguồn lực xã hội hóa và nâng cao năng lực quản lý cán bộ cơ sở.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ xã đạt chuẩn, bảng so sánh thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý để minh họa sự phối hợp giữa các cấp chính quyền.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý cơ sở: Đào tạo chuyên sâu về kỹ năng quản lý, cập nhật kiến thức xây dựng nông thôn mới nâng cao cho cán bộ xã, huyện nhằm nâng cao hiệu quả điều hành. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể: UBND tỉnh phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.

  2. Đẩy mạnh công tác truyền thông và vận động nhân dân: Sử dụng đa dạng các hình thức tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức và sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới nâng cao. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế và các hoạt động xã hội lên trên 95% trong 3 năm tới. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các cấp.

  3. Huy động và quản lý hiệu quả các nguồn lực xã hội hóa: Khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức và người dân đóng góp ngày công, tài chính cho các dự án hạ tầng nông thôn. Xây dựng cơ chế minh bạch, công khai trong quản lý nguồn vốn. Thời gian: 2024-2028. Chủ thể: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, giám sát việc thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao, đặc biệt là tiêu chí môi trường và xử lý rác thải. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới tỉnh, các cơ quan thanh tra. Thời gian: liên tục từ 2024.

  5. Phát triển mô hình nông thôn mới thông minh: Áp dụng công nghệ số trong quản lý, truyền thông và phát triển sản xuất nông nghiệp, nâng cao hiệu quả kinh tế và chất lượng cuộc sống. Mục tiêu đến 2025 có ít nhất 30% xã triển khai mô hình này. Chủ thể: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao năng lực quản lý, hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực phát triển nông thôn, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia vào quá trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, từ đó phát huy vai trò chủ thể của người dân.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn: Nắm bắt các chính sách, cơ chế huy động nguồn lực và các mô hình phát triển kinh tế nông thôn để tham gia đầu tư hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới nâng cao là gì?
    Quản lý nhà nước trong lĩnh vực này là việc tổ chức, điều phối các hoạt động, nguồn lực và chính sách nhằm phát triển toàn diện, bền vững khu vực nông thôn theo tiêu chí nâng cao, bao gồm hạ tầng, kinh tế, văn hóa và môi trường.

  2. Tỉnh Nam Định đã đạt được những kết quả gì trong xây dựng nông thôn mới nâng cao?
    Đến năm 2022, khoảng 89% xã, thị trấn đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt khoảng 51,6 triệu đồng/năm; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,29%; nhiều xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới nâng cao tại Nam Định là gì?
    Tiến độ thực hiện tiêu chí bảo vệ môi trường và xử lý rác thải còn chậm; sự đồng đều giữa các địa phương chưa cao; nguồn lực xã hội hóa chưa được huy động tối đa; năng lực cán bộ quản lý cơ sở cần được nâng cao.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực xã hội hóa hiệu quả?
    Cần xây dựng cơ chế minh bạch, công khai trong quản lý nguồn vốn; tăng cường truyền thông, vận động sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức và người dân; đồng thời phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng trong xây dựng và quản lý các công trình.

  5. Vai trò của công nghệ số trong xây dựng nông thôn mới nâng cao như thế nào?
    Công nghệ số giúp nâng cao hiệu quả quản lý, truyền thông, phát triển sản xuất và dịch vụ, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận thông tin, tham gia các hoạt động kinh tế và xã hội, góp phần xây dựng nông thôn mới thông minh.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc triển khai xây dựng nông thôn mới nâng cao tại tỉnh Nam Định, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.
  • Tỉnh Nam Định đã đạt được nhiều kết quả tích cực với gần 90% xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng đáng kể.
  • Công tác tổ chức bộ máy, đào tạo cán bộ và truyền thông được chú trọng, tạo nền tảng vững chắc cho việc thực hiện chương trình.
  • Một số hạn chế như tiến độ thực hiện tiêu chí môi trường và sự đồng đều giữa các địa phương cần được khắc phục bằng các giải pháp cụ thể.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh truyền thông, huy động nguồn lực xã hội hóa, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ số trong quản lý.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2030 nhằm hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao bền vững. Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác quản lý và phát triển nông thôn.