Khảo Sát Đặc Điểm Lâm Sàng Và Kết Quả Điều Trị Viêm Tiểu Phế Quản Cấp Ở Trẻ Em Tại Bệnh Viện Nhi Đồng Cần Thơ

Viêm tiểu phế quản được định nghĩa là tình trạng viêm nhiễm cấp tính của các tiểu phế quản, đường kính nhỏ hơn 2mm. Bệnh thường xảy ra ở trẻ em dưới 2 tuổi, đặc biệt là trẻ từ 3 đến 6 tháng tuổi. Các triệu chứng điển hình bao gồm: thở nhanh, co lõm ngực và khò khè. Bệnh có thể diễn tiến từ nhẹ đến nặng, thậm chí gây tử vong nhanh chóng. Nguyên nhân chính là do virus, thường gặp nhất là virus hợp bào hô hấp (RSV), chiếm tới 50-75% các trường hợp. Các virus khác như Influenza (5%) và Adenovirus (10%) cũng có thể gây bệnh.

Nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm tiểu phế quản cấp ở trẻ em. Trẻ dưới 3 tháng tuổi, sinh non, nhẹ cân, có tiền sử suy hô hấp sơ sinh, không được bú mẹ đầy đủ, mắc bệnh tim bẩm sinh, bệnh phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch, hoặc suy dinh dưỡng nặng đều dễ bị bệnh. Các yếu tố này cũng liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh. Theo hướng dẫn của AAP, bác sĩ nên chẩn đoán viêm tiểu phế quản dựa trên tiền sử và khám thực thể, đồng thời đánh giá các yếu tố nguy cơ để đưa ra quyết định về chăm sóc và điều trị.

Virus hợp bào hô hấp (RSV) là tác nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản cấp. Virus này lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với giọt bắn khi ho, hắt hơi hoặc gián tiếp qua tay người chăm sóc, nhân viên y tế và đồ chơi của trẻ. RSV có thể tồn tại đến 30 phút trên da và 6-7 giờ trên đồ vật hoặc quần áo. Sự lây lan dễ dàng này giải thích vì sao RSV thường gây ra các đợt dịch lớn, đặc biệt là vào mùa đông xuân.

Ngoài RSV, các virus khác như Influenza (5%) và Adenovirus (10%) cũng có thể gây viêm tiểu phế quản cấp. Adenovirus ít gặp hơn nhưng thường gây bệnh cảnh nặng và kéo dài. Trong một số trường hợp, trẻ có thể bị đồng nhiễm nhiều loại virus. Nghiên cứu của Miron, Dan MD, Srugo (2010) cho thấy khoảng 1/3 trẻ bị VTPQ cấp có tình trạng đồng nhiễm, với RSV là tác nhân gây bệnh đơn độc thường gặp nhất. Điều này cho thấy sự phức tạp trong chẩn đoán và điều trị bệnh.

Các triệu chứng lâm sàng chủ yếu của viêm tiểu phế quản cấp bao gồm: khò khè, thở nhanh, co lõm ngực, và ran rít/ngáy/ẩm nhỏ hạt ở phổi. Cần phân biệt với các bệnh khác có triệu chứng tương tự như hen suyễn (khò khè đáp ứng tốt với thuốc giãn phế quản), viêm phổi (có sốt cao, ho có đờm, ran nổ), và dị vật đường thở (khò khè một bên, khó thở đột ngột). Tiền sử và khám lâm sàng kỹ lưỡng là yếu tố quan trọng để chẩn đoán chính xác.

X-quang phổi có thể hỗ trợ chẩn đoán viêm tiểu phế quản cấp, đặc biệt trong các trường hợp nặng. Hình ảnh thường thấy là ứ khí (phổi sáng hơn bình thường), rốn phổi đậm, và các nốt mờ rải rác do xẹp phổi. Công thức máu thường ít thay đổi hoặc có tăng lympho. Khí máu động mạch cần thiết trong các trường hợp nặng để đánh giá tình trạng suy hô hấp (PaO2 giảm, PaCO2 tăng). Phân lập virus từ dịch mũi họng hoặc dịch nội khí quản bằng PCR hoặc test nhanh có thể xác định tác nhân gây bệnh, nhưng chỉ nên thực hiện ở bệnh nhân nặng.

Viêm tiểu phế quản cấp được phân độ thành nhẹ, trung bình và nặng dựa trên các tiêu chí như: tỉnh táo, khả năng bú, nhịp thở, SpO2, và các yếu tố nguy cơ. VTPQ nhẹ: tỉnh táo, bú tốt, nhịp thở < 50 lần/phút, SpO2 > 95%. VTPQ trung bình: tỉnh táo, bú kém, nhịp thở 50-70 lần/phút, SpO2 92-95%. VTPQ nặng: bứt rứt, kích thích, li bì, thở nhanh > 70 lần/phút, thở không đều, co lõm ngực nặng, SpO2 < 92%. Phân độ bệnh giúp bác sĩ đưa ra quyết định về điều trị (điều trị ngoại trú hay nhập viện) và theo dõi sát sao tình trạng bệnh.

Điều trị hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong viêm tiểu phế quản cấp. Thở oxy ẩm qua cannula khi tím tái, thở nhanh > 70 lần/phút, co lõm ngực nặng, bỏ bú hoặc bú kém. Mục tiêu là duy trì SaO2 > 90%. Hút đờm nhớt thường xuyên để thông thoáng đường thở. Đảm bảo cung cấp đủ nước-điện giải-dinh dưỡng bằng đường uống (nếu trẻ bú tốt) hoặc qua sonde dạ dày/truyền dịch tĩnh mạch (nếu trẻ không bú được hoặc có nguy cơ hít sặc). Chú ý nguy cơ tăng tiết ADH không thích hợp khi có tổn thương nhu mô phổi nặng.

Thuốc giãn phế quản (ví dụ, Salbutamol) có hiệu quả không hằng định trong viêm tiểu phế quản cấp. Có thể thử dùng Salbutamol khí dung 2 lần cách nhau 20 phút và đánh giá đáp ứng sau 1 giờ. Nếu có đáp ứng thì có thể dùng tiếp, nếu không thì không cần. Corticoid không được chỉ định rộng rãi, chỉ dùng trong trường hợp nghi ngờ hen suyễn hoặc có suy hô hấp. AAP không khuyến cáo sử dụng corticoid khí dung.

Kháng sinh không rút ngắn diễn tiến bệnh trong viêm tiểu phế quản cấp do virus. Tuy nhiên, theo WHO, có thể cần điều trị kháng sinh như viêm phổi do vi trùng ở các nước đang phát triển do nhiều yếu tố nguy cơ kết hợp nhiễm trùng do vi trùng, không có dấu hiệu đặc hiệu giúp phân biệt tác nhân siêu vi/vi trùng, và không có điều kiện cách ly. Lựa chọn kháng sinh ban đầu như trong trường hợp viêm phổi do vi trùng.

Nghiên cứu xác định tỷ lệ các đặc điểm lâm sàng (ví dụ, khò khè, thở nhanh, co lõm ngực) và cận lâm sàng (ví dụ, X-quang phổi, công thức máu) ở bệnh nhi viêm tiểu phế quản cấp tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ. Các triệu chứng thường gặp có thể khác biệt so với các nghiên cứu ở các vùng khác do sự khác biệt về chủng virus, điều kiện môi trường, và tình trạng sức khỏe nền của trẻ.

Nghiên cứu tìm hiểu mối liên quan giữa các yếu tố nguy cơ (ví dụ, tuổi, tiền sử sinh non, bệnh tim bẩm sinh) với mức độ nghiêm trọng của viêm tiểu phế quản cấp. Các yếu tố nguy cơ có thể ảnh hưởng đến diễn tiến bệnh và kết quả điều trị. Việc xác định các yếu tố nguy cơ giúp bác sĩ có thể đánh giá nguy cơ bệnh nặng và có kế hoạch theo dõi và can thiệp sớm.

Nghiên cứu mô tả kết quả điều trị viêm tiểu phế quản cấp tại Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ, bao gồm tỷ lệ cải thiện, tỷ lệ biến chứng, và thời gian nằm viện trung bình. Nghiên cứu cũng đánh giá ảnh hưởng của các phương pháp điều trị (ví dụ, thở oxy, thuốc giãn phế quản, kháng sinh) đến kết quả điều trị. Thời gian nằm viện trung bình là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả của quy trình chăm sóc và quản lý bệnh.

Rửa tay thường xuyên và đúng cách là biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn chặn sự lây lan của virus hợp bào hô hấp (RSV) và các virus gây bệnh khác. Cần rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh, sau khi đi vệ sinh, và trước khi ăn.

Tiêm phòng cúm (cho trẻ lớn hơn 6 tháng tuổi) giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh hô hấp do virus. Cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời cung cấp các kháng thể và yếu tố bảo vệ giúp trẻ chống lại nhiễm trùng, bao gồm cả viêm tiểu phế quản cấp.

Palivizumab là một kháng thể đơn dòng có thể được sử dụng để phòng ngừa viêm tiểu phế quản cấp do RSV ở trẻ có nguy cơ cao (ví dụ, sinh non, bệnh tim phổi bẩm sinh). Palivizumab giúp trung hòa virus và ngăn chặn sự xâm nhập vào tế bào. Tuy nhiên, chi phí của Palivizumab khá cao, nên chỉ được chỉ định cho các trường hợp có nguy cơ cao nhất.