Đặc Điểm Dịch Tễ Học và Lâm Sàng của Các Ca Bệnh Tiêu Chảy Cấp do Vi Rút Rota ở Trẻ Dưới 2 Tuổi Tại Bệnh Viện Xanh Pôn, Hà Nội

Tiêu chảy cấp được định nghĩa là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc tóe nước từ 3 lần trở lên trong vòng 24 giờ. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm nhiễm trùng do vi khuẩn, vi rút hoặc ký sinh trùng. Tuy nhiên, Vi rút Rota là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Theo tài liệu tham khảo, Vi rút Rota chiếm từ 20-50% các trường hợp tiêu chảy cấp nhập viện ở trẻ em trên toàn thế giới.

Tiêu chảy là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ em, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. WHO ước tính rằng năm 2003 có khoảng 1,87 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do tiêu chảy, trong đó 80% là trẻ từ 0-2 tuổi. Vi rút Rota là nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy nặng ở trẻ nhỏ trên toàn thế giới. Mỗi năm, vi rút Rota gây ra khoảng 111 triệu lượt tiêu chảy cấp tính cần chăm sóc và điều trị tại nhà, 25 triệu lượt khám ở bệnh viện, 2 triệu ca cần điều trị nội trú và 352.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.

Tại Việt Nam, tiêu chảy cùng với nhiễm khuẩn hô hấp cấp vẫn là hai nguyên nhân gây bệnh và tử vong cao nhất ở trẻ em. Theo thống kê của Bộ Y tế năm 2005, bệnh tiêu chảy có nguồn gốc nhiễm khuẩn là một trong 10 nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng bệnh tật và tử vong ở Việt Nam. Các nghiên cứu dịch tễ học gần đây cho thấy tỷ lệ trẻ tiêu chảy cấp nhập viện do nhiễm vi rút Rota ở nhóm dưới 24 tháng tuổi rất cao, chiếm từ 88-97% tổng số trẻ dưới 5 tuổi tiêu chảy cấp do vi rút Rota nhập viện.

Nghiên cứu cho thấy độ tuổi là một yếu tố quan trọng trong dịch tễ học của tiêu chảy cấp do vi rút Rota. Trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt là từ 6-24 tháng tuổi, có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Điều này có thể liên quan đến hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ ở lứa tuổi này. Theo tài liệu gốc, phân bố ca bệnh ở trẻ nam cao hơn trẻ nữ.

Mùa vụ đóng vai trò quan trọng trong sự lây lan của vi rút Rota. Các nghiên cứu thường ghi nhận sự gia tăng số ca bệnh vào mùa đông và mùa xuân. Điều này có thể liên quan đến các yếu tố môi trường như nhiệt độ và độ ẩm. Địa lý cũng có thể ảnh hưởng đến dịch tễ học của tiêu chảy cấp, với sự khác biệt về tỷ lệ mắc bệnh giữa các khu vực thành thị và nông thôn.

Đường lây truyền chính của vi rút Rota là qua đường phân-miệng. Vi rút có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc qua các vật dụng bị nhiễm vi rút. Vệ sinh cá nhân kém, đặc biệt là việc rửa tay không đúng cách, làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Vệ sinh môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn sự lây lan của vi rút Rota.

Các triệu chứng tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán tiêu chảy cấp do vi rút Rota. Tiêu chảy thường là triệu chứng nổi bật nhất, với phân lỏng, nhiều nước và có thể có màu xanh. Nôn mửa thường xảy ra trước khi tiêu chảy bắt đầu và có thể kéo dài trong vài ngày. Đau bụng cũng là một triệu chứng thường gặp, đặc biệt ở trẻ lớn.

Mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất của tiêu chảy cấp, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Các dấu hiệu mất nước bao gồm khát nước, khô miệng, da khô, mắt trũng, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu và quấy khóc. Trong trường hợp nặng, mất nước có thể dẫn đến sốc và tử vong. Cần đánh giá mức độ mất nước và bù nước kịp thời cho trẻ.

Ngoài các triệu chứng tiêu hóa, trẻ bị tiêu chảy cấp do vi rút Rota có thể có các triệu chứng toàn thân như sốt và mệt mỏi. Sốt thường ở mức độ nhẹ đến vừa. Trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra các biến chứng như viêm phổi, viêm não hoặc suy thận. Cần theo dõi sát các triệu chứng và biến chứng để có thể can thiệp điều trị kịp thời.

Các phương pháp xét nghiệm phân được sử dụng để xác định sự có mặt của vi rút Rota. Các phương pháp phổ biến bao gồm xét nghiệm miễn dịch enzyme (EIA) và xét nghiệm khuếch đại gen (PCR). Các xét nghiệm này giúp xác định chẩn đoán và phân biệt tiêu chảy cấp do vi rút Rota với các nguyên nhân khác.

Điều trị mất nước là ưu tiên hàng đầu trong điều trị tiêu chảy cấp. Bù nước bằng đường uống với dung dịch Oresol là phương pháp hiệu quả và được khuyến cáo rộng rãi. Trong trường hợp mất nước nặng, có thể cần truyền dịch tĩnh mạch. Cần theo dõi sát các dấu hiệu mất nước và điều chỉnh lượng dịch bù cho phù hợp.

Chế độ ăn uống phù hợp đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục sau tiêu chảy cấp. Tiếp tục cho trẻ bú mẹ hoặc ăn các loại thức ăn dễ tiêu hóa. Tránh các loại thức ăn có nhiều đường hoặc chất béo. Men vi sinh có thể giúp khôi phục hệ vi sinh đường ruột và giảm thời gian tiêu chảy.

Vaccine Rota là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả và được khuyến cáo cho trẻ em trên toàn thế giới. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng vaccine Rota giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh, giảm số ca nhập viện và giảm tỷ lệ tử vong do tiêu chảy cấp do vi rút Rota.

Vệ sinh tay thường xuyên là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn chặn sự lây lan của vi rút Rota. Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người bệnh. Vệ sinh môi trường, bao gồm việc xử lý chất thải đúng cách và khử trùng các bề mặt tiếp xúc, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh.

Tại bệnh viện, các biện pháp kiểm soát dịch cần được thực hiện để giảm nguy cơ lây nhiễm vi rút Rota. Các biện pháp này bao gồm cách ly bệnh nhân, sử dụng đồ bảo hộ cá nhân, vệ sinh tay thường xuyên và khử trùng các bề mặt tiếp xúc.

Phân tích dịch tễ học từ nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm vi rút Rota cao nhất vào tháng 1 và thấp nhất vào tháng 3, cho thấy tính thời vụ của bệnh. Tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ nam cao hơn trẻ nữ, và phổ biến nhất ở lứa tuổi từ 6 đến 24 tháng. Các yếu tố này cần được xem xét trong việc xây dựng các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh.

Đánh giá lâm sàng từ nghiên cứu cho thấy các triệu chứng phổ biến nhất là tiêu chảy kèm sốt và nôn. Các ca tiêu chảy cấp do vi rút Rota có biểu hiện lâm sàng nặng hơn các ca bệnh tiêu chảy cấp không do vi rút Rota, đòi hỏi sự can thiệp điều trị tích cực hơn.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ chưa uống vaccine phòng vi rút Rota có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 7,18 lần so với những trẻ đã được uống vaccine. Điều này khẳng định hiệu quả của vaccine Rota trong việc phòng ngừa bệnh và khuyến khích việc tăng cường tỷ lệ tiêm chủng.