Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển kinh tế nhanh chóng, sức khỏe cộng đồng trở thành một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng nguồn nhân lực và sự phát triển bền vững của xã hội. Tại Việt Nam, bảo hiểm y tế (BHYT) được xem là công cụ quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe cho mọi người dân, đặc biệt là trẻ em dưới 06 tuổi – nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Ngãi, tính đến tháng 4/2024, tỷ lệ trẻ em dưới 06 tuổi tham gia BHYT tại thành phố Quảng Ngãi đạt 92,5%, cao hơn mức trung bình cả nước. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như chưa đạt độ bao phủ 100%, quỹ chi khám chữa bệnh BHYT thường xuyên bội chi, gây áp lực lên công tác quản lý nhà nước (QLNN).

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu công tác QLNN về BHYT cho trẻ em trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi trong giai đoạn 2017-2022. Mục tiêu chính là phân tích thực trạng, đánh giá ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhằm đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe cho trẻ em, góp phần phát triển bền vững hệ thống an sinh xã hội. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoàn thiện chính sách BHYT, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và giảm gánh nặng tài chính cho gia đình có trẻ em.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, an sinh xã hội và bảo hiểm y tế, cụ thể:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động điều chỉnh các mối quan hệ xã hội trong phạm vi quyền lực nhà nước nhằm đảm bảo thực hiện chính sách công hiệu quả. Trong lĩnh vực BHYT, quản lý nhà nước đảm bảo các hoạt động bảo hiểm được tổ chức, vận hành đúng pháp luật, minh bạch và công bằng.

  • Lý thuyết an sinh xã hội: BHYT là một phần của hệ thống an sinh xã hội, giúp chia sẻ rủi ro tài chính do bệnh tật, giảm gánh nặng chi phí y tế cho người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế như trẻ em.

  • Khái niệm BHYT cho trẻ em: BHYT cho trẻ em dưới 06 tuổi là hình thức bảo hiểm bắt buộc, phi lợi nhuận, nhằm bảo vệ sức khỏe trẻ em, giúp trẻ tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng và giảm chi phí y tế cho gia đình.

Các khái niệm chính bao gồm: bảo hiểm y tế, quản lý nhà nước về BHYT, quyền lợi và nghĩa vụ của người tham gia BHYT, vai trò của BHYT trong chăm sóc sức khỏe trẻ em.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp với phương pháp thống kê và phân tích định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo tổng kết, báo cáo chuyên đề của Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 2017-2022; các văn bản pháp luật liên quan như Luật BHYT 2008, Luật sửa đổi 2014, Nghị định 146/2018/NĐ-CP, Thông tư liên tịch 05/2015/TTLT-BTP-BCA-BYT; số liệu thống kê dân số, kinh tế xã hội của thành phố Quảng Ngãi.

  • Phương pháp chọn mẫu: Tập trung nghiên cứu toàn bộ đối tượng trẻ em dưới 06 tuổi trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi, với trọng tâm phân tích các hoạt động quản lý nhà nước về BHYT.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá thực trạng và xu hướng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel để đảm bảo tính chính xác và trực quan.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2022, nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý nhà nước về BHYT cho trẻ em trong 6 năm gần đây.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ tham gia BHYT trẻ em đạt cao nhưng chưa hoàn toàn bao phủ
    Tỷ lệ trẻ em dưới 06 tuổi tham gia BHYT tại thành phố Quảng Ngãi duy trì ở mức khoảng 92,5% tính đến tháng 4/2024, cao hơn mức trung bình cả nước. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 7,5% trẻ chưa được cấp thẻ BHYT do các nguyên nhân như thiếu giấy tờ, chậm trễ trong thủ tục hành chính.

  2. Cơ cấu tổ chức quản lý nhà nước được tinh gọn và nâng cao năng lực
    BHXH tỉnh Quảng Ngãi đã thực hiện sắp xếp bộ máy từ 11 phòng nghiệp vụ xuống còn 8 phòng, giảm 10% biên chế trong giai đoạn 2017-2022. Số lượng cán bộ có trình độ thạc sĩ tăng 38%, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, viên chức. Tỷ lệ nữ cán bộ chiếm khoảng 55%, thể hiện sự bình đẳng giới trong ngành.

  3. Hoạt động tuyên truyền chính sách BHYT được đẩy mạnh
    Trong giai đoạn 2017-2022, BHXH tỉnh tổ chức 73 hội nghị tập huấn với hơn 15.000 tờ rơi, tài liệu tuyên truyền phát hành hàng năm. Các kênh tư vấn trực tuyến qua điện thoại và mạng xã hội được sử dụng hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức của phụ huynh về quyền lợi và nghĩa vụ BHYT.

  4. Mạng lưới cơ sở khám chữa bệnh (KCB) BHYT đa dạng nhưng có sự sụt giảm lượt khám tại tuyến xã
    Thành phố có 38 cơ sở KCB đủ điều kiện ký hợp đồng BHYT, gồm 8 cơ sở công lập tuyến tỉnh, 2 cơ sở tư nhân, 23 tuyến huyện và 5 tuyến xã. Tuy nhiên, số lượt KCB BHYT tại tuyến xã giảm 71,4% từ 2017 đến 2022, phản ánh sự không hài lòng hoặc hạn chế về chất lượng dịch vụ tại tuyến cơ sở.

Thảo luận kết quả

Việc tỷ lệ trẻ em tham gia BHYT đạt trên 90% cho thấy hiệu quả bước đầu của công tác quản lý nhà nước và chính sách BHYT tại Quảng Ngãi. Tuy nhiên, chưa đạt 100% cho thấy còn tồn tại các rào cản về thủ tục hành chính và nhận thức của người dân. Việc cấp trùng thẻ BHYT với 538 trường hợp trong giai đoạn 2017-2022 và số tiền hoàn trả ngân sách nhà nước hơn 311 triệu đồng cho thấy cần tăng cường kiểm soát và đồng bộ dữ liệu cá nhân.

Sự tinh giản bộ máy và nâng cao trình độ cán bộ là bước đi phù hợp với xu hướng hiện đại hóa quản lý nhà nước, giúp nâng cao hiệu quả công tác. Tỷ lệ nữ cán bộ cao cũng góp phần đa dạng hóa nguồn nhân lực và thúc đẩy bình đẳng giới trong ngành.

Hoạt động tuyên truyền đa dạng và liên tục đã góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng, tuy nhiên vẫn cần mở rộng phạm vi và đổi mới hình thức để tiếp cận sâu hơn đến các nhóm dân cư khó khăn, vùng sâu vùng xa.

Sự sụt giảm lượt khám chữa bệnh tại tuyến xã là dấu hiệu cảnh báo về chất lượng dịch vụ y tế cơ sở, cần được đầu tư nâng cấp trang thiết bị, đào tạo nhân lực và cải thiện phong cách phục vụ để người dân yên tâm sử dụng dịch vụ gần nhà, giảm tải cho tuyến trên.

Các kết quả trên có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tham gia BHYT theo năm, biểu đồ số lượt khám chữa bệnh phân theo tuyến, bảng thống kê số lượng cán bộ theo trình độ và giới tính, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cải cách thủ tục hành chính cấp thẻ BHYT
    Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong cấp thẻ BHYT, đồng bộ dữ liệu dân cư và BHYT để giảm thiểu sai sót, cấp trùng thẻ. Mục tiêu đạt 100% trẻ em dưới 06 tuổi được cấp thẻ BHYT trong vòng 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh phối hợp Sở Tư pháp, Công an tỉnh.

  2. Nâng cao năng lực và chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý BHYT
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ BHYT, kỹ năng truyền thông và quản lý nhà nước cho cán bộ BHXH. Mục tiêu tăng 20% số cán bộ có trình độ thạc sĩ trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng.

  3. Mở rộng và đổi mới công tác tuyên truyền chính sách BHYT
    Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông như mạng xã hội, truyền hình, radio, kết hợp với các hoạt động cộng đồng để nâng cao nhận thức của phụ huynh, đặc biệt tại các vùng khó khăn. Mục tiêu tăng 30% số người dân hiểu biết về BHYT trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Truyền thông BHXH tỉnh, các tổ chức đoàn thể địa phương.

  4. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và nhân lực y tế tuyến xã
    Tăng cường trang thiết bị, đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế tuyến xã, cải thiện chất lượng dịch vụ để thu hút người dân đến khám chữa bệnh tại tuyến cơ sở. Mục tiêu tăng 50% lượt khám tại tuyến xã trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế tỉnh, UBND các xã, phường.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát chi trả BHYT
    Thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện, xử lý kịp thời các vi phạm, gian lận trong chi trả BHYT, bảo đảm sử dụng quỹ BHYT hiệu quả và minh bạch. Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh phối hợp Sở Tài chính, các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội và y tế
    Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng và giải pháp quản lý BHYT cho trẻ em, từ đó cải thiện chính sách và tổ chức thực hiện.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan lập pháp
    Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách BHYT phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các cơ sở y tế và nhân viên y tế tuyến cơ sở
    Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc cung cấp dịch vụ KCB BHYT, đồng thời nhận diện các thách thức để nâng cao chất lượng phục vụ.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực quản lý kinh tế và y tế công cộng
    Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý nhà nước, an sinh xã hội và bảo hiểm y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao trẻ em dưới 06 tuổi cần tham gia bảo hiểm y tế?
    Trẻ em dưới 06 tuổi là nhóm dễ bị tổn thương về sức khỏe, cần được chăm sóc y tế kịp thời. Tham gia BHYT giúp trẻ tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, giảm gánh nặng chi phí cho gia đình, góp phần phát triển toàn diện.

  2. Quy trình cấp thẻ BHYT cho trẻ em dưới 06 tuổi như thế nào?
    Có hai phương thức cấp thẻ: hồ sơ giấy và hồ sơ điện tử. Hồ sơ gồm giấy khai sinh hoặc giấy chứng sinh, danh sách đề nghị cấp thẻ của UBND xã/phường. Thời gian cấp thẻ tối đa 2-5 ngày làm việc tùy phương thức.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến việc cấp trùng thẻ BHYT cho trẻ em?
    Chủ yếu do sai sót trong nhập liệu, thiếu đồng bộ dữ liệu cá nhân giữa các cơ quan, cũng như chậm trễ trong rà soát, kiểm tra hồ sơ cấp thẻ.

  4. Tại sao số lượt khám chữa bệnh BHYT tại tuyến xã giảm mạnh?
    Nguyên nhân có thể do chất lượng dịch vụ y tế tuyến xã chưa đáp ứng kỳ vọng, cơ sở vật chất hạn chế, nhân lực thiếu chuyên môn, khiến người dân chuyển sang tuyến huyện hoặc tỉnh.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về BHYT cho trẻ em?
    Cần đồng bộ dữ liệu, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền, đầu tư cơ sở y tế tuyến xã và tăng cường thanh tra, kiểm tra chi trả BHYT.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng và các nội dung quản lý nhà nước về BHYT cho trẻ em tại thành phố Quảng Ngãi trong giai đoạn 2017-2022.
  • Tỷ lệ trẻ em tham gia BHYT đạt trên 90%, thể hiện hiệu quả bước đầu của chính sách, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về thủ tục và chất lượng dịch vụ y tế.
  • Bộ máy quản lý được tinh gọn, đội ngũ cán bộ ngày càng nâng cao trình độ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào cải cách thủ tục, nâng cao năng lực cán bộ, mở rộng tuyên truyền, đầu tư y tế tuyến xã và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp, theo dõi sát sao kết quả để đảm bảo mọi trẻ em đều được hưởng quyền lợi BHYT đầy đủ, góp phần phát triển bền vững hệ thống an sinh xã hội.

Call to action: Các cơ quan quản lý, đơn vị y tế và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, hướng tới mục tiêu BHYT toàn dân, đặc biệt là bảo vệ sức khỏe trẻ em – thế hệ tương lai của đất nước.