Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) ngày càng hạn hẹp trong khi nhu cầu chi tiêu cho các lĩnh vực xã hội, đặc biệt là giáo dục và đào tạo (GD&ĐT), việc quản lý chi NSNN hiệu quả trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tại huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, công tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo phát triển bền vững ngành giáo dục địa phương. Giai đoạn 2018-2020, tổng số học sinh toàn huyện tăng nhẹ khoảng 0,74%, với hơn 11.000 học sinh và gần 800 giáo viên, cho thấy quy mô giáo dục ổn định và phát triển. Tuy nhiên, công tác quản lý chi NSNN còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chậm, chi tiêu sai mục đích, trình độ cán bộ tài chính còn yếu, và nguồn ngân sách dành cho GD&ĐT chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng công tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT tại Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Cam Lộ, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý chi NSNN cho GD&ĐT, sử dụng số liệu từ năm 2018 đến 2020 và khảo sát thực tế năm 2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển giáo dục địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của NSNN trong việc phân phối nguồn lực, đảm bảo công bằng xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý chi NSNN là quá trình hoạch định, tổ chức, kiểm tra và giám sát các khoản chi nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.

  2. Lý thuyết quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT: Tập trung vào các nội dung quản lý chi như lập dự toán, phân bổ, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi NSNN. Lý thuyết này cũng đề cập đến phân cấp quản lý ngân sách giữa các cấp chính quyền và các đơn vị sự nghiệp giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước, quản lý chi NSNN, chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, và thanh tra, kiểm tra ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các cơ quan như Phòng GD&ĐT, Phòng Tài chính – Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và Chi cục Thống kê huyện Cam Lộ, tập trung vào giai đoạn 2018-2020. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát và phỏng vấn 60 cán bộ, công chức, viên chức liên quan đến công tác quản lý chi NSNN tại huyện Cam Lộ vào tháng 6 năm 2021.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phương pháp thống kê mô tả: Xử lý và trình bày số liệu qua các bảng biểu để mô tả thực trạng quản lý chi NSNN.
  • Phương pháp so sánh: Đánh giá sự khác biệt giữa các năm và so sánh với các địa phương khác.
  • Phương pháp tổng hợp và phân tích: Hệ thống hóa các kết quả nghiên cứu, đánh giá các mặt tồn tại và nguyên nhân.
  • Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các nhà khoa học và chuyên gia trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhà nước.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ năm 2018 đến 2021, với việc thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập và phân bổ dự toán chi NSNN cho GD&ĐT: Tỷ lệ lập dự toán đúng hạn đạt khoảng 85%, tuy nhiên dự toán thường thấp hơn nhu cầu thực tế, dẫn đến thiếu hụt kinh phí trong quá trình thực hiện. Việc phân bổ ngân sách chưa hoàn toàn phù hợp với đặc thù từng đơn vị, gây khó khăn trong quản lý chi tiêu.

  2. Chấp hành dự toán chi NSNN: Khoảng 90% đơn vị thực hiện chi ngân sách đúng dự toán được giao, nhưng vẫn còn tình trạng chi vượt dự toán và chi không đúng mục đích ở một số đơn vị. Việc cấp phát kinh phí chưa luôn kịp thời, ảnh hưởng đến hoạt động giảng dạy và quản lý.

  3. Quyết toán chi NSNN: Tỷ lệ quyết toán đúng hạn đạt khoảng 80%, công tác thẩm tra quyết toán giúp thu hồi các khoản chi sai chế độ, tuy nhiên vẫn còn tồn tại sai sót trong hồ sơ quyết toán và báo cáo tài chính.

  4. Thanh tra, kiểm tra chi NSNN: Công tác thanh tra, kiểm tra được thực hiện thường xuyên với kế hoạch rõ ràng, giúp phát hiện và xử lý các vi phạm chi sai chế độ. Tuy nhiên, hiệu quả kiểm tra chưa cao do hạn chế về nguồn lực và trình độ cán bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các tồn tại chủ yếu do quy trình lập dự toán chưa sát thực tế, năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý và kế toán còn hạn chế, cùng với việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chưa đồng bộ. So với các địa phương như Thành phố Đông Hà và huyện Bố Trạch, huyện Cam Lộ còn nhiều điểm cần cải thiện về phân cấp quản lý và tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ lập dự toán đúng hạn, tỷ lệ chi đúng dự toán và tỷ lệ quyết toán đúng hạn qua các năm 2018-2020. Bảng so sánh các chỉ tiêu quản lý chi NSNN giữa huyện Cam Lộ và các địa phương lân cận cũng giúp minh họa rõ nét hiệu quả quản lý.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý chi NSNN cho GD&ĐT tại huyện Cam Lộ, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển giáo dục địa phương bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT: Tổ chức lại bộ máy quản lý tại Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Cam Lộ theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, phân công rõ ràng nhiệm vụ và trách nhiệm. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính.

  2. Cải tiến quy trình lập và phân bổ dự toán: Xây dựng quy trình lập dự toán sát với nhu cầu thực tế, tăng cường tham vấn các đơn vị dự toán, áp dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại để nâng cao tính chính xác và kịp thời. Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế hoạch, Phòng GD&ĐT.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý và kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về quản lý ngân sách, kế toán công, và ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ cán bộ tài chính. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm trong quản lý chi NSNN, đồng thời công khai kết quả để nâng cao tính minh bạch. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2022. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế hoạch, Thanh tra huyện.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi NSNN: Triển khai hệ thống Tabmis và các phần mềm quản lý tài chính hiện đại để theo dõi, báo cáo và phân tích chi ngân sách một cách chính xác và nhanh chóng. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế hoạch, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các cấp chính quyền địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình và phương pháp quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT, từ đó áp dụng hiệu quả trong thực tiễn quản lý ngân sách.

  2. Lãnh đạo và kế toán các đơn vị sự nghiệp giáo dục: Cung cấp kiến thức về lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra chi NSNN, giúp các đơn vị nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý chi NSNN trong lĩnh vực giáo dục, đồng thời cung cấp phương pháp nghiên cứu khoa học.

  4. Cơ quan thanh tra, kiểm toán và các tổ chức giám sát tài chính công: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra và đánh giá hiệu quả quản lý chi NSNN, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT là gì?
    Quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT là quá trình hoạch định, tổ chức, kiểm tra và giám sát các khoản chi ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, phục vụ phát triển giáo dục. Ví dụ, việc lập dự toán ngân sách cho các trường học và giám sát chi tiêu theo dự toán là một phần của quản lý chi.

  2. Tại sao công tác lập dự toán chi NSNN lại quan trọng?
    Lập dự toán chi NSNN giúp xác định nhu cầu kinh phí thực tế, làm cơ sở phân bổ ngân sách hợp lý và kiểm soát chi tiêu. Nếu dự toán không chính xác, sẽ dẫn đến thiếu hụt hoặc lãng phí ngân sách, ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục. Một số địa phương đã cải tiến quy trình lập dự toán để nâng cao hiệu quả quản lý.

  3. Những khó khăn thường gặp trong quản lý chi NSNN cho GD&ĐT là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực cán bộ tài chính hạn chế, quy trình lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu vượt dự toán, và thiếu đồng bộ trong ứng dụng công nghệ thông tin. Ví dụ, tại huyện Cam Lộ, việc chi vượt dự toán và chi sai mục đích vẫn còn xảy ra.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN?
    Cần hoàn thiện bộ máy quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lập và phân bổ dự toán, tăng cường thanh tra, kiểm tra, và ứng dụng công nghệ thông tin. Các địa phương như Thành phố Đông Hà đã áp dụng phân cấp quản lý và tự chủ tài chính để nâng cao hiệu quả.

  5. Vai trò của thanh tra, kiểm tra trong quản lý chi NSNN là gì?
    Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện, xử lý các vi phạm trong chi ngân sách, đảm bảo sử dụng đúng mục đích và tiết kiệm. Qua đó, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách. Ví dụ, công tác thanh tra tại huyện Cam Lộ đã giúp thu hồi các khoản chi sai chế độ.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GD&ĐT, làm rõ vai trò và nội dung quản lý chi ngân sách trong lĩnh vực giáo dục.
  • Thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Cam Lộ giai đoạn 2018-2020 còn nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu vượt dự toán, và năng lực cán bộ còn yếu.
  • Đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN đến năm 2025, tập trung vào hoàn thiện bộ máy, cải tiến quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường thanh tra kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách cho sự nghiệp GD&ĐT tại huyện Cam Lộ và có thể áp dụng cho các địa phương tương tự.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng và đơn vị liên quan triển khai các giải pháp một cách khoa học, đồng bộ và quyết liệt để đạt được mục tiêu phát triển giáo dục bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các đơn vị quản lý có thể liên hệ với Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Cam Lộ hoặc các cơ quan chuyên môn liên quan.