Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách Nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng, tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững. Tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, tổng vốn đầu tư xây dựng từ ngân sách Nhà nước năm 2017 đạt 750,3 tỷ đồng và tăng lên 820 tỷ đồng năm 2018, với hơn 85 công trình mới và 61 nghìn mét đường bê tông được xây dựng trong năm 2018. Tuy nhiên, hoạt động đầu tư XDCB vẫn còn nhiều hạn chế như quản lý chưa chặt chẽ, thất thoát vốn, đầu tư dàn trải và chất lượng công trình chưa cao.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Đồng Hỷ trong giai đoạn 2015-2018, nhằm phân tích thực trạng, các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, với số liệu thu thập từ các báo cáo chính thức và khảo sát thực tế trong giai đoạn 2015-2018. Mục tiêu cụ thể là hệ thống hóa lý luận, đánh giá thực trạng, phân tích nhân tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp quản lý đầu tư XDCB phù hợp với điều kiện địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư XDCB: Đầu tư XDCB là hoạt động tạo ra tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, chủ yếu sử dụng vốn ngân sách Nhà nước với đặc điểm không mang tính thương mại, khả năng thu hồi vốn chậm và mục tiêu lợi ích công cộng. Quản lý đầu tư XDCB là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả kinh tế xã hội.

  • Mô hình quy trình quản lý đầu tư XDCB: Bao gồm các giai đoạn chính như lập kế hoạch, thẩm định dự án, lựa chọn nhà thầu, giải phóng mặt bằng, giải ngân vốn, thi công xây dựng, quyết toán dự án và thanh tra kiểm tra. Mỗi giai đoạn đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng công trình.

  • Các khái niệm chính: Đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý đầu tư, vốn ngân sách Nhà nước, thẩm định dự án, đấu thầu, giải phóng mặt bằng, giải ngân vốn, quyết toán dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo quản lý đầu tư XDCB của huyện Đồng Hỷ, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đầu tư công (2014), Luật Xây dựng (2014), Luật Đấu thầu (2013), Nghị định 42/2017 về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, cùng các tài liệu khoa học, báo chí và cổng thông tin điện tử địa phương.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát điều tra với mẫu gồm 108 phiếu hợp lệ, trong đó có 90 dự án đầu tư XDCB và 31 cán bộ, chuyên viên các phòng ban liên quan tại huyện Đồng Hỷ. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được áp dụng do giới hạn về thời gian và kinh phí.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phương pháp so sánh để phân tích biến động số lượng dự án và vốn đầu tư qua các năm, đồng thời áp dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và công tác quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Số liệu thứ cấp giai đoạn 2015-2018, số liệu sơ cấp thu thập từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng dự án và vốn đầu tư XDCB: Số dự án đầu tư XDCB sử dụng vốn ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Đồng Hỷ tăng từ 13 dự án năm 2015 lên 154 dự án năm 2018, với mức tăng trưởng vốn đầu tư từ 84.837 triệu đồng năm 2015 lên 113.791 triệu đồng năm 2018, tương ứng tăng 27,51% và 73,51%.

  2. Công tác quy hoạch và phân bổ vốn: Đánh giá từ khảo sát cho thấy công tác quy hoạch phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đạt điểm trung bình 3,77/5, công tác phân bổ vốn kịp thời, đúng tiến độ đạt 3,89/5. Tuy nhiên, khoảng 11% ý kiến không đồng thuận với các nhận định này, phản ánh tồn tại trong quản lý quy hoạch và phân bổ vốn.

  3. Thẩm định dự án đầu tư: Hầu hết các dự án đều được thẩm định trước khi phê duyệt, với điểm đánh giá 4,21/5 cho việc thẩm định đầy đủ và 3,67/5 cho tính chính xác, đúng quy định. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các dự án có hồ sơ thiết kế chưa sát thực tế, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thi công.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư XDCB: Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý, năng lực và phẩm chất cán bộ, trang thiết bị kỹ thuật và ý thức của các đơn vị sử dụng ngân sách. Trong đó, năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các cơ quan được đánh giá là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng số lượng dự án và vốn đầu tư phản ánh sự quan tâm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng của huyện Đồng Hỷ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, sự không đồng đều trong tăng trưởng dự án và tồn tại trong công tác quy hoạch, phân bổ vốn cho thấy cần cải thiện quản lý để tránh lãng phí và đầu tư dàn trải.

Công tác thẩm định dự án được thực hiện tương đối tốt, nhưng các sai sót trong hồ sơ thiết kế và thay đổi chính sách đã ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công trình. So với kinh nghiệm của các địa phương như Bắc Ninh và Phổ Yên, huyện Đồng Hỷ cần nâng cao năng lực cán bộ và hoàn thiện quy trình quản lý để đạt hiệu quả cao hơn.

Việc áp dụng các quy định pháp luật mới như Luật Đầu tư công (2014), Luật Xây dựng (2014) và Luật Đấu thầu (2013) đã tạo khung pháp lý vững chắc, nhưng cần tăng cường thực thi và giám sát để hạn chế thất thoát vốn và tiêu cực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số dự án và vốn đầu tư, bảng đánh giá mức độ hài lòng về công tác quy hoạch và thẩm định dự án, giúp minh họa rõ nét các vấn đề nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế chính sách quản lý đầu tư XDCB

    • Rà soát, cập nhật các văn bản pháp luật liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với thực tiễn địa phương.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Thái Nguyên phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Nâng cao năng lực và phẩm chất cán bộ quản lý đầu tư XDCB

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ quản lý dự án, thẩm định và giám sát thi công.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện Đồng Hỷ phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Cải thiện công tác quy hoạch và phân bổ vốn đầu tư

    • Đảm bảo quy hoạch phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường giám sát phân bổ vốn kịp thời, tránh dàn trải.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án huyện, Phòng Kinh tế - Hạ tầng.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và quyết toán dự án

    • Thực hiện kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các vi phạm trong quản lý đầu tư, đẩy nhanh tiến độ quyết toán dự án hoàn thành.
    • Thời gian thực hiện: liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Thanh tra, UBND huyện Đồng Hỷ.

  5. Ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý và thi công xây dựng

    • Áp dụng công nghệ quản lý dự án hiện đại, giám sát thi công bằng công nghệ số để nâng cao hiệu quả và chất lượng công trình.
    • Thời gian thực hiện: 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, các nhà thầu thi công.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, hiểu rõ quy trình và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu thi công các dự án xây dựng cơ bản

    • Cung cấp kiến thức về quy trình thẩm định, đấu thầu, giải ngân và giám sát thi công nhằm nâng cao chất lượng công trình.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng

    • Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương miền núi, giúp phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Cơ quan hoạch định chính sách và các tổ chức tài trợ vốn

    • Giúp đánh giá hiệu quả sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp và giám sát đầu tư hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý đầu tư XDCB là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra các dự án xây dựng nhằm đảm bảo hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả kinh tế - xã hội. Ví dụ, quản lý chặt chẽ giúp tránh thất thoát vốn và nâng cao chất lượng công trình.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư XDCB?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy quản lý, trang thiết bị kỹ thuật và ý thức của các đơn vị sử dụng vốn. Năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các cơ quan là yếu tố then chốt.

  3. Tại sao công tác thẩm định dự án lại quan trọng?
    Thẩm định dự án giúp đánh giá tính khả thi, hiệu quả và hợp lý của dự án trước khi phê duyệt, tránh đầu tư sai mục tiêu, lãng phí vốn. Ví dụ, các dự án được thẩm định kỹ thường có tiến độ và chất lượng tốt hơn.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ quản lý đầu tư XDCB?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật kiến thức pháp luật và kỹ thuật quản lý dự án. Việc này giúp cán bộ thực hiện công tác thẩm định, giám sát và quyết toán hiệu quả hơn.

  5. Giải pháp nào giúp tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trong đầu tư XDCB?
    Tăng cường kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm, công khai kết quả thanh tra để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm. Ví dụ, xử lý kịp thời các sai phạm giúp giảm thất thoát vốn và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Kết luận

  • Đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách Nhà nước tại huyện Đồng Hỷ có sự tăng trưởng về số lượng dự án và vốn đầu tư trong giai đoạn 2015-2018, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Công tác quản lý đầu tư XDCB còn tồn tại hạn chế như quy hoạch chưa đồng bộ, phân bổ vốn chưa kịp thời, hồ sơ dự án chưa sát thực tế và năng lực cán bộ quản lý cần nâng cao.
  • Các nhân tố ảnh hưởng chính gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ và ý thức của các đơn vị sử dụng vốn.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện quy hoạch và phân bổ vốn, tăng cường thanh tra kiểm tra và ứng dụng công nghệ trong quản lý.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Đồng Hỷ và các địa phương tương tự, đồng thời kêu gọi các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp đề xuất nhằm phát huy tối đa nguồn vốn đầu tư công.