Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình là một lĩnh vực quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế - xã hội và chất lượng công trình. Theo ước tính, chi phí đầu tư xây dựng công trình chiếm phần lớn trong tổng mức đầu tư dự án, với tỷ lệ sử dụng vốn đầu tư lên đến trên 90% trong giai đoạn thực hiện dự án. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều dự án xây dựng tại Việt Nam và trên thế giới gặp phải tình trạng vượt chi phí, chậm tiến độ và chất lượng không đảm bảo. Ví dụ, dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh - Hà Đông đã tăng tổng mức đầu tư lên đến 70% so với dự toán ban đầu, gây ảnh hưởng lớn đến ngân sách và tiến độ thi công.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi tại Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (PTNT) huyện Long Mỹ trong giai đoạn 2015-2017, với mục tiêu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý chi phí trong giai đoạn 2019-2022. Nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn quản lý chi phí, đồng thời phân tích các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng công tác quản lý chi phí tại địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hoàn thiện giải pháp quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi cấp huyện, đồng thời mang lại giá trị thực tiễn cho các cơ quan quản lý và chủ đầu tư trong lĩnh vực xây dựng công trình.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi tại huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, trong bối cảnh các quy định pháp luật và chính sách quản lý dự án đầu tư xây dựng đang được hoàn thiện và áp dụng nghiêm ngặt hơn. Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, giảm thiểu thất thoát, đảm bảo chất lượng và tiến độ công trình, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính trong quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng:

  1. Lý thuyết quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng: Theo đó, chi phí dự án được xác định và quản lý dựa trên các nguyên tắc tính đúng, tính đủ, phù hợp với yêu cầu thiết kế, điều kiện thi công và biến động thị trường. Quản lý chi phí bao gồm các hoạt động lập kế hoạch, dự toán, kiểm soát và điều chỉnh chi phí trong suốt quá trình đầu tư xây dựng nhằm đảm bảo chi phí không vượt quá tổng mức đầu tư được phê duyệt.

  2. Mô hình quản lý dự án theo chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): Mô hình này giúp tổ chức các hoạt động quản lý chi phí theo các bước lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và điều chỉnh, đảm bảo sự liên tục và hiệu quả trong quản lý chi phí dự án.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: chi phí đầu tư xây dựng, dự toán xây dựng, tổng mức đầu tư, chi phí dự phòng, định mức xây dựng, giá xây dựng công trình, kiểm soát chi phí, và các giai đoạn hình thành chi phí dự án (chuẩn bị dự án, thực hiện dự án, kết thúc dự án).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi tại huyện Long Mỹ.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ hồ sơ dự án, báo cáo tài chính, dự toán xây dựng, các văn bản pháp luật liên quan, phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý tại Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện Long Mỹ.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu khảo sát trực tiếp khoảng 30 cán bộ, chuyên viên tham gia quản lý dự án tại Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện Long Mỹ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng quản lý chi phí, phân tích so sánh các chỉ số chi phí dự án qua các năm, đồng thời áp dụng phương pháp phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý chi phí. Ngoài ra, phương pháp đối chiếu với hệ thống văn bản pháp luật được sử dụng để đánh giá mức độ tuân thủ và hiệu quả áp dụng các quy định hiện hành.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2015-2017, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2019-2022 nhằm nâng cao năng lực quản lý chi phí tại đơn vị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí tại Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện Long Mỹ còn nhiều hạn chế: Qua khảo sát, khoảng 65% cán bộ cho biết công tác lập dự toán và kiểm soát chi phí chưa được thực hiện chặt chẽ, dẫn đến tình trạng chi phí phát sinh ngoài dự toán ban đầu. Ví dụ, dự án sửa chữa nâng cấp cổng trạm bơm kênh Xẻo Ráng có chi phí xây dựng ban đầu là 3,9 tỷ đồng nhưng sau điều chỉnh tăng lên 4,68 tỷ đồng, tương đương tăng 20%.

  2. Nhân tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng lớn đến quản lý chi phí: Năng lực quản lý của chủ đầu tư và nhà thầu, sự biến động giá nguyên vật liệu, điều kiện thi công phức tạp do đặc thù công trình thủy lợi là những nguyên nhân chính gây tăng chi phí. Khoảng 70% số dự án được khảo sát gặp khó khăn do biến động giá vật liệu và thời tiết bất lợi.

  3. Chưa áp dụng hiệu quả các quy định pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật: Việc cập nhật và áp dụng các văn bản pháp luật như Nghị định 32/2015/NĐ-CP, Nghị định 59/2015/NĐ-CP còn chậm và chưa đồng bộ, gây khó khăn trong công tác thẩm định, phê duyệt dự toán và kiểm soát chi phí. Chỉ khoảng 55% dự án tuân thủ đầy đủ các quy định hiện hành.

  4. Nguồn nhân lực và công nghệ quản lý còn hạn chế: Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện Long Mỹ hiện có khoảng 15 cán bộ tham gia quản lý dự án, trong đó chỉ 40% có trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý chi phí đạt chuẩn. Công nghệ thông tin và phần mềm quản lý chi phí chưa được ứng dụng rộng rãi, làm giảm hiệu quả kiểm soát chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý còn yếu kém, thiếu đồng bộ trong áp dụng quy định pháp luật và sự biến động khách quan của thị trường vật liệu xây dựng. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng vượt chi phí và chậm tiến độ là phổ biến, nhưng mức độ ảnh hưởng tại huyện Long Mỹ cao hơn do đặc thù công trình thủy lợi và nguồn lực hạn chế.

Việc chưa áp dụng hiệu quả các quy định pháp luật dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát chi phí phát sinh và điều chỉnh dự toán kịp thời. Ngoài ra, thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn và công nghệ quản lý hiện đại làm giảm khả năng dự báo và kiểm soát chi phí dự án.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ chi phí phát sinh theo từng năm và bảng phân tích mức độ tuân thủ quy định pháp luật trong các dự án. Điều này giúp minh họa rõ ràng các điểm yếu trong quản lý chi phí và làm cơ sở cho đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý chi phí: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng, áp dụng các tiêu chuẩn và quy định pháp luật mới. Mục tiêu đạt 80% cán bộ quản lý có chứng chỉ chuyên môn trong vòng 2 năm (2019-2021). Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp & PTNT phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Triển khai phần mềm quản lý dự toán và chi phí xây dựng công trình, giúp theo dõi, kiểm soát và dự báo chi phí chính xác hơn. Mục tiêu hoàn thành triển khai trong năm 2020. Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp & PTNT phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.

  3. Cải tiến quy trình lập và thẩm định dự toán: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, minh bạch trong lập dự toán và thẩm định, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí phát sinh ngoài dự toán xuống dưới 10% trong giai đoạn 2020-2022. Chủ thể thực hiện: Chủ đầu tư, các đơn vị tư vấn và cơ quan quản lý nhà nước.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá định kỳ: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chi phí dự án theo chu kỳ nhằm phát hiện sớm các sai lệch và điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu thực hiện ít nhất 2 đợt kiểm tra mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp & PTNT phối hợp với các cơ quan thanh tra, kiểm toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án tại các phòng ban chuyên môn: Giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý chi phí, áp dụng các quy định pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật trong quản lý dự án xây dựng công trình thủy lợi.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Tham khảo để hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí dự án, từ đó phối hợp hiệu quả trong công tác lập dự toán, kiểm soát và điều chỉnh chi phí.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Sử dụng làm tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành xây dựng, quản lý dự án: Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý chi phí dự án xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình là gì?
    Quản lý chi phí dự án là quá trình lập kế hoạch, dự toán, kiểm soát và điều chỉnh chi phí trong suốt vòng đời dự án nhằm đảm bảo chi phí không vượt quá tổng mức đầu tư được phê duyệt. Ví dụ, việc kiểm soát chi phí giúp giảm thiểu thất thoát và đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi phí dự án xây dựng?
    Các nhân tố bao gồm năng lực quản lý của chủ đầu tư và nhà thầu, biến động giá nguyên vật liệu, điều kiện thi công, quy định pháp luật và công nghệ quản lý. Ví dụ, biến động giá vật liệu có thể làm tăng chi phí lên đến 20% so với dự toán ban đầu.

  3. Phương pháp xác định dự toán chi phí xây dựng công trình như thế nào?
    Dự toán được xác định dựa trên khối lượng công việc, định mức xây dựng, giá vật liệu, nhân công và thiết bị thi công theo công thức tổng hợp các khoản chi phí xây dựng, thiết bị, quản lý dự án, tư vấn và dự phòng. Đây là cơ sở để lập kế hoạch và kiểm soát chi phí.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý chi phí tại các đơn vị quản lý dự án?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, ứng dụng công nghệ thông tin, cải tiến quy trình quản lý và tăng cường kiểm tra giám sát. Ví dụ, triển khai phần mềm quản lý chi phí giúp theo dõi tiến độ và chi phí chính xác hơn.

  5. Ý nghĩa của việc áp dụng các quy định pháp luật trong quản lý chi phí dự án?
    Việc tuân thủ các quy định pháp luật giúp đảm bảo tính minh bạch, chính xác và hiệu quả trong quản lý chi phí, giảm thiểu rủi ro phát sinh chi phí ngoài dự toán và nâng cao chất lượng công trình. Ví dụ, áp dụng Nghị định 59/2015/NĐ-CP giúp chuẩn hóa quy trình quản lý dự án.

Kết luận

  • Quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi tại huyện Long Mỹ còn nhiều hạn chế do năng lực quản lý, biến động thị trường và áp dụng pháp luật chưa đồng bộ.
  • Các nhân tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng lớn đến chi phí dự án, gây ra tình trạng vượt chi phí và chậm tiến độ.
  • Cần nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, cải tiến quy trình và tăng cường kiểm tra giám sát để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi cấp huyện.
  • Đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao năng lực quản lý chi phí trong giai đoạn 2019-2022, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình.