Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2019, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu được giao quản lý 148 dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước (NSNN), với số lượng dự án lần lượt là 54, 53 và 43 dự án mỗi năm. Đây là một huyện vùng cao còn nhiều khó khăn nhưng đã có sự phát triển kinh tế - xã hội rõ nét trong những năm gần đây. Việc quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển cơ sở hạ tầng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý vẫn còn tồn tại một số hạn chế như tiến độ thi công chậm, chất lượng công trình chưa đảm bảo, chi phí phát sinh và giá trị chưa thu hồi sau quyết toán còn lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Tam Đường, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, đảm bảo tiến độ, chất lượng và chi phí dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Tam Đường trong giai đoạn 2017-2019, với đối tượng là công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN do Ban Quản lý dự án huyện Tam Đường thực hiện. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực quản lý dự án, góp phần phát triển bền vững kinh tế xã hội vùng miền núi Tây Bắc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Quản lý dự án là tập hợp các tác động của Nhà nước và chủ đầu tư đến toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng, từ xác định dự án đến khi bàn giao công trình, nhằm đạt mục tiêu đầu tư đã xác định. Quản lý dự án NSNN đòi hỏi sự chặt chẽ, toàn diện, tuân thủ quy định pháp luật, đảm bảo chất lượng, tiến độ, chi phí và hiệu quả kinh tế - xã hội.

  • Mô hình chu kỳ dự án đầu tư xây dựng: Dự án được quản lý theo ba giai đoạn chính gồm chuẩn bị đầu tư (nghiên cứu cơ hội, tiền khả thi, khả thi, thẩm định), thực hiện đầu tư (thi công, hoàn thiện) và vận hành kết quả đầu tư (quyết toán, nghiệm thu, đưa vào sử dụng).

  • Khái niệm và tiêu chí đánh giá quản lý dự án: Quản lý dự án được đánh giá qua các tiêu chí quản lý chất lượng, tiến độ và chi phí dự án. Việc tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng, đảm bảo an toàn, tiết kiệm và hiệu quả kinh tế là yêu cầu bắt buộc.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án: Bao gồm yếu tố khách quan như cơ chế quản lý nhà nước, điều kiện tự nhiên, thị trường; và yếu tố chủ quan như năng lực bộ máy quản lý, công cụ quản lý dự án.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Ban Quản lý dự án huyện Tam Đường, UBND huyện Tam Đường, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng 2014, Nghị định 59/2015/NĐ-CP, Nghị định 42/2017/NĐ-CP, Thông tư 16/2016/TT-BXD. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 20 cán bộ Ban Quản lý dự án và 34 doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn.

  • Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ cán bộ quản lý dự án và doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn được khảo sát nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tổ thống kê để phân tích cơ cấu lao động, tiến độ, chất lượng và chi phí dự án. Phương pháp so sánh được sử dụng để đánh giá sự biến động qua các năm và so sánh với các tiêu chuẩn kế hoạch. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel để tính toán các chỉ tiêu và trình bày dưới dạng bảng biểu, biểu đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2020; phân tích và tổng hợp số liệu trong năm 2020; hoàn thiện luận văn trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng vốn NSNN tại huyện Tam Đường: Trong giai đoạn 2017-2019, huyện quản lý 148 dự án, với tổng kế hoạch vốn năm 2019 là 125,529 tỷ đồng, trong đó vốn xây dựng cơ bản chiếm 87,322 tỷ đồng. Tỷ lệ giải ngân vốn đạt 99% kế hoạch năm 2019, thể hiện sự nỗ lực trong công tác giải ngân vốn đầu tư.

  2. Quản lý tiến độ dự án: Tỷ lệ dự án thực hiện đúng tiến độ đạt khoảng 80%, tuy nhiên vẫn còn một số dự án chậm tiến độ do điều kiện địa hình phức tạp, thời tiết bất lợi và năng lực quản lý hạn chế. Việc chậm tiến độ dẫn đến kéo dài thời gian thi công, phát sinh chi phí và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.

  3. Quản lý chất lượng dự án: Khoảng 85% dự án đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn quy định. Một số công trình có chất lượng chưa cao do thiếu giám sát chặt chẽ, vật liệu xây dựng không đạt yêu cầu và trình độ kỹ thuật thi công còn hạn chế.

  4. Quản lý chi phí dự án: Tỷ lệ dự án thực hiện đảm bảo chi phí được duyệt đạt khoảng 75%. Một số dự án phát sinh chi phí do điều chỉnh thiết kế, thay đổi hạng mục và chi phí phát sinh trong quá trình thi công. Giá trị chưa thu hồi sau quyết toán còn lớn, gây ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do điều kiện tự nhiên phức tạp của huyện vùng cao, năng lực quản lý dự án còn hạn chế, bộ máy quản lý chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các đơn vị liên quan. So với các địa phương như huyện Tam Nông (Phú Thọ) và huyện Lập Thạch (Vĩnh Phúc), nơi có tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng cao hơn, huyện Tam Đường cần học hỏi kinh nghiệm trong việc nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ quản lý dự án hiện đại và tăng cường công tác giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự án đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng và chi phí qua các năm 2017-2019, cùng bảng tổng hợp số liệu giải ngân vốn và giá trị quyết toán. Việc phân tích này giúp nhận diện rõ các điểm mạnh, điểm yếu trong công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng vốn NSNN tại huyện Tam Đường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác chuẩn bị đầu tư: Tăng cường nghiên cứu khả thi, thẩm định dự án kỹ lưỡng nhằm lựa chọn dự án phù hợp, khả thi và hiệu quả. Thời gian thực hiện: ngay trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án huyện phối hợp với các phòng ban chuyên môn.

  2. Nâng cao năng lực quản lý dự án: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý dự án, áp dụng các công cụ quản lý hiện đại như phần mềm quản lý dự án, sơ đồ GANTT, PERT/CPM. Thời gian: trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể: UBND huyện, Ban Quản lý dự án.

  3. Tăng cường giám sát và kiểm tra chất lượng thi công: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, phối hợp với Ban giám sát cộng đồng và các đơn vị liên quan để đảm bảo chất lượng công trình. Thời gian: liên tục trong quá trình thi công. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, các đơn vị thi công, cộng đồng địa phương.

  4. Cải thiện quản lý chi phí và quyết toán dự án: Rà soát, kiểm soát chặt chẽ chi phí phát sinh, đẩy nhanh tiến độ quyết toán, thu hồi giá trị còn tồn đọng sau quyết toán. Thời gian: trong và sau khi kết thúc dự án. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các phòng ban, đơn vị thi công, chủ đầu tư và cộng đồng nhằm giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc trong quá trình quản lý dự án. Thời gian: ngay lập tức và duy trì thường xuyên. Chủ thể: UBND huyện, Ban Quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng cấp huyện, tỉnh: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả quản lý dự án vốn NSNN.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt tại các vùng miền núi, vùng khó khăn.

  3. Doanh nghiệp xây dựng và tư vấn quản lý dự án: Hiểu rõ thực trạng, yêu cầu và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án đầu tư xây dựng vốn NSNN, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý xây dựng: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương vùng cao.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng vốn NSNN khác gì so với dự án đầu tư khác?
    Quản lý dự án vốn NSNN đòi hỏi tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn công, tập trung vào các dự án phát triển kinh tế xã hội, không nhằm mục tiêu lợi nhuận trực tiếp. Ví dụ, các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng công cộng thường sử dụng vốn NSNN.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dự án tại huyện Tam Đường?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên phức tạp, năng lực quản lý cán bộ còn hạn chế, cơ chế phối hợp chưa đồng bộ và công cụ quản lý chưa hiện đại. Ví dụ, địa hình đồi núi gây khó khăn cho thi công và giám sát.

  3. Làm thế nào để nâng cao tiến độ thi công các dự án xây dựng cơ bản?
    Cần chuẩn bị đầu tư kỹ lưỡng, lựa chọn nhà thầu có năng lực, tăng cường giám sát thi công, phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và áp dụng công nghệ quản lý dự án hiện đại. Ví dụ, sử dụng phần mềm quản lý tiến độ giúp theo dõi sát sao tiến độ thi công.

  4. Tại sao công tác quyết toán dự án còn gặp khó khăn?
    Do phát sinh chi phí ngoài dự toán, thủ tục hành chính phức tạp, thiếu phối hợp giữa các đơn vị và chưa thu hồi kịp thời các khoản chi sai. Ví dụ, một số dự án phải điều chỉnh thiết kế làm tăng chi phí, gây khó khăn trong quyết toán.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao chất lượng công trình xây dựng?
    Tăng cường giám sát chất lượng vật liệu, tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật, đào tạo nâng cao trình độ cán bộ và nhà thầu, đồng thời huy động sự giám sát của cộng đồng địa phương. Ví dụ, Ban giám sát cộng đồng tham gia kiểm tra giúp phát hiện sớm các sai sót.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN, tập trung nghiên cứu thực trạng tại huyện Tam Đường giai đoạn 2017-2019.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý dự án đã đạt được nhiều kết quả tích cực về giải ngân vốn và chất lượng công trình, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tiến độ, chi phí và năng lực quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện công tác chuẩn bị đầu tư, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường giám sát chất lượng, cải thiện quản lý chi phí và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng vốn NSNN tại huyện Tam Đường, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản.

Hành động khuyến nghị: Các cơ quan quản lý và Ban Quản lý dự án huyện Tam Đường cần nhanh chóng áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, đảm bảo sử dụng nguồn vốn NSNN một cách tiết kiệm, hiệu quả và bền vững.