Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2021, tỉnh Bình Định chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể về lượng khách du lịch, với số lượt khách đạt khoảng 3,7 triệu lượt năm 2017 và tăng trưởng bình quân hàng năm từ 10,5% đến 18% trước khi chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19 vào năm 2020 và 2021. Tuy nhiên, sự phát triển du lịch chủ yếu tập trung tại thành phố Quy Nhơn và các huyện lân cận, trong khi các huyện phía Bắc như Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Hoài Ân và An Lão vẫn chưa khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch cộng đồng. Loại hình du lịch cộng đồng, vốn gắn liền với bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa địa phương, còn rất hạn chế so với các loại hình du lịch khác như du lịch văn hóa, lịch sử, tâm linh và nghỉ dưỡng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn để đề xuất các giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với du lịch cộng đồng tại các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định, góp phần phát triển đồng đều ngành du lịch, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động du lịch cộng đồng tại 4 huyện phía Bắc trong khoảng thời gian 2017-2021, với dữ liệu sơ cấp thu thập từ đầu năm 2022 đến giữa năm 2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc thúc đẩy phát triển bền vững du lịch cộng đồng, tạo sinh kế ổn định cho người dân địa phương và góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước trong lĩnh vực du lịch cộng đồng, bao gồm:

  • Khái niệm cộng đồng: Được hiểu là nhóm dân cư cùng sinh sống trên một lãnh thổ nhất định, có các đặc điểm chung về văn hóa, xã hội và kinh tế, đồng thời có quyền sử dụng tài nguyên địa phương.

  • Khái niệm du lịch cộng đồng: Là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý, tổ chức và hưởng lợi, nhằm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa, đồng thời tạo sinh kế cho người dân.

  • Vai trò quản lý nhà nước: Bao gồm định hướng chiến lược, điều tiết, phối hợp, hỗ trợ và kiểm tra giám sát nhằm phát triển du lịch cộng đồng bền vững.

  • Công cụ quản lý nhà nước: Hành chính, kinh tế và tuyên truyền giáo dục được sử dụng để điều hành và phát triển du lịch cộng đồng.

  • Các nhân tố ảnh hưởng: Điều kiện tự nhiên, xã hội, kinh tế, môi trường thể chế và khoa học công nghệ là những yếu tố quyết định hiệu quả quản lý nhà nước đối với du lịch cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo thống kê, niên giám, văn bản pháp luật và dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp tại 4 huyện phía Bắc tỉnh Bình Định.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp: Khảo sát bằng bảng hỏi với 70 phiếu phát ngẫu nhiên cho người dân và du khách tại các điểm du lịch cộng đồng trong giai đoạn tháng 4 đến tháng 6 năm 2022.

  • Phương pháp xử lý dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ, so sánh giữa các thời kỳ và địa điểm, tổng hợp dữ liệu định tính và mô hình dự báo để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu thứ cấp trong 5 năm (2017-2021), khảo sát sơ cấp trong 6 tháng đầu năm 2022, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển du lịch cộng đồng còn hạn chế: Mặc dù tỉnh Bình Định có tiềm năng lớn với diện tích gần 2.400 km² và dân số gần 500.000 người tại 4 huyện phía Bắc, lượng khách du lịch đến các điểm du lịch cộng đồng chỉ chiếm khoảng 6,5% tổng lượt khách của tỉnh năm 2017, với sự phát triển không đồng đều giữa các huyện.

  2. Công tác quy hoạch và chính sách chưa cụ thể, thiếu đồng bộ: Quy hoạch phát triển du lịch cộng đồng tại các huyện phía Bắc còn sơ khai, chưa đa dạng và chưa thu hút được đầu tư mạnh mẽ. Việc xây dựng và triển khai các chính sách quản lý nhà nước chưa sâu rộng, dẫn đến hiệu quả quản lý thấp.

  3. Nguồn nhân lực quản lý yếu về chuyên môn: Đa số cán bộ quản lý du lịch cộng đồng tại địa phương thiếu kỹ năng nghiệp vụ chuyên sâu, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý và phát triển du lịch.

  4. Hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa hiệu quả: Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực du lịch cộng đồng còn hạn chế, chưa có chương trình cụ thể và thường xuyên, dẫn đến tình trạng vi phạm quy định vẫn tồn tại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự đầu tư đồng bộ về quy hoạch, chính sách và nguồn lực con người. So với các mô hình du lịch cộng đồng thành công ở các nước ASEAN như Thái Lan, Malaysia và Indonesia, nơi có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ về chính sách, đào tạo và cơ sở hạ tầng, các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định còn nhiều bất cập trong việc tổ chức và quản lý.

Dữ liệu khảo sát cho thấy, chỉ khoảng 40% người dân địa phương nhận thức đầy đủ về lợi ích và chính sách liên quan đến du lịch cộng đồng, trong khi đó, tỷ lệ hài lòng của du khách về dịch vụ tại các điểm du lịch cộng đồng chỉ đạt khoảng 55%. Biểu đồ so sánh lượng khách du lịch cộng đồng giữa các huyện cũng cho thấy sự chênh lệch lớn, với Hoài Nhơn có lượng khách cao hơn gấp đôi so với An Lão.

Việc thiếu các chương trình đào tạo chuyên môn và công tác thanh tra, kiểm tra không thường xuyên đã làm giảm hiệu quả quản lý, gây khó khăn trong việc phát triển bền vững loại hình du lịch này. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để phát huy tiềm năng du lịch cộng đồng tại các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng: Xây dựng quy hoạch chi tiết, đa dạng hóa sản phẩm du lịch cộng đồng phù hợp với đặc điểm tự nhiên và văn hóa từng huyện. Thời gian thực hiện trong vòng 2 năm, do UBND tỉnh phối hợp với Sở Du lịch chủ trì.

  2. Tăng cường xây dựng và triển khai chính sách quản lý nhà nước: Ban hành các chính sách hỗ trợ đầu tư, ưu đãi thuế, đào tạo nguồn nhân lực và xúc tiến quảng bá du lịch cộng đồng. Thực hiện trong 3 năm, với sự phối hợp của các sở ngành liên quan.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ địa phương: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nghiệp vụ quản lý du lịch cộng đồng cho cán bộ quản lý và người dân địa phương. Thời gian triển khai liên tục trong 2 năm đầu, do Sở Nội vụ và Sở Du lịch phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Xây dựng chương trình thanh tra định kỳ và đột xuất, nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm nhằm đảm bảo trật tự, an toàn và chất lượng dịch vụ du lịch cộng đồng. Thực hiện ngay và duy trì thường xuyên, do UBND các huyện phối hợp với các cơ quan chức năng.

  5. Phát triển cơ sở hạ tầng và ứng dụng khoa học công nghệ: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại để hỗ trợ công tác quản lý và quảng bá du lịch cộng đồng. Thời gian thực hiện trong 3-5 năm, do UBND tỉnh và các nhà đầu tư phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch: Giúp xây dựng chính sách, quy hoạch và nâng cao hiệu quả quản lý du lịch cộng đồng tại địa phương.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, du lịch: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến du lịch cộng đồng và quản lý nhà nước.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Tham khảo để hiểu rõ tiềm năng, thách thức và cơ hội đầu tư phát triển du lịch cộng đồng tại các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức phi chính phủ: Nâng cao nhận thức, tham gia tích cực vào phát triển du lịch cộng đồng, đồng thời bảo tồn giá trị văn hóa và môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có vai trò như thế nào?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý và hưởng lợi, nhằm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. Vai trò chính là tạo sinh kế bền vững cho người dân và phát triển kinh tế địa phương.

  2. Tại sao du lịch cộng đồng ở các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định phát triển chậm?
    Nguyên nhân chính là do quy hoạch chưa cụ thể, chính sách chưa đồng bộ, nguồn nhân lực yếu và công tác thanh tra, kiểm tra chưa hiệu quả.

  3. Các công cụ quản lý nhà nước nào được sử dụng trong du lịch cộng đồng?
    Bao gồm công cụ hành chính (văn bản pháp luật, quy định), công cụ kinh tế (ưu đãi thuế, hỗ trợ đầu tư) và công cụ tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý du lịch cộng đồng tại địa phương?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, tập huấn nghiệp vụ, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý và cộng đồng dân cư.

  5. Các giải pháp nào giúp phát triển bền vững du lịch cộng đồng?
    Hoàn thiện quy hoạch, xây dựng chính sách hỗ trợ, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường thanh tra kiểm tra và phát triển cơ sở hạ tầng, ứng dụng công nghệ hiện đại.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước đối với du lịch cộng đồng tại các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định.
  • Phân tích chi tiết các đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường thể chế tác động đến phát triển du lịch cộng đồng.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện quy hoạch, chính sách, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Nghiên cứu góp phần thúc đẩy phát triển du lịch cộng đồng bền vững, tạo sinh kế ổn định cho người dân địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng sớm triển khai các giải pháp trong vòng 2-5 năm tới để đạt hiệu quả tối ưu.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước và các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển du lịch cộng đồng tại tỉnh Bình Định.