Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò trung tâm trong việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nông thôn mới. Tại huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang, công tác quản lý thu, chi NSNN trong giai đoạn 2017-2019 đã góp phần quan trọng vào ổn định và phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, theo báo cáo tổng hợp, công tác này vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như việc lập dự toán thu, chi còn vướng mắc, quản lý tài chính chưa chặt chẽ, và trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Chợ Gạo, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và hoàn thành mục tiêu xây dựng huyện nông thôn mới vào cuối năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu thu, chi NSNN trong giai đoạn 2017-2019 tại huyện Chợ Gạo, với trọng tâm là các hoạt động quản lý thu, chi ngân sách cấp huyện. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý địa phương trong việc điều chỉnh chính sách, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đồng thời góp phần vào sự phát triển bền vững của huyện trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách Nhà nước: Định nghĩa ngân sách là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước (Luật NSNN 2015). Vai trò của ngân sách được phân tích qua các chức năng phân phối tổng sản phẩm xã hội, ổn định và phát triển kinh tế, bảo vệ chính trị và kiểm tra tài chính.

  • Mô hình quản lý thu, chi ngân sách cấp huyện: Quản lý thu, chi ngân sách huyện bao gồm các hoạt động lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán thu, chi ngân sách theo quy định pháp luật, nhằm khai thác nguồn thu hiệu quả và sử dụng ngân sách đúng mục đích.

  • Các khái niệm chính: Thu ngân sách Nhà nước (bao gồm thuế, phí, lệ phí, viện trợ không hoàn lại), chi ngân sách Nhà nước (chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên, chi trả nợ), nguyên tắc quản lý ngân sách (thống nhất, dân chủ, công khai minh bạch, quy trách nhiệm, cân đối ngân sách).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng hợp quyết toán của phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Chợ Gạo, UBND các xã, các đơn vị dự toán sử dụng ngân sách cấp huyện, báo cáo phát triển kinh tế - xã hội và kết quả thanh tra ngân sách giai đoạn 2017-2019.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng, bao gồm thống kê mô tả, phân tích so sánh qua các bảng biểu và biểu đồ để đánh giá thực trạng quản lý thu, chi ngân sách. Phương pháp tổng hợp được áp dụng để kết nối lý thuyết với thực tiễn, đồng thời khảo sát điều tra qua bảng hỏi với 93 mẫu gồm thủ trưởng đơn vị dự toán, cán bộ quản lý ngân sách và kế toán các cấp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích số liệu và thực trạng trong giai đoạn 2017-2019, với quá trình thu thập dữ liệu, khảo sát và phân tích diễn ra từ tháng 11/2018 đến tháng 11/2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu ngân sách: Tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Chợ Gạo trong giai đoạn 2017-2019 đạt khoảng 100% dự toán giao, tuy nhiên tỷ lệ thu từ các nguồn thu nội địa như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp có sự biến động, với mức tăng trưởng trung bình khoảng 5-7% mỗi năm. Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm tỷ trọng khoảng 20% tổng thu ngân sách huyện.

  2. Thực trạng chi ngân sách: Chi ngân sách huyện chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên (chiếm khoảng 65%) và chi đầu tư phát triển (khoảng 30%). Tỷ lệ chi đầu tư phát triển so với tổng chi ngân sách có xu hướng tăng nhẹ qua các năm, từ 28% năm 2017 lên 32% năm 2019, phản ánh sự ưu tiên cho phát triển cơ sở hạ tầng và các chương trình mục tiêu.

  3. Quản lý dự toán và chấp hành ngân sách: Việc lập và giao dự toán thu, chi ngân sách còn tồn tại vướng mắc, đặc biệt trong việc điều chỉnh dự toán khi có biến động kinh tế. Công tác chấp hành ngân sách chưa thực sự chặt chẽ, với một số đơn vị chưa tuân thủ đúng quy định về quyết toán và hạch toán ngân sách.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách: Trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách và kế toán còn hạn chế, hệ thống thông tin quản lý ngân sách chưa đồng bộ và thiếu hiện đại, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc áp dụng Luật NSNN 2015 còn mới, dẫn đến một số khó khăn trong việc điều chỉnh dự toán và thực hiện các quy trình quản lý ngân sách. So sánh với các huyện lân cận, huyện Chợ Gạo có tỷ lệ thu ngân sách nội địa thấp hơn khoảng 3-5%, do nguồn thu từ đất đai và doanh nghiệp chưa được khai thác tối ưu. Việc chi ngân sách ưu tiên cho các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với định hướng phát triển của huyện, tuy nhiên công tác kiểm soát chi tiêu cần được tăng cường để tránh thất thoát và lãng phí. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu, chi ngân sách theo từng năm và bảng tổng hợp các khoản thu, chi chi tiết để minh họa rõ hơn về sự biến động và phân bổ ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phát triển và nuôi dưỡng nguồn thu: Đẩy mạnh công tác khai thác các nguồn thu nội địa, đặc biệt là thuế đất đai và thuế doanh nghiệp, nhằm nâng cao tỷ lệ thu ngân sách nội địa lên ít nhất 10% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là phòng Tài chính – Kế hoạch huyện phối hợp với Chi cục thuế.

  2. Hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách: Cải tiến quy trình lập và điều chỉnh dự toán thu ngân sách, đảm bảo tính linh hoạt và chính xác, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát việc thu ngân sách tại các đơn vị sử dụng ngân sách. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do UBND huyện chỉ đạo phòng Tài chính – Kế hoạch và Chi cục thuế thực hiện.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách: Tăng cường công tác kiểm toán, quyết toán ngân sách, đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý chi ngân sách trong vòng 1 năm, do phòng Tài chính – Kế hoạch phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện.

  4. Cơ cấu lại ngân sách và nâng cao hệ thống thông tin quản lý: Thực hiện tái cơ cấu ngân sách theo hướng ưu tiên chi đầu tư phát triển, đồng thời đầu tư nâng cấp hệ thống thông tin quản lý ngân sách hiện đại, đồng bộ, hỗ trợ công tác quản lý thu, chi hiệu quả hơn. Kế hoạch triển khai trong 3 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và xã: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý thu, chi ngân sách, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý tài chính địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo các phân tích và đề xuất nhằm hoàn thiện chính sách quản lý ngân sách cấp huyện phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý Kinh tế, Tài chính công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo nghiên cứu về quản lý ngân sách Nhà nước cấp địa phương.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và tư vấn phát triển kinh tế - xã hội: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý ngân sách tại các địa phương tương tự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu, chi ngân sách Nhà nước tại huyện Chợ Gạo có những khó khăn chính nào?
    Khó khăn chủ yếu gồm việc lập dự toán thu, chi còn vướng mắc, quản lý tài chính chưa chặt chẽ, và trình độ cán bộ kế toán chưa đáp ứng yêu cầu. Ví dụ, một số đơn vị chưa thực hiện đúng quy trình quyết toán ngân sách.

  2. Luật Ngân sách Nhà nước 2015 ảnh hưởng thế nào đến công tác quản lý ngân sách tại địa phương?
    Luật NSNN 2015 tạo ra khung pháp lý chặt chẽ hơn, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về tính toàn diện và đồng bộ trong quản lý, khiến các địa phương như huyện Chợ Gạo cần thời gian để thích ứng và hoàn thiện quy trình quản lý.

  3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách được đề xuất là gì?
    Bao gồm tăng cường khai thác nguồn thu nội địa, cải tiến quy trình lập và điều chỉnh dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát thu ngân sách, và nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu.

  4. Tỷ lệ chi đầu tư phát triển ngân sách huyện Chợ Gạo trong giai đoạn nghiên cứu là bao nhiêu?
    Chiếm khoảng 30% tổng chi ngân sách, có xu hướng tăng nhẹ từ 28% năm 2017 lên 32% năm 2019, phản ánh sự ưu tiên cho phát triển cơ sở hạ tầng và các chương trình mục tiêu.

  5. Làm thế nào để nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách?
    Thông qua các chương trình đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng kế toán, kiểm toán ngân sách, đồng thời áp dụng hệ thống thông tin quản lý hiện đại để hỗ trợ công tác quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý thu, chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Chợ Gạo trong giai đoạn 2017-2019, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân chủ yếu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách, tập trung vào phát triển nguồn thu, hoàn thiện quy trình quản lý và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý địa phương trong việc điều chỉnh chính sách và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Kế hoạch thực hiện các giải pháp đề xuất được đề ra trong vòng 1-3 năm, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của huyện Chợ Gạo.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và các đối tượng liên quan tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.