Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động tự quản cộng đồng ở cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy quyền làm chủ của người dân, góp phần xây dựng chính quyền cơ sở vững mạnh và phát triển bền vững hệ thống chính trị. Tại thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, từ năm 2017 đến nay, các mô hình tự quản cộng đồng đã được triển khai với nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế như mô hình lẻ tẻ, manh mún và hiệu quả hoạt động chưa cao. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng ở cơ sở tại thị xã Quảng Yên, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ cơ sở lý luận về quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng, đánh giá thực trạng tổ chức và thực hiện quản lý nhà nước tại thị xã Quảng Yên, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác quản lý. Phạm vi nghiên cứu bao gồm hoạt động tự quản cộng đồng và quản lý nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên trong giai đoạn từ năm 2017 đến nay. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cấp chính quyền cơ sở trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần phát huy vai trò của cộng đồng dân cư trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết về tự quản cộng đồng. Lý thuyết quản lý nhà nước được tiếp cận theo nghĩa rộng, bao gồm toàn bộ hoạt động điều chỉnh xã hội bằng quyền lực nhà nước và pháp luật nhằm duy trì trật tự và phát triển xã hội. Lý thuyết tự quản cộng đồng được hiểu là hoạt động có tổ chức, tự nguyện của các cá nhân trong cộng đồng nhằm quản lý công việc chung trong khuôn khổ pháp luật và dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tự quản cộng đồng ở cơ sở: Hoạt động tự quản của cộng đồng dân cư trên địa bàn cấp xã, với sự tham gia tự nguyện và quyền ra quyết định chung.
  • Quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng: Tổng hợp các biện pháp, cách thức của các cơ quan chức năng nhằm đảm bảo hoạt động tự quản diễn ra theo quy luật khách quan và pháp luật.
  • Mô hình tự quản cộng đồng: Các tổ chức tự quản như tổ tự quản an ninh trật tự, tổ tự quản bảo vệ môi trường, tổ giúp nhau giảm nghèo, được thành lập và hoạt động tại địa phương.
  • Chức năng quản lý nhà nước: Lập pháp, hành pháp và tư pháp trong việc điều chỉnh hoạt động tự quản cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, báo cáo, công trình nghiên cứu trong nước liên quan đến quản lý nhà nước và tự quản cộng đồng; dữ liệu thực tiễn thu thập tại thị xã Quảng Yên từ năm 2017 đến nay.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích tài liệu, thống kê mô tả số lượng mô hình tự quản, phỏng vấn trực tiếp các thành viên tổ tự quản và cán bộ quản lý nhà nước cấp xã, quan sát thực tế hoạt động tự quản.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lấy mẫu các tổ tự quản tiêu biểu trên địa bàn thị xã Quảng Yên, lựa chọn cán bộ, công chức và thành viên tổ tự quản có kinh nghiệm tham gia phỏng vấn nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2021, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng mô hình tự quản phát triển đa dạng: Đến đầu năm 2019, thị xã Quảng Yên đã thành lập nhiều mô hình tự quản như tổ tự quản thu gom rác thải, tổ tuần tra nhân dân, tổ tự quản giúp nhau giảm nghèo, với số lượng mô hình tăng khoảng 20% so với năm 2017.
  2. Hiệu quả hoạt động chưa đồng đều: Khoảng 60% mô hình tự quản hoạt động hiệu quả, trong khi 40% còn mang tính hình thức, chưa phát huy được vai trò trong cộng đồng.
  3. Công tác quản lý nhà nước còn hạn chế: Việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước cấp xã còn thiếu kỹ năng và kinh nghiệm, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  4. Tuyên truyền và vận động nhân dân chưa đồng đều: Mức độ nhận thức và tham gia của người dân vào các mô hình tự quản có sự khác biệt rõ rệt giữa các khu vực, tỷ lệ người dân tham gia tích cực vào các tổ tự quản chỉ đạt khoảng 55%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc tổ chức bộ máy quản lý nhà nước chưa thực sự tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả chưa cao. So với các địa phương như tỉnh Quảng Bình và huyện Diên Khánh, nơi có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, thị xã Quảng Yên còn thiếu sự liên kết chặt chẽ này. Việc tuyên truyền chưa sâu rộng và chưa phù hợp với trình độ dân trí cũng làm giảm sự đồng thuận và tham gia của người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ mô hình tự quản hoạt động hiệu quả theo từng năm, bảng thống kê số lượng mô hình và mức độ tham gia của người dân theo từng khu vực, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng phát triển. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong việc tạo điều kiện và hỗ trợ hoạt động tự quản cộng đồng, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp liên ngành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước cấp xã: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng quản lý, kỹ năng vận động quần chúng và kiến thức pháp luật liên quan đến hoạt động tự quản cộng đồng, nhằm nâng cao năng lực thực thi công vụ trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là UBND thị xã phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.
  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, hướng dẫn thực hiện: Ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể về tổ chức và quản lý các mô hình tự quản phù hợp với đặc điểm địa phương, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Sở Nội vụ và UBND thị xã.
  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông như họp dân, truyền thanh, pano, áp phích để nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham gia tự nguyện của người dân, thực hiện liên tục và thường xuyên. Chủ thể thực hiện là Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.
  4. Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý hoạt động tự quản: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa UBND, Công an, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát hoạt động tự quản, triển khai trong vòng 3 tháng. Chủ thể thực hiện là UBND thị xã.
  5. Thường xuyên kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá, tổ chức các đợt kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các tồn tại, từ đó có biện pháp điều chỉnh phù hợp. Chủ thể thực hiện là các phòng ban chuyên môn của UBND thị xã, thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức cấp xã, phường, thị trấn: Nâng cao hiểu biết và kỹ năng quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng, áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý địa phương.
  2. Lãnh đạo các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể nhân dân: Tham khảo để phối hợp chặt chẽ với chính quyền trong việc vận động, tổ chức các mô hình tự quản, góp phần phát huy dân chủ cơ sở.
  3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý công, chính trị học, xã hội học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước và tự quản cộng đồng, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học tập.
  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh, huyện: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển mô hình tự quản phù hợp với đặc điểm từng địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự quản cộng đồng là gì và có vai trò như thế nào?
    Tự quản cộng đồng là hoạt động tự nguyện của người dân trong việc quản lý công việc chung tại địa phương, góp phần phát huy dân chủ, nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo an ninh trật tự. Ví dụ, tổ tự quản thu gom rác thải giúp giữ gìn môi trường sạch đẹp.

  2. Quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng gồm những nội dung chính nào?
    Bao gồm xây dựng văn bản pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý, tuyên truyền vận động nhân dân, phối hợp liên ngành, quản lý hoạt động mô hình tự quản và kiểm tra giám sát. Đây là các bước thiết yếu để đảm bảo hoạt động tự quản diễn ra hiệu quả.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng?
    Yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan, trình độ dân trí; yếu tố khách quan như quan điểm của Đảng, thể chế pháp luật, sự phát triển kinh tế thị trường và công nghệ. Ví dụ, trình độ dân trí thấp làm giảm hiệu quả tuyên truyền vận động.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của người dân vào các mô hình tự quản?
    Thông qua công tác tuyên truyền thường xuyên, vận động trên tinh thần tự nguyện, minh bạch thông tin và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia. Ví dụ, tổ chức các buổi họp dân để lấy ý kiến và giải thích lợi ích của mô hình.

  5. Kinh nghiệm từ các địa phương khác có thể áp dụng cho thị xã Quảng Yên như thế nào?
    Các địa phương như Quảng Bình, Diên Khánh đã thành công nhờ sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền, Mặt trận và đoàn thể, xây dựng mô hình phù hợp đặc điểm địa phương và tăng cường kiểm tra giám sát. Thị xã Quảng Yên có thể học hỏi để hoàn thiện công tác quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng ở cơ sở, tập trung nghiên cứu tại thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh.
  • Thực trạng cho thấy sự phát triển đa dạng của các mô hình tự quản nhưng còn tồn tại hạn chế về hiệu quả và công tác quản lý nhà nước.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện văn bản pháp luật, tăng cường tuyên truyền, phối hợp liên ngành và kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu góp phần cung cấp tài liệu tham khảo cho các cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý công và phát triển cộng đồng.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động tự quản cộng đồng tại thị xã Quảng Yên.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng cộng đồng dân cư vững mạnh và phát triển bền vững!