I. Tổng Quan Chương Trình Nông Thôn Mới tại Cổ Lũng Phú Lương
Chương trình Mục tiêu Quốc gia Xây dựng Nông thôn Mới (NTM) là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, nhằm thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tại xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, chương trình này đã và đang được triển khai với nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đặt ra trong quá trình thực hiện, đòi hỏi sự nỗ lực và giải pháp đồng bộ. Mục tiêu là xây dựng Nông thôn mới Cổ Lũng phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống. Chương trình tập trung vào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và an ninh trật tự, hướng đến một nông thôn mới toàn diện.
1.1. Mục tiêu và Ý nghĩa của Chương trình Nông thôn Mới
Chương trình NTM hướng đến mục tiêu phát triển toàn diện khu vực nông thôn, cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống cho người dân. Ý nghĩa của chương trình không chỉ dừng lại ở việc xây dựng cơ sở vật chất mà còn tạo ra sự thay đổi về tư duy, nhận thức của người dân về phát triển kinh tế - xã hội. Theo Nguyễn Đức Thành (2008), nông nghiệp, nông dân, nông thôn đóng vai trò to lớn trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong thời kỳ phát triển kinh tế nước ta hiện nay, quá trình xây dựng NTM thì vấn đề tam nông luôn chiếm vị trí quan trọng, quyết định cho những chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế nông thôn trong thời kỳ Công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
1.2. Các Tiêu chí Quốc gia về Xây dựng Nông thôn Mới
Chương trình NTM được đánh giá dựa trên 19 tiêu chí cụ thể, bao gồm quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, và hệ thống chính trị. Các tiêu chí này là cơ sở để đánh giá mức độ hoàn thành và xác định các giải pháp phù hợp cho từng địa phương. Việc đạt được các tiêu chí này đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của người dân. Các địa phương dựa trên các tiêu chí để xây dựng các phương án, cách thức cũng như kế hoạch thực hiện các tiêu chí dựa trên các nguồn lực của địa phương.
II. Thách Thức Quản Lý Nguồn Vốn Xây Dựng Nông Thôn Mới Cổ Lũng
Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, quá trình quản lý Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tại xã Cổ Lũng vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một trong những vấn đề nổi cộm là quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư. Việc huy động vốn từ các nguồn khác nhau, phân bổ và giám sát sử dụng vốn sao cho đúng mục đích, tránh thất thoát, lãng phí là một bài toán khó. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong quá trình triển khai đôi khi chưa được đồng bộ, gây ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả của chương trình. Theo báo cáo năm 2018 của BQL NTM của xã thì có đến 25% mục tiêu phải thay đổi kế hoạch, số lượng vốn giải ngân theo mục tiêu đến 2020 mới chỉ đạt 75%, một số chỉ tiêu như giao thông, thủy lợi mới dừng ở mức đạt theo yêu cầu.
2.1. Khó khăn trong Huy động Nguồn Vốn Xây dựng NTM
Việc huy động vốn cho chương trình NTM gặp nhiều khó khăn do nguồn lực của địa phương còn hạn chế, sự tham gia của doanh nghiệp chưa thực sự mạnh mẽ. Bên cạnh đó, cơ chế chính sách khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn chưa đủ hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư. Điều này đòi hỏi cần có giải pháp đột phá để khơi thông nguồn vốn, đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển. Các địa phương xây dựng NTM được dựa vào nguồn lực sẵn có tại địa phương: như sự kết hợp giữa nhà nước và nhân dân cùng làm. Trong đó là nước đống vai trò là định hướng, xây dựng các quy chuẩn cũng như hướng dẫn quá trình xây dựng NTM tại địa phương.
2.2. Vấn đề Phân bổ và Sử dụng Vốn Hiệu quả
Phân bổ và sử dụng vốn hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công của chương trình NTM. Tuy nhiên, trên thực tế, việc phân bổ vốn đôi khi chưa thực sự công bằng, minh bạch, dẫn đến tình trạng đầu tư dàn trải, kém hiệu quả. Việc giám sát, kiểm tra sử dụng vốn còn lỏng lẻo, tạo kẽ hở cho tham nhũng, lãng phí. Cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục đích, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Cần công khai minh bạch trong quá trình sử dụng các nguồn lực: tổ chức thực hiện các công trình các dự án của chương trình xây dựng NTM, tăng cường vai trò của người dân trong việc giám sát, khuyến khích thực hiện dân chủ cơ sở trong quá trình thực hiện.
III. Giải Pháp Quản Lý Hiệu Quả Chương Trình NTM tại Cổ Lũng
Để nâng cao hiệu quả quản lý Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tại xã Cổ Lũng, cần có giải pháp đồng bộ trên nhiều lĩnh vực. Trong đó, tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, nâng cao nhận thức của người dân về chương trình, đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư, và hoàn thiện cơ chế giám sát, đánh giá là những yếu tố quan trọng. Việc áp dụng các giải pháp này sẽ giúp Phát triển nông thôn Cổ Lũng một cách bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Bên cạnh đó, quá trình quản lý cũng xảy ra nhiều bất cập cần phải tiến hành khắc phục ngay, theo báo cáo năm 2018 của BQL NTM của xã thì có đến 25% mục tiêu phải thay đổi kế hoạch, số lượng vốn giải ngân theo mục tiêu đến 2020 mới chỉ đạt 75%, một số chỉ tiêu như giao thông, thủy lợi mới dừng ở mức đạt theo yêu cầu.
3.1. Nâng cao Năng lực Cán bộ Quản lý Nông thôn Mới
Đội ngũ cán bộ quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai và thực hiện chương trình NTM. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, đặc biệt là cán bộ cấp xã. Việc trang bị kiến thức về quản lý dự án, tài chính, kế toán, và kỹ năng vận động quần chúng là rất cần thiết. Thực hiện chương trình NTM cần có sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị xã hội, mọi tầng lớp nhân dân phát huy được vai trò chủ thể của mình.
3.2. Tăng Cường Giám Sát và Đánh giá Chương trình NTM
Cần xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả chương trình NTM một cách khách quan, minh bạch. Việc giám sát phải được thực hiện thường xuyên, liên tục, từ khâu lập kế hoạch, triển khai thực hiện đến nghiệm thu, bàn giao công trình. Cần có sự tham gia của cộng đồng trong quá trình giám sát, đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình. Các nội dung của xây dựng NTM phải gắn liền với việc thực hiện 19 tiêu chí đã được ban hành.
3.3. Đẩy Mạnh Xã hội hóa Đầu tư Xây dựng NTM
Để huy động tối đa nguồn lực cho chương trình NTM, cần đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư, khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư vào các lĩnh vực như phát triển hạ tầng, sản xuất nông nghiệp, dịch vụ du lịch. Cần có cơ chế chính sách ưu đãi, hỗ trợ để thu hút các nhà đầu tư, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội nông thôn. Phát huy vai trò của người dân, dân cư địa phương là chính, trong đó nhà nước có vai trò là định hướng, ban hành các chính sách và hướng dẫn thực hiện.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả Xây Dựng NTM tại Cổ Lũng
Việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tại xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương đã mang lại những kết quả đáng khích lệ. Cơ sở hạ tầng được cải thiện, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao, diện mạo nông thôn có nhiều thay đổi tích cực. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu xây dựng Nông thôn mới nâng cao, Nông thôn mới kiểu mẫu, cần tiếp tục nỗ lực và có giải pháp đột phá. Tính đến cuối năm 2018, tỷ lệ hoàn thành các mục tiêu mới đạt 91,2% so với kế hoạch đến 2020, tỷ lệ hộ thoát nghèo năm 2018 mới đạt 12,3%, số vốn huy động để thực hiện chương trình mới đáp ứng được 67,7% trong năm 2018, thu nhập bình quân trên đầu người đạt 3,9 triệu đồng/ tháng.
4.1. Cải thiện Cơ sở Hạ tầng Nông thôn Cổ Lũng
Chương trình NTM đã góp phần cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng nông thôn tại xã Cổ Lũng. Đường giao thông được nâng cấp, hệ thống điện, nước sạch được đầu tư, trường học, trạm y tế được xây dựng khang trang. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Thêm vào đó, một số công trình thi công như thủy lợi, xây nhà văn hóa, bê tông hóa đường đều kéo dài thời so với dự kiến ban đầu.
4.2. Nâng cao Đời sống Vật chất và Tinh thần Người dân
Thu nhập của người dân nông thôn Cổ Lũng được nâng cao nhờ phát triển sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ du lịch. Đời sống văn hóa, tinh thần được cải thiện nhờ các hoạt động văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí được tổ chức thường xuyên. Tỷ lệ hộ nghèo giảm, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế tăng. Bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện CTMTQG xây dựng NTM cũng gặp nhiều vấn đề cần phải giải quyết ngay.
V. Định Hướng Phát Triển Nông Thôn Mới Bền Vững tại Cổ Lũng
Để xây dựng Nông thôn mới bền vững tại xã Cổ Lũng, cần có định hướng phát triển rõ ràng, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Trong đó, phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, gắn với chuỗi giá trị, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, bảo vệ môi trường sinh thái là những yếu tố quan trọng. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ giúp Phát triển kinh tế nông thôn và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Ngoài ra, các chỉ tiêu về môi trường và an toàn thực phẩm, hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật mới dừng ở mức đạt, để được mức xã NTM kiểu mẫu thì cần phải phấn đấu hơn nữa.
5.1. Phát triển Nông nghiệp theo Hướng Sản xuất Hàng hóa
Cần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún sang sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, ứng dụng khoa học công nghệ cao. Xây dựng các vùng chuyên canh, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ. Phát triển các sản phẩm OCOP đặc trưng của địa phương, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm nông nghiệp. Để đạt được kết quả trên, BQL nông thôn đã có nhiều cố gắng như: xây dựng kế hoạch bám sát với thực tế, xác định rõ lộ trình thực hiện các tiêu chí NTM, phối hợp các tổ chức xã hội như Hội nông dân, hội Cực chiến binh, hội phụ nữ. kết hợp, chung tay trong quá trình xây dựng NTM
5.2. Bảo tồn và Phát huy Bản sắc Văn hóa Truyền thống
Cần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, như lễ hội, phong tục tập quán, nghề thủ công truyền thống. Xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa, thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm. Phát triển du lịch cộng đồng, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Xây dựng NTM dựa trên sự kế thừa và lồng ghế các CTMTQG: trong quá trình xây dựng NTM, vùng nông thôn cũng triển khai nhiều chương trình quốc gia.
VI. Kết Luận và Triển Vọng Chương Trình NTM tại Cổ Lũng
Chương trình NTM đã tạo ra những thay đổi tích cực tại xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần tiếp tục nỗ lực và có giải pháp đột phá. Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của người dân, Nông thôn mới Cổ Lũng sẽ ngày càng phát triển, trở thành điểm sáng của tỉnh Thái Nguyên. Xây dựng NTM gắn liền với các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội địa phương: đó là sự lồng ghép trong quá trình xây dựng nhằm phát triển địa phương một cách toàn diện, đảm bảo thực hiện các mục tiêu đã đề ra và phát triển một cách toàn diện.
6.1. Bài học Kinh nghiệm từ Quá trình Xây dựng NTM
Quá trình xây dựng NTM tại xã Cổ Lũng đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quý báu. Trong đó, sự đồng thuận của người dân, sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền, và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành là những yếu tố quan trọng. Xây dựng NTM cần có sự tham gia của cả hệ thống chính trị xã hội. Quá trình xây dựng NTM là quá trình toàn diện nhằm phát triển địa phương cả về kinh tế chính trị xã hội.
6.2. Triển vọng Phát triển Nông thôn Mới Cổ Lũng trong Tương lai
Với những tiềm năng và lợi thế sẵn có, xã Cổ Lũng có nhiều triển vọng phát triển trong tương lai. Việc tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, và bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống sẽ giúp Cổ Lũng trở thành một vùng quê đáng sống, thu hút du khách và các nhà đầu tư. Xây dựng NTM cần có sự vào cuộc của cả bộ máy chính trị địa phương, có sự đồng thuận cũng như triển khai một cách đồng bộ giữa các tổ chức chính trị địa phương.
