Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới nâng cao là một trong ba chương trình mục tiêu quốc gia nhằm chuyển đổi nông nghiệp, nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững khu vực nông thôn. Huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, sau hơn 10 năm thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, đã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2020 với nhiều thành tựu nổi bật. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm đạt 9,2%, thu nhập bình quân đầu người năm 2021 đạt 49,2 triệu đồng, tăng gấp 2,6 lần so với năm 2011. Hệ thống hạ tầng nông thôn được đầu tư đồng bộ, với 99,3% đường giao thông nông thôn được nhựa hóa hoặc bê tông hóa. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 48,6%, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 93,1%, và tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,92%.

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao vẫn còn nhiều hạn chế như tổ chức triển khai văn bản còn lúng túng, quy hoạch và kế hoạch chưa đạt hiệu quả cao, huy động nguồn lực còn bất cập. Trên cơ sở đó, nghiên cứu nhằm mục tiêu đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao tại huyện Tuy Phước giai đoạn 2020-2022, đồng thời đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế nông thôn, góp phần thực hiện thành công chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước về kinh tế và phát triển nông thôn mới nâng cao. Lý thuyết quản lý nhà nước về kinh tế nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong hoạch định chiến lược, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực kinh tế. Lý thuyết phát triển nông thôn mới nâng cao tập trung vào việc xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý nhà nước về kinh tế: hoạt động điều hành nền kinh tế của cơ quan hành pháp nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế xã hội.
  • Nông thôn mới nâng cao: giai đoạn phát triển nông thôn với kết cấu hạ tầng đồng bộ, kinh tế phát triển toàn diện, bền vững và văn hóa xã hội được nâng cao.
  • Quy hoạch phát triển kinh tế nông thôn: công cụ quản lý phát triển ngành, vùng lãnh thổ dựa trên phân tích điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội.
  • Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp: điều chỉnh tỷ trọng các ngành nông nghiệp nhằm tăng hiệu quả và thích ứng với thị trường.
  • Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: công tác giám sát nhằm đảm bảo thực hiện đúng quy định, tránh lãng phí và sai phạm trong xây dựng nông thôn mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và thống kê.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Tuy Phước, các văn bản pháp luật liên quan, kết quả khảo sát thực tế và các tài liệu nghiên cứu trước đó. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã và đại diện các tổ chức chính trị - xã hội tham gia xây dựng nông thôn mới.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính về chính sách, tổ chức bộ máy và phân tích định lượng các chỉ tiêu kinh tế, xã hội như tốc độ tăng trưởng, thu nhập bình quân, tỷ lệ lao động qua đào tạo, tỷ lệ hộ nghèo. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2020-2022, với định hướng giải pháp đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao được kiện toàn nhưng còn nhiều bất cập
    UBND huyện đã thành lập Ban chỉ đạo và các bộ phận chuyên trách, phối hợp với các phòng ban liên quan. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa các thành viên chưa chặt chẽ, một số cán bộ chưa nắm vững nội dung chương trình, dẫn đến triển khai còn lúng túng.

  2. Quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế nông thôn được xây dựng nhưng hiệu quả chưa cao
    Quy hoạch sử dụng đất, phát triển hạ tầng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế được thực hiện theo kế hoạch. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp giai đoạn 2021-2022 đạt khoảng 3,79%, tuy nhiên việc huy động nguồn lực và đầu tư còn hạn chế.

  3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng phát triển sản xuất hàng hóa có hiệu quả
    Tỷ trọng ngành nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế giảm còn 19,08%, trong khi công nghiệp và dịch vụ tăng lên. Năng suất lúa bình quân năm 2022 đạt 71 tạ/ha, tăng 5,7 tạ/ha so với năm 2020. Các mô hình liên kết sản xuất giống và ứng dụng công nghệ cao được triển khai, góp phần nâng cao thu nhập nông dân.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm được chú trọng nhưng còn hạn chế
    Việc kiểm tra, giám sát huy động sức dân và thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới được thực hiện thường xuyên. Tuy nhiên, vẫn còn một số trường hợp vi phạm quy định về đóng góp của nhân dân và quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Tuy Phước đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, đặc biệt là tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống người dân. Tuy nhiên, các hạn chế về tổ chức bộ máy và hiệu quả quy hoạch phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý và phối hợp liên ngành.

So với các địa phương như huyện Hòa Vang (Đà Nẵng) và huyện Tây Hòa (Phú Yên), Tuy Phước còn thiếu sự đồng bộ trong huy động nguồn lực và ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất. Việc phát huy vai trò chủ thể của người dân và tăng cường công tác tuyên truyền cũng cần được đẩy mạnh hơn để tránh tình trạng phong trào và chạy theo thành tích.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp, bảng phân tích cơ cấu kinh tế theo ngành và biểu đồ tỷ lệ lao động qua đào tạo để minh họa rõ nét hơn về sự chuyển dịch kinh tế và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực tổ chức bộ máy quản lý nhà nước
    Tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý các cấp, đặc biệt là về nội dung, phương pháp triển khai xây dựng nông thôn mới nâng cao. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm tới, do UBND huyện chủ trì phối hợp với các sở ngành.

  2. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế nông thôn
    Rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất và phát triển hạ tầng phù hợp với điều kiện thực tế, ưu tiên các dự án phát triển sản xuất hàng hóa và ứng dụng công nghệ cao. Thực hiện trong giai đoạn 2023-2025, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  3. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng bền vững
    Khuyến khích liên kết sản xuất, phát triển hợp tác xã, ứng dụng kỹ thuật mới và công nghệ 4.0 trong sản xuất nông nghiệp. Tăng cường đào tạo nghề cho lao động nông thôn, nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên trên 60% vào năm 2025.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm
    Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, đảm bảo huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới trên tinh thần tự nguyện, minh bạch. Xử lý nghiêm các vi phạm trong quản lý đầu tư và huy động đóng góp của nhân dân. Thực hiện thường xuyên, liên tục trong các năm tới.

  5. Nâng cao vai trò và sự tham gia của người dân
    Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện để người dân tham gia bàn bạc, giám sát các hoạt động xây dựng nông thôn mới. Phát huy vai trò các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác này.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã
    Giúp nâng cao hiểu biết về tổ chức bộ máy, quy trình quản lý kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý và triển khai chương trình.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan quản lý cấp tỉnh, trung ương
    Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng, từ đó xây dựng chính sách phù hợp, hỗ trợ địa phương trong phát triển kinh tế nông thôn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư
    Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia vào quá trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, góp phần phát huy dân chủ cơ sở và huy động nguồn lực xã hội.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn
    Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao tại địa phương cụ thể.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao là gì?
    Là hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm hoạch định, tổ chức và kiểm soát các hoạt động kinh tế để phát triển nông thôn mới theo hướng bền vững, hiệu quả. Ví dụ như xây dựng quy hoạch, phát triển hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

  2. Tại sao cần tăng cường quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao?
    Để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực, tránh lãng phí, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và phát triển kinh tế bền vững. Thực tế cho thấy nhiều địa phương còn gặp khó khăn do quản lý chưa chặt chẽ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước về kinh tế tại huyện Tuy Phước là gì?
    Bao gồm tổ chức bộ máy chưa đồng bộ, phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, quy hoạch và kế hoạch chưa phát huy hiệu quả, huy động nguồn lực còn hạn chế và công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên.

  4. Các giải pháp chủ yếu để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về kinh tế là gì?
    Tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy hoạch, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao vai trò người dân và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát.

  5. Làm thế nào để phát huy vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới nâng cao?
    Thông qua tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, giám sát và đóng góp tự nguyện, minh bạch các hoạt động xây dựng nông thôn mới.

Kết luận

  • Huyện Tuy Phước đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, với tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 9,2% và thu nhập bình quân đầu người đạt 49,2 triệu đồng năm 2021.
  • Quản lý nhà nước về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nâng cao còn nhiều hạn chế về tổ chức bộ máy, quy hoạch và huy động nguồn lực.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp tăng cường năng lực quản lý, hoàn thiện quy hoạch, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao vai trò người dân và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng nông thôn mới nâng cao tại huyện Tuy Phước đến năm 2025 và tầm nhìn 2030.
  • Kêu gọi các cấp chính quyền, tổ chức và người dân cùng chung tay thực hiện các giải pháp để phát triển kinh tế nông thôn bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.