Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) được triển khai trên phạm vi toàn quốc từ năm 2011, với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại Thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, chương trình đã được thực hiện quyết liệt trong giai đoạn 2011-2020, với 13 xã tham gia và thị xã được công nhận đạt chuẩn NTM năm 2015. Tuy nhiên, việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM vẫn còn nhiều thách thức do ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh, biến động kinh tế và hạn chế trong tổ chức sản xuất. Luận văn tập trung phân tích thực trạng thực hiện chính sách xây dựng NTM tại Điện Bàn, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách trong giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào địa bàn thị xã Điện Bàn, dựa trên số liệu thống kê chính thức và khảo sát thực tế, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách và phát triển bền vững nông thôn mới tại địa phương. Việc nâng cao các chỉ số như thu nhập bình quân đầu người (đạt 42,39 triệu đồng/người/năm năm 2019), giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 1,3% và phát triển hạ tầng đồng bộ là những mục tiêu trọng tâm của nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các quan điểm và chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn và xây dựng NTM. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết chính sách công: Phân tích quá trình hình thành, thực thi và điều chỉnh chính sách xây dựng NTM, nhấn mạnh vai trò của các chủ thể trong hệ thống chính trị và cộng đồng dân cư.

  2. Mô hình phát triển bền vững nông thôn: Tập trung vào phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa và bảo vệ môi trường, đảm bảo sự phát triển toàn diện và bền vững của nông thôn mới.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, 19 tiêu chí quốc gia về NTM, vai trò chủ thể của người dân trong thực hiện chính sách, và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Niên giám Thống kê thị xã Điện Bàn năm 2019, các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, báo cáo của UBND thị xã, khảo sát ý kiến cán bộ quản lý, công chức và người dân địa phương.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại 13 xã của thị xã Điện Bàn, tập trung vào các đối tượng tham gia trực tiếp và thụ hưởng chính sách xây dựng NTM.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh các chỉ số kinh tế - xã hội qua các năm; phân tích nội dung các văn bản chính sách; khảo sát thực trạng và đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách; đối chiếu với các tiêu chí quốc gia và các nghiên cứu tương tự.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2020, với đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025 và tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả đạt được trong xây dựng NTM: Đến năm 2020, thị xã Điện Bàn có 10/13 xã đạt chuẩn NTM, thu nhập bình quân đầu người đạt 42,39 triệu đồng/người/năm, tăng 26,97 triệu đồng so với năm 2011. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 3,06% năm 2015 xuống còn 1,3% năm 2019. Hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ với 100% thôn có nhà văn hóa và khu thể thao chuẩn.

  2. Nguồn lực đầu tư đa dạng: Vốn đầu tư xây dựng NTM được huy động từ ngân sách nhà nước (40%), tín dụng (30%), doanh nghiệp và hợp tác xã (20%), và đóng góp của nhân dân (10%). Nguồn thu ngân sách thị xã năm 2019 vượt dự toán 30,83%, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư phát triển.

  3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và xã hội: Thiên tai như bão lũ năm 2020 gây thiệt hại trên 49 tỷ đồng, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và cơ sở hạ tầng. Tình trạng an ninh trật tự còn tiềm ẩn rủi ro với 49 vụ tai nạn giao thông và 30 ca nhiễm HIV năm 2019.

  4. Vai trò của chính quyền và cộng đồng: Ban chỉ đạo xây dựng NTM các cấp được kiện toàn, phối hợp nhịp nhàng với Mặt trận và các đoàn thể chính trị xã hội trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân. Tuy nhiên, một bộ phận người dân chưa phát huy vai trò chủ thể, còn thụ động trong tham gia thực hiện chính sách.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc thực hiện chính sách xây dựng NTM tại Điện Bàn đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong phát triển hạ tầng, giảm nghèo và nâng cao thu nhập. Sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền và tổ chức chính trị xã hội là nhân tố then chốt tạo nên thành công bước đầu. Tuy nhiên, các yếu tố khách quan như thiên tai, dịch bệnh và hạn chế trong tổ chức sản xuất vẫn là thách thức lớn, làm giảm tính bền vững của các tiêu chí NTM. So sánh với các nghiên cứu trong nước, Điện Bàn có điểm mạnh về nguồn lực tài chính và vị trí địa lý thuận lợi, nhưng cần cải thiện hơn nữa vai trò chủ thể của người dân và nâng cao năng lực quản lý của cán bộ cơ sở. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu nhập, tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, và bảng tổng hợp nguồn vốn đầu tư để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý và thực thi chính sách cho cán bộ xã, thôn nhằm nâng cao hiệu quả triển khai và giám sát thực hiện chính sách xây dựng NTM. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: UBND thị xã phối hợp Sở Nội vụ.

  2. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và phát huy vai trò chủ thể của người dân: Tăng cường các hoạt động truyền thông, vận động người dân tham gia đóng góp ý kiến, giám sát và thực hiện các tiêu chí NTM theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng lợi”. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội.

  3. Tăng cường đầu tư phát triển sản xuất và tổ chức lại sản xuất nông nghiệp: Hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị, ứng dụng khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa, phát triển hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp để nâng cao thu nhập bền vững. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND xã.

  4. Nâng cao công tác phòng chống thiên tai và bảo vệ môi trường nông thôn: Xây dựng các phương án ứng phó thiên tai, đầu tư hệ thống thủy lợi, xử lý ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm do chăn nuôi, nhằm bảo đảm an toàn sản xuất và môi trường sống. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM thị xã, các ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách xây dựng NTM, từ đó điều chỉnh kế hoạch, chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành chính sách công, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Nâng cao nhận thức về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM, từ đó tăng cường sự tham gia và giám sát thực hiện chính sách.

  4. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp: Hiểu rõ các chính sách hỗ trợ, cơ hội đầu tư phát triển sản xuất, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách xây dựng nông thôn mới tại Điện Bàn có những điểm nổi bật nào?
    Chính sách được triển khai đồng bộ với sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp ủy Đảng, sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội, cùng với nguồn lực tài chính dồi dào từ ngân sách và đóng góp của nhân dân. Điều này giúp Điện Bàn đạt chuẩn NTM năm 2015 và duy trì nhiều tiêu chí quan trọng.

  2. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách xây dựng NTM là gì?
    Thiên tai như bão lũ, dịch bệnh, hạn chế trong tổ chức sản xuất, nhận thức chưa đồng đều của người dân và năng lực quản lý cán bộ cơ sở là những thách thức lớn ảnh hưởng đến tính bền vững của các tiêu chí NTM.

  3. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới được thể hiện như thế nào?
    Người dân là chủ thể quan trọng, tham gia từ khâu bàn bạc, thực hiện đến giám sát các hoạt động xây dựng NTM. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận chưa phát huy vai trò này, cần tăng cường tuyên truyền và vận động để nâng cao sự tham gia tích cực.

  4. Nguồn lực đầu tư cho xây dựng NTM tại Điện Bàn được huy động từ đâu?
    Nguồn vốn chủ yếu gồm ngân sách nhà nước (40%), tín dụng (30%), doanh nghiệp và hợp tác xã (20%) và đóng góp của nhân dân (10%). Ngoài ra, thị xã còn tự chủ ngân sách nhờ phát triển công nghiệp và thương mại.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả chính sách xây dựng NTM?
    Các giải pháp bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, phát huy vai trò người dân, phát triển sản xuất nông nghiệp theo chuỗi giá trị, và tăng cường phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường nông thôn.

Kết luận

  • Chính sách xây dựng nông thôn mới tại Thị xã Điện Bàn giai đoạn 2011-2020 đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong phát triển hạ tầng, giảm nghèo và nâng cao thu nhập người dân.
  • Các yếu tố như điều kiện tự nhiên, nguồn lực tài chính, vai trò của chính quyền và cộng đồng dân cư ảnh hưởng lớn đến hiệu quả thực hiện chính sách.
  • Những thách thức như thiên tai, dịch bệnh và hạn chế trong tổ chức sản xuất cần được giải quyết để đảm bảo tính bền vững của chương trình.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, phát huy vai trò chủ thể của người dân, phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường nhằm thúc đẩy xây dựng NTM hiệu quả hơn trong giai đoạn tới.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho việc hoàn thiện chính sách và thực thi xây dựng nông thôn mới tại Điện Bàn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp, hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu đến năm 2030.