Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (XDNTM) tại Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong hơn một thập kỷ qua, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tỉnh Long An, trong đó có huyện Vĩnh Hưng, là một trong những địa phương điển hình với 7/9 xã đạt chuẩn NTM, trong đó xã Khánh Hưng đã đạt chuẩn NTM nâng cao. Tuy nhiên, để hoàn thành mục tiêu huyện NTM vào năm 2025, huyện Vĩnh Hưng cần huy động sự tham gia tích cực và tự nguyện của người dân trong quá trình xây dựng.

Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 7/2023 đến tháng 1/2024, khảo sát 200 hộ nông dân trên địa bàn huyện nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự sẵn lòng tham gia của người dân trong chương trình XDNTM. Qua đó, đề xuất các giải pháp nâng cao mức độ tham gia của người dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh nguồn lực ngân sách còn hạn chế, đòi hỏi sự đồng thuận và đóng góp của cộng đồng dân cư. Các chỉ số như tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM, mức thu nhập bình quân đầu người (trên 53 triệu đồng/năm), tỷ lệ hộ nghèo còn 1,85% cho thấy sự chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết. Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của các nhân tố như người dân hưởng lợi, nhận thức, tiếp cận thông tin và chính quyền địa phương trong việc thúc đẩy sự tham gia của người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình nghiên cứu gồm 7 yếu tố chính ảnh hưởng đến sự sẵn lòng tham gia của người dân trong XDNTM: Điều kiện gia đình, Tiếp cận thông tin, Người dân tham gia, Người dân hưởng lợi, Nhận thức người dân, Chính quyền địa phương và Cơ chế chính sách xây dựng NTM.

  • Điều kiện gia đình: Thu nhập và điều kiện kinh tế hộ gia đình ảnh hưởng đến khả năng và ý chí đóng góp cho chương trình.
  • Tiếp cận thông tin: Mức độ người dân được cung cấp thông tin đầy đủ, minh bạch về chương trình.
  • Người dân tham gia: Mức độ tham gia trực tiếp vào các hoạt động như bàn bạc, đóng góp vốn, giám sát.
  • Người dân hưởng lợi: Lợi ích vật chất và tinh thần mà người dân nhận được từ chương trình.
  • Nhận thức người dân: Hiểu biết và ý thức về vai trò chủ thể của người dân trong XDNTM.
  • Chính quyền địa phương: Vai trò hỗ trợ, vận động, minh bạch và tổ chức thực hiện của chính quyền.
  • Cơ chế chính sách: Các chính sách hỗ trợ, đào tạo, vay vốn ưu đãi và liên kết sản xuất.

Các lý thuyết và mô hình nghiên cứu trước đây về sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn, như mô hình Saemaul Undong của Hàn Quốc, mô hình OVOP của Nhật Bản, cũng được tham khảo để xây dựng khung lý thuyết phù hợp với bối cảnh Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 200 hộ nông dân được chọn ngẫu nhiên tại huyện Vĩnh Hưng nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng hỏi khảo sát trực tiếp, kết hợp với số liệu thứ cấp từ các báo cáo thống kê của địa phương.

Phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả để tổng quan đặc điểm mẫu và các biến khảo sát.
  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, đảm bảo các thang đo có độ tin cậy từ 0,6 trở lên.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các nhân tố ảnh hưởng.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ tác động của từng yếu tố đến sự sẵn lòng tham gia của người dân.
  • Kiểm định đa cộng tuyến và phân tích ANOVA để đảm bảo tính phù hợp và ổn định của mô hình.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ thiết kế bảng hỏi, phỏng vấn thử, điều chỉnh bảng hỏi, thu thập dữ liệu chính thức, đến xử lý và phân tích dữ liệu theo các bước khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năm yếu tố chính ảnh hưởng đến sự sẵn lòng tham gia của người dân được xác định gồm: Người dân hưởng lợi, Người dân tham gia, Nhận thức người dân, Tiếp cận thông tin và Chính quyền địa phương. Mô hình hồi quy cho thấy các yếu tố này có mức độ ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê với hệ số xác định mô hình (R²) trên 0,6, cho thấy mô hình phù hợp.

  2. Người dân hưởng lợi là nhân tố có tác động mạnh nhất, với hệ số hồi quy lớn nhất, phản ánh rằng khi người dân nhận thấy rõ lợi ích vật chất và tinh thần như tăng thu nhập, cải thiện hạ tầng, họ càng sẵn lòng tham gia. Ví dụ, thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 3,5 lần so với trước khi thực hiện chương trình.

  3. Nhận thức người dân về vai trò chủ thể trong XDNTM cũng đóng vai trò quan trọng, với tỷ lệ người dân đồng ý rằng họ là chủ thể chính trong xây dựng nông thôn mới đạt trên 70%. Nhận thức cao giúp tăng cường sự chủ động và trách nhiệm của người dân.

  4. Tiếp cận thông tin và chính quyền địa phương có ảnh hưởng tích cực đến sự sẵn lòng tham gia, thể hiện qua việc người dân được cung cấp thông tin đầy đủ, minh bạch và chính quyền vận động, tổ chức hiệu quả. Tỷ lệ người dân cho biết họ được thông tin đầy đủ về các tiêu chí và kế hoạch XDNTM đạt trên 65%.

  5. Người dân tham gia trực tiếp vào các hoạt động như bàn bạc, đóng góp vốn, giám sát cũng là yếu tố thúc đẩy sự sẵn lòng tham gia chung, với hơn 60% hộ dân tham gia các hoạt động này.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, khẳng định vai trò trung tâm của người dân trong xây dựng nông thôn mới. Sự hưởng lợi trực tiếp là động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy người dân tham gia, đồng thời nhận thức và tiếp cận thông tin giúp nâng cao ý thức trách nhiệm và sự chủ động.

So với các nghiên cứu tại các tỉnh Đồng Nai, Đồng Tháp, và An Giang, các yếu tố về chính quyền địa phương và tiếp cận thông tin cũng được đánh giá cao, cho thấy tính nhất quán trong bối cảnh Việt Nam. Tuy nhiên, mức độ tham gia của người dân tại Vĩnh Hưng còn có thể được cải thiện hơn nữa, đặc biệt trong các hoạt động giám sát và quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng ý của người dân với từng yếu tố, bảng hồi quy chi tiết các hệ số tác động và mức ý nghĩa, giúp minh bạch và dễ dàng phân tích sâu hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xác định và truyền thông rõ ràng các lợi ích thiết thực cho người dân: Tăng cường công tác tuyên truyền về các lợi ích vật chất và tinh thần mà người dân được hưởng khi tham gia XDNTM, nhằm nâng cao động lực tham gia. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: UBND huyện, các xã.

  2. Tăng cường thu hút sự tham gia của người dân trong các hoạt động xây dựng NTM: Tổ chức các hội nghị, diễn đàn dân chủ để người dân bàn bạc, góp ý và tham gia trực tiếp vào các dự án, kế hoạch. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2023-2025; Chủ thể: Ban chỉ đạo XDNTM huyện, xã.

  3. Nâng cao nhận thức về vai trò chủ thể của người dân: Triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn, truyền thông về quyền và trách nhiệm của người dân trong XDNTM, đặc biệt là các nhóm dân cư yếu thế. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Trung tâm bồi dưỡng chính trị, các tổ chức đoàn thể.

  4. Tăng cường công tác vận động, tuyên truyền và tiếp cận thông tin: Đảm bảo thông tin về chương trình được phổ biến rộng rãi, minh bạch và dễ tiếp cận qua các kênh truyền thông đa dạng như phát thanh, truyền hình, mạng xã hội. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phòng Văn hóa - Thông tin, các xã.

  5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, vận động, giám sát cho cán bộ xã, thôn nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chương trình. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: UBND huyện, các phòng ban chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của người dân, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch phù hợp và hiệu quả hơn trong triển khai XDNTM.

  2. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để tham khảo, phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và đơn vị hỗ trợ phát triển nông thôn: Hỗ trợ thiết kế các chương trình can thiệp, vận động cộng đồng dựa trên các yếu tố đã được xác định có ảnh hưởng tích cực đến sự tham gia của người dân.

  4. Cán bộ và lãnh đạo địa phương tại huyện Vĩnh Hưng và các vùng lân cận: Áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả chương trình XDNTM, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao sự sẵn lòng tham gia của người dân lại quan trọng trong XDNTM?
    Sự sẵn lòng tham gia của người dân quyết định mức độ thành công của chương trình, bởi người dân là chủ thể thực hiện, đóng góp nguồn lực và giám sát quá trình xây dựng. Ví dụ, tại Vĩnh Hưng, 7/9 xã đạt chuẩn NTM nhờ sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự sẵn lòng tham gia của người dân?
    Người dân hưởng lợi trực tiếp từ chương trình là yếu tố có tác động mạnh nhất, vì khi người dân thấy rõ lợi ích như tăng thu nhập, cải thiện hạ tầng, họ sẽ tích cực tham gia hơn.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của họ trong XDNTM?
    Thông qua các chương trình đào tạo, tuyên truyền, hội thảo và các hoạt động cộng đồng nhằm nâng cao hiểu biết và ý thức trách nhiệm của người dân, giúp họ nhận ra vai trò chủ thể của mình.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định các nhân tố chính và phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến sự sẵn lòng tham gia.

  5. Chính quyền địa phương có vai trò như thế nào trong việc thúc đẩy sự tham gia của người dân?
    Chính quyền địa phương đóng vai trò vận động, tổ chức, minh bạch thông tin và hỗ trợ các hoạt động XDNTM, tạo điều kiện thuận lợi để người dân tham gia hiệu quả.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến sự sẵn lòng tham gia của người dân trong XDNTM tại huyện Vĩnh Hưng: Người dân hưởng lợi, Người dân tham gia, Nhận thức người dân, Tiếp cận thông tin và Chính quyền địa phương.
  • Sự sẵn lòng tham gia của người dân là nhân tố then chốt quyết định thành công của chương trình XDNTM.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, tăng cường truyền thông, thu hút sự tham gia và nâng cao năng lực cán bộ cơ sở.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, cán bộ địa phương và các tổ chức phát triển trong việc triển khai XDNTM hiệu quả.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao tính ứng dụng và bền vững của chương trình.

Hãy hành động ngay hôm nay để phát huy vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới, góp phần phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống tại huyện Vĩnh Hưng và các vùng nông thôn khác.