Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là một trong ba mục tiêu trọng yếu nhằm đảm bảo hiệu quả và chất lượng các dự án xây dựng công trình, đặc biệt khi sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước. Tại thị xã La Gi, tỉnh Bình Thuận, công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng còn nhiều hạn chế, gây ra tình trạng thất thoát, lãng phí ngân sách và ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình. Giai đoạn nghiên cứu tập trung từ 2016 đến 2020, với phạm vi nghiên cứu là các dự án xây dựng cơ bản do Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng thị xã La Gi làm chủ đầu tư. Mục tiêu chính của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban QLDA La Gi, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong giai đoạn 2021-2025.

Theo báo cáo của ngành xây dựng, tổng mức đầu tư các dự án xây dựng tại thị xã La Gi trong giai đoạn nghiên cứu đạt khoảng 250 tỷ đồng, với tỷ lệ giải ngân đạt trên 87%. Tuy nhiên, vẫn tồn tại các vấn đề như chênh lệch dự toán và quyết toán, tiến độ thi công chậm, và công tác giám sát chưa chặt chẽ. Việc hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng không chỉ góp phần tiết kiệm ngân sách mà còn nâng cao chất lượng công trình, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Luận văn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư công ngày càng hạn chế và yêu cầu minh bạch, hiệu quả ngày càng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng và lý thuyết quản lý chi phí đầu tư. Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng tập trung vào các giai đoạn chuẩn bị, thực hiện và kết thúc dự án, nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát chi phí trong từng giai đoạn nhằm đảm bảo tổng mức đầu tư không vượt quá kế hoạch. Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng đề cập đến các khái niệm như tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, định mức và giá xây dựng, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn, chi phí dự phòng và các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tổng mức đầu tư xây dựng: Toàn bộ chi phí cần thiết từ khi chuẩn bị dự án đến khi hoàn thành và bàn giao công trình.
  • Dự toán xây dựng: Chi phí chi tiết được xác định dựa trên thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công.
  • Định mức xây dựng: Mức hao phí vật liệu, nhân công, máy móc cần thiết cho một đơn vị khối lượng công việc.
  • Chỉ số giá xây dựng: Phản ánh biến động giá xây dựng theo thời gian và khu vực.
  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Quá trình kiểm soát, giám sát và điều chỉnh chi phí nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong giới hạn ngân sách được duyệt.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp phân tích định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ Ban QLDA La Gi, các báo cáo dự án, hồ sơ thanh toán, quyết toán và các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các dự án xây dựng do Ban QLDA La Gi quản lý trong giai đoạn 2016-2020, với tổng số khoảng 10 dự án lớn nhỏ.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng quản lý chi phí, tỷ lệ giải ngân, chênh lệch dự toán và quyết toán.
  • Phân tích chuyên gia kết hợp ma trận vuông Warkentin và thang điểm Likert để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến công tác quản lý chi phí.
  • So sánh kết quả với các nghiên cứu tương tự trong ngành xây dựng tại Việt Nam.
  • Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2020, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban QLDA La Gi còn nhiều hạn chế: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư đạt khoảng 87,6%, tuy nhiên có sự chênh lệch trung bình 3-5% giữa dự toán và quyết toán các dự án. Một số dự án có chênh lệch lên đến 10%, chủ yếu do sai sót trong lập dự toán và điều chỉnh thiết kế.

  2. Năng lực quản lý của Ban QLDA còn yếu ở một số khía cạnh: Biểu đồ năng lực quản lý dự án, giám sát công trình và định giá xây dựng cho thấy điểm trung bình chỉ đạt khoảng 65-70%, thấp hơn mức yêu cầu tối thiểu 80%. Năng lực thiết kế công trình cũng bị đánh giá thấp do thiếu cập nhật các tiêu chuẩn mới.

  3. Các nhân tố ảnh hưởng đáng kể đến công tác quản lý chi phí gồm: chất lượng hồ sơ thiết kế (điểm trung bình 4,2/5), năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý (4,0/5), quy trình lựa chọn nhà thầu (3,8/5) và công tác giám sát thi công (3,7/5). Các yếu tố này có mức độ ảnh hưởng cao, chiếm trên 70% tổng trọng số đánh giá.

  4. Công tác lựa chọn nhà thầu và giám sát thi công còn nhiều bất cập: Tỷ lệ giảm giá trung bình qua đấu thầu đạt 9,17%, nhưng có gói thầu giảm giá lên đến 21,86%, cho thấy sự cạnh tranh chưa thực sự lành mạnh. Một số nhà thầu không đáp ứng năng lực thực tế, dẫn đến tiến độ thi công kéo dài và phát sinh chi phí ngoài dự toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa cập nhật kịp thời các quy định pháp luật và tiêu chuẩn xây dựng mới, cũng như năng lực quản lý và giám sát của Ban QLDA còn yếu. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các tỉnh khác, tỷ lệ chênh lệch dự toán và quyết toán tại La Gi cao hơn khoảng 1-2%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao chất lượng công tác lập dự toán và thẩm định.

Việc áp dụng các quy trình quản lý chi phí chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp và thiếu minh bạch trong lựa chọn nhà thầu cũng góp phần làm tăng chi phí và kéo dài tiến độ dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ giải ngân và chênh lệch dự toán giữa các dự án, cũng như bảng đánh giá năng lực quản lý của Ban QLDA theo từng tiêu chí.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc hoàn thiện quy trình quản lý chi phí đầu tư xây dựng, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ Ban QLDA La Gi: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, cập nhật các quy định pháp luật và tiêu chuẩn mới. Mục tiêu đạt năng lực quản lý trên 85% trong vòng 2 năm, do Ban QLDA phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu thực hiện.

  2. Hoàn thiện quy trình lập, thẩm định và phê duyệt dự toán xây dựng: Áp dụng phần mềm quản lý dự toán hiện đại, tăng cường kiểm tra, thẩm định chặt chẽ để giảm thiểu sai sót và chênh lệch dự toán. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Sở Xây dựng và Ban QLDA phối hợp triển khai.

  3. Tăng cường công tác lựa chọn nhà thầu minh bạch, cạnh tranh: Thực hiện đấu thầu rộng rãi, áp dụng hình thức đấu thầu qua mạng, kiểm soát chặt chẽ hồ sơ năng lực nhà thầu. Mục tiêu giảm tỷ lệ chênh lệch giá thầu xuống dưới 5% trong 3 năm tới, do Ban QLDA và Sở Kế hoạch - Đầu tư chủ trì.

  4. Tăng cường giám sát thi công và nghiệm thu công trình: Thiết lập hệ thống giám sát độc lập, nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan trong việc kiểm tra chất lượng, tiến độ và chi phí thi công. Thực hiện thường xuyên trong suốt quá trình thi công, do Ban QLDA phối hợp với các đơn vị tư vấn giám sát.

  5. Đẩy mạnh công tác kiểm toán, thanh tra độc lập: Tăng cường kiểm toán chi phí đầu tư xây dựng, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do Sở Tài chính và các cơ quan chức năng thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các địa phương: Nhận diện các điểm yếu trong quản lý chi phí, áp dụng giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

  2. Cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư công: Hiểu rõ các quy định pháp luật, quy trình quản lý chi phí và các nhân tố ảnh hưởng để hoàn thiện chính sách.

  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn quản lý dự án: Nắm bắt các yêu cầu về năng lực, quy trình lựa chọn và giám sát thi công nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý Xây dựng: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý chi phí đầu tư xây dựng bao gồm lập tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, quản lý dự toán gói thầu, kiểm soát chi phí trong quá trình thi công, thanh toán và quyết toán hợp đồng xây dựng. Ví dụ, tại Ban QLDA La Gi, việc quản lý chi phí được thực hiện xuyên suốt từ giai đoạn chuẩn bị đến khi hoàn thành dự án.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Chất lượng hồ sơ thiết kế, năng lực cán bộ quản lý, quy trình lựa chọn nhà thầu và công tác giám sát thi công là những nhân tố có ảnh hưởng lớn. Một nghiên cứu tại Bình Thuận cho thấy chất lượng hồ sơ thiết kế có điểm trung bình 4,2/5, ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác của dự toán.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu chênh lệch giữa dự toán và quyết toán xây dựng?
    Cần nâng cao chất lượng lập dự toán, thẩm định chặt chẽ, cập nhật định mức và giá xây dựng phù hợp với thị trường, đồng thời tăng cường giám sát thi công và kiểm toán độc lập. Tại La Gi, việc áp dụng phần mềm quản lý dự toán đã giúp giảm sai sót đáng kể.

  4. Vai trò của nhà thầu trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng là gì?
    Nhà thầu chịu trách nhiệm thực hiện thi công đúng thiết kế, báo cáo kịp thời các phát sinh, tuân thủ hợp đồng và phối hợp với chủ đầu tư trong việc kiểm soát chi phí. Việc lựa chọn nhà thầu có năng lực phù hợp giúp giảm thiểu rủi ro phát sinh chi phí ngoài dự toán.

  5. Các giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại địa phương?
    Bao gồm đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường minh bạch trong đấu thầu, giám sát thi công chặt chẽ và kiểm toán độc lập. Tại Bình Thuận, việc thực hiện các giải pháp này đã góp phần nâng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư lên trên 87%.

Kết luận

  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban QLDA La Gi còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách.
  • Các nhân tố ảnh hưởng chính gồm chất lượng hồ sơ thiết kế, năng lực quản lý, quy trình lựa chọn nhà thầu và giám sát thi công.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường minh bạch đấu thầu và giám sát thi công.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại địa phương trong giai đoạn 2021-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà thầu và các bên liên quan phối hợp triển khai đồng bộ các giải pháp để đảm bảo chất lượng và tiến độ dự án.

Luận văn mời gọi các nhà quản lý dự án, cán bộ chuyên môn và các nhà nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và phát triển các giải pháp quản lý chi phí đầu tư xây dựng nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư công tại Việt Nam.