Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nhà nước về đất đai là một trong những vấn đề cấp thiết và có ảnh hưởng sâu rộng đến phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, đặc biệt tại các đô thị lớn như quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. Với diện tích tự nhiên 1.134,5 ha, trong đó đất ở chiếm 35,4% và đất chuyên dùng chiếm 63,93%, quận Ngô Quyền là trung tâm kinh tế, công nghiệp và dịch vụ của Hải Phòng, đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển đường bộ, đường thủy và là nút giao thông chiến lược. Dân số quận đạt khoảng 212.413 người, tạo áp lực lớn lên nhu cầu sử dụng và quản lý đất đai. Từ năm 2018 đến 2022, diện tích đất nông nghiệp giảm từ 8 ha xuống còn khoảng 7,3 ha, phản ánh sự chuyển đổi mục đích sử dụng đất phục vụ phát triển công nghiệp, đô thị và dịch vụ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn quận Ngô Quyền trong giai đoạn 2018-2022, phân tích các hạn chế, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý đất đai dưới góc độ quản lý kinh tế. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung như quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, giao đất, cho thuê, thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất, cũng như tổ chức bộ máy và năng lực cán bộ quản lý. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đảm bảo phát triển bền vững, tăng nguồn thu ngân sách và giảm thiểu các tranh chấp, vi phạm pháp luật về đất đai tại quận Ngô Quyền.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý kinh tế, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc điều chỉnh, kiểm soát và tổ chức các hoạt động xã hội, sử dụng quyền lực pháp luật để quản lý tài nguyên đất đai nhằm đảm bảo trật tự, công bằng và phát triển bền vững.

  • Lý thuyết quản lý kinh tế tài nguyên: Tập trung vào việc sử dụng hiệu quả các nguồn lực đất đai, cân bằng lợi ích giữa các bên liên quan, và áp dụng các công cụ kinh tế như thuế, phí, giá đất để điều tiết thị trường đất đai.

Các khái niệm chính bao gồm: đất đai (vùng đất có vị trí cố định, diện tích hạn chế, tính lâu bền và đa dạng), quản lý nhà nước về đất đai (sử dụng quyền lực Nhà nước để điều chỉnh và tổ chức sử dụng đất), quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, công cụ quản lý nhà nước (pháp luật, chính sách, tài chính, công nghệ thông tin), và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đất đai (điều kiện tự nhiên, hệ thống pháp luật, nguồn nhân lực, ý thức chấp hành pháp luật).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và đánh giá dựa trên các nguồn dữ liệu chính thức từ UBND quận Ngô Quyền, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Hải Phòng, cùng các báo cáo thống kê giai đoạn 2018-2022. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các hồ sơ, văn bản pháp luật, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và số liệu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên địa bàn quận.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các tài liệu và số liệu có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý đất đai tại quận Ngô Quyền. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu qua các năm, sử dụng phần mềm Excel để xử lý và trình bày dữ liệu.

Ngoài ra, phương pháp chuyên gia được áp dụng thông qua việc tham khảo ý kiến của cán bộ quản lý đất đai tại Phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất, Văn phòng đăng ký đất đai quận Ngô Quyền nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2023, bao gồm thu thập số liệu, phân tích, đánh giá và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất: Quận Ngô Quyền đã xây dựng và triển khai quy hoạch sử dụng đất chi tiết cho giai đoạn 2018-2022, với tổng diện tích đất chuyên dùng chiếm 63,93% và đất ở chiếm 35,4%. Tuy nhiên, việc lập kế hoạch sử dụng đất cấp phường còn gặp khó khăn do hạn chế về nguồn kinh phí, dẫn đến việc thực hiện kế hoạch chưa đồng bộ và có lúc bị trì hoãn.

  2. Giao đất, cho thuê và thu hồi đất: Từ năm 2018 đến 2022, diện tích đất nông nghiệp giảm từ 8 ha xuống còn khoảng 7,3 ha, tương đương giảm 0,7 ha (0,06%), phản ánh xu hướng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất phục vụ công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Công tác giao đất và thu hồi đất được thực hiện theo đúng quy định pháp luật, với số lượng hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tăng dần qua các năm.

  3. Tổ chức bộ máy và năng lực cán bộ quản lý: Quận đã kiện toàn bộ máy quản lý đất đai với 17 cán bộ tại Phòng Tài nguyên và Môi trường và 2 cán bộ địa chính tại mỗi phường, nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực quản lý. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về số lượng và chất lượng cán bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý hồ sơ và giải quyết tranh chấp.

  4. Vi phạm và tranh chấp đất đai: Tình trạng vi phạm pháp luật về đất đai như tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất, xây dựng không phép vẫn còn xảy ra, đặc biệt tại một số phường có diện tích lớn và dân số đông. Các vụ việc tranh chấp đất đai chủ yếu được giải quyết ở cấp phường, số lượng khiếu kiện gửi lên cấp cao giảm nhưng vẫn tồn tại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý đất đai tại quận Ngô Quyền bao gồm: sự chồng chéo, mâu thuẫn trong hệ thống văn bản pháp luật về đất đai; hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân lực quản lý; ý thức chấp hành pháp luật của người sử dụng đất chưa cao; và áp lực phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng dẫn đến nhu cầu sử dụng đất tăng cao.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, quận Ngô Quyền có điểm mạnh về quy hoạch và tổ chức bộ máy quản lý tương đối hoàn chỉnh, nhưng vẫn cần cải thiện về năng lực cán bộ và công tác tuyên truyền pháp luật. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai còn hạn chế, chưa phát huy tối đa hiệu quả trong xử lý hồ sơ và giám sát sử dụng đất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ sử dụng đất theo loại, số lượng hồ sơ cấp giấy chứng nhận qua các năm, và biểu đồ so sánh số vụ vi phạm, tranh chấp đất đai theo từng phường. Bảng tổng hợp kết quả thu ngân sách từ đất đai cũng minh họa hiệu quả quản lý tài chính liên quan đến đất đai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện thể chế, chính sách và quy hoạch sử dụng đất: Cần rà soát, điều chỉnh các văn bản pháp luật liên quan để giảm chồng chéo, mâu thuẫn; đồng thời cập nhật quy hoạch sử dụng đất phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của quận. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do UBND quận phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường.

  2. Nâng cao năng lực và số lượng cán bộ quản lý đất đai: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ địa chính, tăng cường tuyển dụng cán bộ có trình độ cao để đáp ứng khối lượng công việc ngày càng tăng. Thực hiện trong vòng 1 năm, do Phòng Tài nguyên và Môi trường chủ trì.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai: Triển khai hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, bản đồ số và giám sát sử dụng đất trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả xử lý hồ sơ và minh bạch thông tin. Thời gian triển khai 1-3 năm, phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai: Đẩy mạnh các hoạt động giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về quyền và nghĩa vụ trong sử dụng đất, giảm thiểu vi phạm và tranh chấp. Thực hiện liên tục, do UBND quận và các phường phối hợp tổ chức.

  5. Cải cách thủ tục hành chính và tăng cường thanh tra, kiểm tra: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đơn giản hóa thủ tục hành chính; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật về đất đai. Thời gian thực hiện 1-2 năm, do UBND quận và Thanh tra quận đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng, hạn chế và giải pháp quản lý đất đai tại quận Ngô Quyền, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp thành phố, tỉnh: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng chính sách, quy hoạch phù hợp với đặc thù địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu, học viên ngành quản lý kinh tế, quản lý đất đai: Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung kiến thức về quản lý nhà nước và kinh tế đất đai trong bối cảnh đô thị hóa.

  4. Doanh nghiệp, nhà đầu tư bất động sản: Hiểu rõ khung pháp lý, quy trình quản lý đất đai và các yếu tố ảnh hưởng đến thị trường đất đai tại quận Ngô Quyền, hỗ trợ ra quyết định đầu tư chính xác.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đất đai là gì?
    Quản lý nhà nước về đất đai là việc sử dụng quyền lực Nhà nước để điều chỉnh, tổ chức và kiểm soát việc sử dụng đất nhằm bảo vệ, khai thác và sử dụng đất hiệu quả, công bằng và bền vững.

  2. Tại sao quận Ngô Quyền cần tăng cường công tác quản lý đất đai?
    Vì quận là trung tâm kinh tế, dân số đông, diện tích đất hạn chế, nên việc quản lý đất đai hiệu quả giúp phát triển kinh tế - xã hội, giảm tranh chấp và nâng cao nguồn thu ngân sách.

  3. Những hạn chế chính trong quản lý đất đai tại quận Ngô Quyền là gì?
    Bao gồm chồng chéo pháp luật, hạn chế về nguồn lực cán bộ, ý thức chấp hành pháp luật của người dân chưa cao, và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.

  4. Các công cụ quản lý nhà nước về đất đai gồm những gì?
    Bao gồm pháp luật, chính sách, công cụ tài chính (thuế, phí), công nghệ thông tin và các phương pháp hành chính, tuyên truyền, giáo dục.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý đất đai tại quận Ngô Quyền?
    Thông qua hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường thanh tra, kiểm tra và tuyên truyền pháp luật.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đất đai tại quận Ngô Quyền có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo trật tự pháp luật.
  • Thực trạng cho thấy nhiều tiến bộ trong quy hoạch, giao đất, thu hồi đất và tổ chức bộ máy quản lý, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về pháp luật, nhân lực và công nghệ.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và cải cách thủ tục hành chính.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các cấp quản lý và nhà đầu tư trong việc phát triển bền vững quỹ đất tại quận Ngô Quyền.
  • Đề nghị triển khai các bước tiếp theo trong vòng 1-3 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng.