Khảo Sát Đặc Điểm Lâm Sàng và Đánh Giá Kết Quả Điều Trị Bệnh Viêm Màng Não Ở Trẻ Em Tại Bệnh Viện Nhi Đồng Cần Thơ

• Tác giả: Hà Kim Cương
• Người hướng dẫn: ThS.BS Nguyễn Thị Thu Ba
• Trường học: Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ
• Chuyên ngành: Bác Sĩ Đa Khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng và Kết Quả Điều Trị Viêm Màng Não Ở Trẻ Em Tại Bệnh Viện Nhi Đồng Cần Thơ
• Loại tài liệu: Luận Văn Tốt Nghiệp
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Khái quát về viêm màng não
• 1.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng viêm màng não
• 1.3. Chẩn đoán, điều trị và đánh giá kết quả điều trị viêm màng não
• 1.4. Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước hiện nay
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung
• 3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của viêm màng não
• 3.3. Đánh giá kết quả điều trị viêm màng não
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung
• 4.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của viêm màng não
• 4.3. Đánh giá kết quả điều trị viêm màng não
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Phiếu thu thập số liệu
• Phụ lục 2. Danh sách bệnh nhân nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Viêm Màng Não Trẻ Em Nguyên Nhân Dịch Tễ

Viêm màng não (VMN) là bệnh viêm nhiễm ở màng não, chủ yếu do vi khuẩn và siêu vi khuẩn gây ra. Viêm màng não mủ là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính và nghiêm trọng. Trên toàn cầu, ước tính mỗi năm có hơn 1,2 triệu ca mắc VMN, với tỷ lệ mắc từ 3-10/100.000 dân, và khoảng 135.000 ca tử vong. Tại Việt Nam, Bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2010-2011 ghi nhận 70 trường hợp viêm màng não mủ, tỷ lệ tử vong là 10%, di chứng 25,7%. Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ năm 2013-2014 ghi nhận 60 trường hợp, tỷ lệ di chứng 8,3%. Việc sử dụng kháng sinh rộng rãi làm cho triệu chứng lâm sàng không còn điển hình, gây khó khăn cho chẩn đoán sớm. Nghiên cứu này nhằm góp phần giúp bác sĩ lâm sàng chẩn đoán sớm và điều trị tốt hơn viêm màng não ở trẻ em.

1.1. Lịch Sử Phát Triển Nghiên Cứu Viêm Màng Não Trẻ Em

Năm 1805, M. Vieusseux mô tả triệu chứng lâm sàng của viêm màng não. Weichselbaum phân lập não mô cầu từ dịch não tủy. Năm 1891, Quincke thực hiện chọc dò dịch não tủy. Lichteim (1893) đưa ra giá trị glucose. Pandy và Weed (1935) mô tả sự sản sinh dịch não tủy. Sulfamid (1935) được sử dụng điều trị. Đây là những mốc quan trọng trong việc hiểu và điều trị viêm màng não.

1.2. Phân Loại Viêm Màng Não Trẻ Em Mủ vs. Nước Trong

Dựa vào màu sắc dịch não tủy (DNT), VMN chia thành: Viêm màng não mủ (DNT đục do vi khuẩn sinh mủ) và Viêm màng não nước trong (DNT trong vắt). Viêm màng não nước trong có thể do Listeria, lao (glucose giảm) hoặc siêu vi, giang mai, Cryptococcus (glucose bình thường). Phân loại giúp định hướng nguyên nhân và điều trị.

1.3. Nguyên Nhân Gây Viêm Màng Não Ở Trẻ Em Vi Khuẩn Virus

Nguyên nhân thay đổi theo tuổi. Trẻ < 3 tháng: Gram âm đường ruột, Streptococcus nhóm B, Klebsiella, Listeria. Trẻ 3 tháng - 5 tuổi: Haemophilus influenzae týp b (H.b), Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae. Trẻ > 5 tuổi: Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae. Siêu vi: Enterovirus, Herpes virus, vi-rút quai bị. Các nguyên nhân khác: giang mai, lupus, Behcet, sarcoidosis.

II. Thách Thức Chẩn Đoán Sớm Viêm Màng Não Ở Trẻ Em

Việc chẩn đoán sớm viêm màng não ở trẻ em gặp nhiều thách thức do triệu chứng lâm sàng không điển hình, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Việc sử dụng kháng sinh rộng rãi làm thay đổi biểu hiện bệnh, gây khó khăn cho việc nhận diện và điều trị kịp thời. Cần nắm vững các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng để chẩn đoán nhanh chóng và chính xác, từ đó cải thiện kết quả điều trị và giảm thiểu di chứng.

2.1. Triệu Chứng Viêm Màng Não Trẻ Em Dưới 12 Tháng Tuổi

Ở trẻ < 12 tháng, triệu chứng thường không điển hình, bệnh diễn biến cấp tính. Có thể sốc nhiễm khuẩn, bỏ bú, khóc thét, khó thở, bụng chướng, nôn, tiêu lỏng, co giật. Các dấu hiệu thực thể nghèo nàn: cổ gượng ít gặp, đôi khi cổ rớt, Kernig (+), Brudzinski (+) không hằng định. Các biểu hiện có giá trị sớm: rối loạn tri giác, mắt nhìn vô thần, li bì, hôn mê, thóp phồng căng.

2.2. Triệu Chứng Viêm Màng Não Trẻ Em Trên 12 Tháng Tuổi

Hội chứng nhiễm trùng: sốt nhẹ và vừa, mệt mỏi, có thể có nhiễm khuẩn hô hấp, tiêu hóa. Giai đoạn toàn phát: sốt cao, lừ đừ, mệt mỏi. Hội chứng màng não: nhức đầu la hét, sợ ánh sáng, nằm co, nôn vọt, táo bón. Cổ cứng, Kernig (+), Brudzinski (+). Triệu chứng thần kinh khác: co giật, rối loạn tri giác, tăng áp lực nội sọ.

2.3. Yếu Tố Dịch Tễ Học Ảnh Hưởng Đến Chẩn Đoán Viêm Màng Não

Bệnh viêm màng não mủ chủ yếu gặp ở trẻ ≤ 3 tuổi, nam mắc nhiều hơn nữ. Bệnh liên quan đến mùa: phế cầu (mùa đông), não mô cầu (miền Bắc: đông xuân, miền Nam: tháng 6,7,8). Viêm màng não nước trong cấp tính do siêu vi (glucose bình thường) hay xảy ra vào các mùa trong năm, ít gặp vào mùa đông.

III. Đặc Điểm Lâm Sàng Viêm Màng Não Tại Bệnh Viện Nhi Đồng

Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ năm 2014-2015 khảo sát đặc điểm lâm sàng của viêm màng não trẻ em. Triệu chứng cơ năng, dấu hiệu màng não, dấu hiệu thần kinh được ghi nhận theo lứa tuổi. Mối liên quan giữa mức độ sốt, loại VMN, các triệu chứng trong 3 ngày đầu, bệnh kèm theo được phân tích. Kết quả cung cấp thông tin hữu ích cho việc chẩn đoán và điều trị.

3.1. Triệu Chứng Cơ Năng Viêm Màng Não Theo Lứa Tuổi

Nghiên cứu ghi nhận chi tiết các triệu chứng cơ năng như sốt, bỏ bú, quấy khóc, nôn, co giật theo từng nhóm tuổi. Sự khác biệt về biểu hiện bệnh giúp bác sĩ lâm sàng có cái nhìn tổng quan hơn về bệnh cảnh viêm màng não ở các giai đoạn phát triển khác nhau của trẻ.

3.2. Dấu Hiệu Màng Não Và Thần Kinh Trong Viêm Màng Não

Dấu hiệu màng não (cổ cứng, Kernig, Brudzinski) và dấu hiệu thần kinh (liệt, rối loạn tri giác) được đánh giá. Tỷ lệ và mức độ nghiêm trọng của các dấu hiệu này được phân tích theo lứa tuổi và loại viêm màng não, giúp xác định mức độ tổn thương và tiên lượng bệnh.

3.3. Mối Liên Quan Giữa Sốt Và Loại Viêm Màng Não

Nghiên cứu làm rõ mối liên quan giữa mức độ sốt (cao, vừa, nhẹ) với loại viêm màng não (mủ, nước trong). Thông tin này giúp định hướng chẩn đoán ban đầu và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

IV. Xét Nghiệm Cận Lâm Sàng Viêm Màng Não Tại Bệnh Viện Nhi

Nghiên cứu xét nghiệm cận lâm sàng trong chẩn đoán viêm màng não ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ. Các xét nghiệm máu (bạch cầu, CRP), dịch não tủy (tế bào, protein, glucose, lactate), vi sinh (nhuộm Gram, cấy) được đánh giá. Kết quả giúp xác định nguyên nhân gây bệnh, mức độ viêm và theo dõi đáp ứng điều trị. Xét nghiệm cận lâm sàng đóng vai trò then chốt trong chẩn đoán xác định.

4.1. Phân Tích Dịch Não Tủy DNT Trong Viêm Màng Não

DNT được phân tích về tế bào (số lượng, loại), sinh hóa (protein, glucose, lactate), vi sinh (nhuộm Gram, cấy). Các thông số này giúp phân biệt viêm màng não mủ và viêm màng não nước trong, xác định tác nhân gây bệnh và đánh giá mức độ viêm.

4.2. Xét Nghiệm Máu Trong Chẩn Đoán Viêm Màng Não

Số lượng bạch cầu, công thức bạch cầu, CRP huyết thanh được đánh giá. Các xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ nhiễm trùng toàn thân, hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi đáp ứng điều trị. CRP là chỉ số quan trọng để đánh giá tình trạng viêm.

4.3. Tỷ Lệ Xác Định Tác Nhân Gây Viêm Màng Não

Nghiên cứu đánh giá tỷ lệ xác định tác nhân gây bệnh bằng các phương pháp nhuộm Gram, cấy DNT, PCR. Tỷ lệ này có thể bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng kháng sinh trước đó. Xác định tác nhân giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp.

V. Kết Quả Điều Trị Viêm Màng Não Trẻ Em Và Yếu Tố Ảnh Hưởng

Nghiên cứu đánh giá kết quả điều trị viêm màng não trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ. Tỷ lệ thành công, thất bại, tử vong, di chứng được thống kê. Thời gian nằm viện, phác đồ kháng sinh, thời gian sử dụng kháng sinh và thời gian khởi bệnh trước nhập viện được phân tích để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị.

5.1. Tỷ Lệ Thành Công Và Biến Chứng Viêm Màng Não

Nghiên cứu thống kê tỷ lệ bệnh nhân điều trị thành công, thất bại (tử vong, di chứng). Các biến chứng (điếc, liệt, chậm phát triển) được ghi nhận. Thông tin này giúp đánh giá hiệu quả điều trị hiện tại và tìm kiếm giải pháp cải thiện.

5.2. Thời Gian Nằm Viện Của Bệnh Nhi Viêm Màng Não

Thời gian nằm viện trung bình và các yếu tố ảnh hưởng (mức độ bệnh, biến chứng, đáp ứng điều trị) được phân tích. Thời gian nằm viện dài gây tốn kém chi phí điều trị và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhi.

5.3. Ảnh Hưởng Thời Gian Khởi Bệnh Đến Điều Trị Viêm Màng Não

Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của thời gian khởi bệnh trước nhập viện đến kết quả điều trị. Thời gian khởi bệnh càng ngắn, khả năng điều trị thành công càng cao. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.

VI. Đề Xuất Giải Pháp Chẩn Đoán Điều Trị Viêm Màng Não Trẻ Em

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần có các giải pháp cải thiện chẩn đoán và điều trị viêm màng não trẻ em. Tăng cường nhận biết triệu chứng sớm, cải tiến quy trình xét nghiệm, cập nhật phác đồ kháng sinh, nâng cao năng lực cho nhân viên y tế là những yếu tố then chốt. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các phương pháp chẩn đoán, điều trị mới cũng rất quan trọng.

6.1. Cập Nhật Phác Đồ Điều Trị Viêm Màng Não

Cập nhật phác đồ điều trị viêm màng não dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất và tình hình kháng kháng sinh tại địa phương. Ưu tiên sử dụng kháng sinh nhạy cảm, diệt khuẩn và thấm tốt qua màng não.

6.2. Nâng Cao Năng Lực Chẩn Đoán Sớm Viêm Màng Não

Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo chuyên đề về viêm màng não cho nhân viên y tế. Tăng cường nhận biết triệu chứng sớm và sử dụng hiệu quả các xét nghiệm cận lâm sàng.

6.3. Tầm Quan Trọng Vaccine Trong Phòng Ngừa Viêm Màng Não

Đẩy mạnh chương trình tiêm chủng vaccine phòng viêm màng não (Hib, phế cầu, não mô cầu). Nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của vaccine trong phòng ngừa viêm màng não.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm màng não là bệnh lý viêm nhiễm màng não do vi khuẩn hoặc siêu vi khuẩn gây ra, trong đó viêm màng não mủ (VMNM) là thể bệnh cấp tính, nặng nề và có tỷ lệ tử vong cao. Trên thế giới, mỗi năm có khoảng hơn 1,2 triệu người mắc viêm màng não với tỷ lệ mắc từ 3-10 trường hợp trên 100.000 dân và khoảng 135.000 người tử vong. Tại Việt Nam, các nghiên cứu tại các bệnh viện nhi trung ương cho thấy tỷ lệ tử vong do VMNM dao động từ 10% đến 14,8%, cùng với tỷ lệ di chứng từ 8,3% đến 25,7%. Tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ, năm 2014-2015, có 48 trường hợp viêm màng não trẻ em từ 2 tháng đến 15 tuổi được khảo sát, trong đó 62,5% là nam giới và 85,4% sống ở khu vực nông thôn.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá kết quả điều trị viêm màng não ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ trong giai đoạn 2014-2015. Phạm vi nghiên cứu bao gồm trẻ em từ 2 tháng đến 15 tuổi, với dữ liệu thu thập từ các khoa Truyền Nhiễm và Hồi Sức Tích Cực Chống Độc. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp thông tin cập nhật về đặc điểm bệnh, giúp cải thiện chẩn đoán sớm và nâng cao hiệu quả điều trị, từ đó giảm tỷ lệ tử vong và di chứng ở trẻ em mắc viêm màng não.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết về viêm màng não mủ và viêm màng não nước trong: Phân loại viêm màng não dựa trên đặc điểm dịch não tủy (DNT), gồm VMNM với dịch đục và VMNNT với dịch trong, có hoặc không giảm glucose trong DNT.
• Mô hình sinh bệnh học viêm màng não: Tác nhân gây bệnh thay đổi theo độ tuổi, môi trường và sức đề kháng, với vi khuẩn Gram âm và Gram dương là nguyên nhân chính ở trẻ nhỏ, trong khi siêu vi thường gặp ở các thể nước trong.
• Khái niệm về hội chứng màng não và hội chứng nhiễm trùng: Bao gồm các dấu hiệu lâm sàng như sốt, cổ gượng, dấu hiệu Kernig, Brudzinski, co giật, rối loạn tri giác.
• Chẩn đoán và điều trị viêm màng não: Dựa trên xét nghiệm dịch não tủy (tế bào, protein, glucose, lactate), xét nghiệm máu (bạch cầu, CRP), cấy vi sinh và phản ứng ngưng kết latex, cùng với phác đồ kháng sinh phù hợp theo tuổi và kết quả vi sinh.
• Đánh giá kết quả điều trị: Tiêu chuẩn khỏi bệnh gồm hết sốt ít nhất 3 ngày, tỉnh táo, ăn ngủ bình thường, không có biến chứng hoặc di chứng.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang tiến cứu.
• Đối tượng nghiên cứu: 48 trẻ em từ 2 tháng đến 15 tuổi được chẩn đoán viêm màng não tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ trong năm 2014-2015.
• Tiêu chuẩn chọn mẫu: Trẻ có dấu hiệu lâm sàng phù hợp và xét nghiệm dịch não tủy tăng tế bào ≥ 50 BC/mm³, protein ≥ 0,5 g/l.
• Phương pháp thu thập dữ liệu: Giao tiếp với người nhà, thăm khám trực tiếp, thu thập kết quả xét nghiệm và hồ sơ bệnh án, ghi nhận vào phiếu thu thập số liệu.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 18, trình bày biến định tính bằng tần số, tỷ lệ phần trăm; biến định lượng bằng trung bình, độ lệch chuẩn hoặc trung vị; kiểm định Chi-Square, Fisher’s exact test, Mann-Whitney U-test với mức ý nghĩa p < 0,05.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong năm 2014-2015, xử lý và phân tích số liệu ngay sau khi hoàn thành thu thập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm chung: Trong 48 bệnh nhi, 62,5% là nam, tỷ lệ nam/nữ là 1,67. Nhóm tuổi > 5 đến 15 tuổi chiếm 70,8%, nhóm ≤ 12 tháng tuổi chiếm 16,7%. 85,4% bệnh nhi sống ở nông thôn. VMNM chiếm 41,7%, VMNNT chiếm 58,3%.

2. Triệu chứng lâm sàng: Tất cả bệnh nhi đều có sốt (100%), trong đó sốt cao chiếm 54,2%. Triệu chứng phổ biến tiếp theo là lừ đừ (87,5%), nôn vọt (75%), táo bón (72,9%), nhức đầu (68,8%). Dấu hiệu cổ gượng xuất hiện ở 79,2%, dấu hiệu Kernig (+) 52,1%, Brudzinski (+) 41,7%. Co giật chiếm 35,4%, thóp phồng 14,5% (chủ yếu ở nhóm ≤ 12 tháng).

3. Cận lâm sàng: Số lượng bạch cầu trong máu trung bình 14.163 BC/mm³, 77,1% bệnh nhi có BC > 10.000 BC/mm³. Tỷ lệ BC đa nhân trung tính tăng là 95,8%. CRP máu tăng > 10 mg/l chiếm 55,6%, trong đó 35,6% tăng > 40 mg/l. Dịch não tủy có bạch cầu 50-500 BC/mm³ chiếm 79,2%, protein tăng 0,5-1 g/l chiếm 70,8%, glucose < 2,2 mmol/l chiếm 14,6% (chỉ ở VMNM). Lactate trong DNT > 4 mmol/l chỉ xuất hiện ở VMNM (15,2%). Tỷ lệ xác định tác nhân gây bệnh chỉ 4,2%, gồm Streptococcus pneumoniae và Staphylococcus saprophyticus.

4. Kết quả điều trị: Tỷ lệ điều trị thành công là 87,5%, không thành công 12,5%. Thời gian nằm viện chủ yếu từ 10-21 ngày (81,3%). Phối hợp kháng sinh được sử dụng ở 75% bệnh nhi, phổ biến nhất là Ceftriaxone phối hợp Pefloxacine (43,8%). Thời gian sử dụng kháng sinh trung vị 15 ngày ở VMNM. Bệnh nhi nhập viện sớm (< 5 ngày) có tỷ lệ điều trị thành công cao hơn (94,3% so với 69,2%, p=0,038).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của viêm màng não trẻ em. Tỷ lệ nam giới mắc bệnh cao hơn nữ, tương tự các báo cáo trước đây. Nhóm tuổi > 5 tuổi chiếm tỷ lệ cao hơn so với một số nghiên cứu khác, có thể do đặc điểm môi trường sống chủ yếu ở nông thôn và thời gian mắc bệnh khác biệt.

Triệu chứng sốt là dấu hiệu phổ biến nhất, tuy nhiên mức độ sốt không khác biệt giữa VMNM và VMNNT, điều này cho thấy sốt không phải là yếu tố phân biệt chính xác giữa hai thể bệnh. Dấu hiệu cổ gượng và các dấu hiệu màng não khác xuất hiện nhiều ở trẻ lớn hơn 12 tháng, trong khi trẻ nhỏ thường có biểu hiện không điển hình như thóp phồng và co giật.

Xét nghiệm dịch não tủy và máu cung cấp thông tin quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi điều trị. Lactate trong DNT tăng cao chỉ gặp ở VMNM, giúp phân biệt với VMNNT. Tỷ lệ xác định tác nhân gây bệnh thấp (4,2%) phản ánh khó khăn trong chẩn đoán vi sinh do sử dụng kháng sinh trước nhập viện và hạn chế kỹ thuật xét nghiệm.

Kết quả điều trị thành công cao (87,5%) nhờ phối hợp kháng sinh phù hợp và nhập viện sớm. Thời gian nhập viện và điều trị kéo dài từ 10-21 ngày phù hợp với phác đồ điều trị hiện hành. Tỷ lệ không thành công và di chứng thấp hơn so với một số nghiên cứu trước đây, có thể do sự cải thiện trong chăm sóc và điều trị tích cực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tuổi, giới tính, biểu đồ tần suất triệu chứng, bảng so sánh các chỉ số cận lâm sàng giữa VMNM và VMNNT, cũng như biểu đồ kết quả điều trị theo thời gian nhập viện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức cho nhân viên y tế về các dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng đặc trưng của viêm màng não, đặc biệt là ở trẻ nhỏ để chẩn đoán sớm và chính xác hơn. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ phối hợp với Trường Đại học Y Dược Cần Thơ.

2. Phát triển và áp dụng kỹ thuật xét nghiệm vi sinh hiện đại như PCR dịch não tủy để nâng cao tỷ lệ xác định tác nhân gây bệnh, từ đó lựa chọn kháng sinh điều trị phù hợp, giảm kháng thuốc. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Bộ Y tế và các bệnh viện tuyến trung ương.

3. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng về việc đưa trẻ đến cơ sở y tế sớm khi có dấu hiệu sốt và các triệu chứng nghi ngờ viêm màng não, nhằm giảm tỷ lệ nhập viện muộn và tăng hiệu quả điều trị. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Trung tâm y tế dự phòng, các trạm y tế xã, phường.

4. Xây dựng phác đồ điều trị chuẩn hóa và theo dõi chặt chẽ thời gian sử dụng kháng sinh, phối hợp đa chuyên khoa để giảm biến chứng và di chứng sau điều trị. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ nhi khoa và bác sĩ lâm sàng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm màng não, giúp cải thiện kỹ năng chẩn đoán và điều trị.

2. Nhân viên y tế tuyến cơ sở và y tế dự phòng: Thông tin về triệu chứng và diễn biến bệnh giúp nâng cao nhận thức, phát hiện sớm và chuyển tuyến kịp thời.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên y khoa: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu mô tả cắt ngang tiến cứu, phân tích số liệu và ứng dụng trong lĩnh vực nhi khoa.

4. Quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu để xây dựng các chương trình phòng chống, nâng cao chất lượng chăm sóc và điều trị viêm màng não trẻ em.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm màng não mủ và viêm màng não nước trong khác nhau như thế nào?
   Viêm màng não mủ do vi khuẩn gây ra, dịch não tủy đục, bạch cầu đa nhân trung tính chiếm ưu thế, glucose giảm và lactate tăng cao. Viêm màng não nước trong thường do siêu vi, dịch trong, glucose bình thường, lactate thấp và bạch cầu lympho chiếm ưu thế.

2. Triệu chứng nào giúp nhận biết viêm màng não ở trẻ nhỏ?
   Sốt là triệu chứng phổ biến nhất, kèm theo bỏ bú, lừ đừ, thóp phồng, co giật và thay đổi tri giác. Dấu hiệu cổ gượng, Kernig và Brudzinski thường ít gặp ở trẻ dưới 12 tháng.

3. Tại sao tỷ lệ xác định tác nhân gây viêm màng não thấp?
   Do nhiều bệnh nhi đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện, kỹ thuật xét nghiệm vi sinh còn hạn chế và một số tác nhân khó nuôi cấy hoặc phát hiện bằng phương pháp truyền thống.

4. Phác đồ điều trị kháng sinh như thế nào cho trẻ viêm màng não?
   Kháng sinh được chọn dựa trên tuổi, khả năng thấm qua màng não, phổ tác dụng và kết quả vi sinh. Thường phối hợp Cephalosporin thế hệ III với Pefloxacine hoặc Vancomycine, thời gian điều trị trung bình 10-21 ngày.

5. Yếu tố nào ảnh hưởng đến kết quả điều trị viêm màng não?
   Thời gian nhập viện sớm (< 5 ngày) giúp tăng tỷ lệ điều trị thành công. Các yếu tố khác gồm tuổi bệnh nhi, mức độ nặng của bệnh, có biến chứng hoặc suy dinh dưỡng kèm theo.

Kết luận

• Viêm màng não ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ chủ yếu gặp ở nhóm tuổi > 5 đến 15 tuổi, nam giới chiếm đa số và phần lớn sống ở khu vực nông thôn.
• Triệu chứng sốt, cổ gượng, nôn vọt và nhức đầu là các dấu hiệu lâm sàng phổ biến, trong khi các dấu hiệu thần kinh như co giật và thóp phồng xuất hiện nhiều ở trẻ nhỏ.
• Xét nghiệm dịch não tủy và máu cung cấp thông tin quan trọng giúp phân biệt VMNM và VMNNT, tuy nhiên tỷ lệ xác định tác nhân gây bệnh còn thấp.
• Kết quả điều trị thành công cao (87,5%) nhờ phối hợp kháng sinh phù hợp và nhập viện sớm, thời gian điều trị chủ yếu từ 10-21 ngày.
• Cần tiếp tục nghiên cứu nâng cao kỹ thuật chẩn đoán vi sinh, đào tạo nhân viên y tế và tuyên truyền cộng đồng để giảm tỷ lệ tử vong và di chứng do viêm màng não gây ra.

Hành động tiếp theo: Áp dụng các khuyến nghị trong thực tiễn lâm sàng, triển khai nghiên cứu sâu hơn về tác nhân gây bệnh và hiệu quả điều trị, đồng thời tăng cường công tác phòng chống bệnh tại cộng đồng.