Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, việc xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực (THTT, HSTC) được xem là một trong những giải pháp trọng yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tại huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An, với hơn 11.000 học sinh trung học cơ sở (THCS) và 20 trường công lập, công tác xây dựng THTT, HSTC đang được triển khai nhằm tạo môi trường học tập an toàn, thân thiện, phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc quản lí hoạt động xây dựng THTT, HSTC tại các trường THCS trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2019-2021, nhằm đề xuất các biện pháp quản lí hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời thúc đẩy phong trào xây dựng trường học thân thiện, tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh. Qua khảo sát thực trạng, nghiên cứu cung cấp số liệu cụ thể về nhận thức, thái độ của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh, từ đó làm cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp quản lí phù hợp, góp phần phát triển bền vững giáo dục THCS tại huyện Đô Lương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết quản lí giáo dục và mô hình trường học thân thiện, học sinh tích cực. Lý thuyết quản lí giáo dục nhấn mạnh vai trò của cán bộ quản lí trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra. Mô hình trường học thân thiện, học sinh tích cực được UNICEF đề xuất, tập trung vào bốn nội dung chính: môi trường học tập thân thiện, phương pháp dạy học thân thiện, phương pháp kiểm tra đánh giá thân thiện và các mối quan hệ thân thiện trong nhà trường.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Trường học thân thiện (THTT): Môi trường học tập an toàn, lành mạnh, bình đẳng, tạo điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh.
  • Học sinh tích cực (HSTC): Học sinh chủ động, sáng tạo trong học tập và các hoạt động xã hội.
  • Quản lí hoạt động xây dựng THTT, HSTC: Quá trình tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và động viên các hoạt động nhằm xây dựng môi trường học tập thân thiện, phát huy tính tích cực của học sinh.
  • Phương pháp quản lí hành chính và giáo dục tâm lý: Các phương pháp được áp dụng để nâng cao hiệu quả quản lí trong nhà trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Tài liệu, sách báo, các văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục và xây dựng THTT, HSTC.
  • Dữ liệu khảo sát thực trạng tại 20 trường THCS huyện Đô Lương, với tổng số 1.000 phiếu khảo sát dành cho cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh.
  • Phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lí giáo dục địa phương.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích tổng hợp tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận.
  • Phân tích thống kê mô tả (tần suất, điểm trung bình) để xử lý số liệu khảo sát.
  • So sánh kết quả khảo sát qua các năm học 2019-2020 và 2020-2021 nhằm đánh giá sự thay đổi và hiệu quả quản lí.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2022, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về xây dựng THTT, HSTC: 85% cán bộ quản lí và 78% giáo viên tại các trường THCS huyện Đô Lương nhận thức đúng và đầy đủ về tầm quan trọng của xây dựng THTT, HSTC. Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% học sinh hiểu rõ về mô hình này và vai trò của mình trong quá trình xây dựng.

  2. Thực trạng cơ sở vật chất (CSVC): Tỷ lệ phòng học kiên cố đạt 90%, phòng chức năng đạt 85%, tuy nhiên chỉ có 50% trường có đầy đủ trang thiết bị hiện đại phục vụ dạy học thân thiện. Tổng kinh phí đầu tư cho CSVC trong năm học 2018-2019 là khoảng 31 tỷ đồng, tăng dần qua các năm.

  3. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: 70% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, nhưng chỉ 55% trường thực hiện kiểm tra đánh giá thân thiện, phân biệt rõ đánh giá sự tiến bộ và kết quả học tập.

  4. Quản lí hoạt động xây dựng THTT, HSTC: 75% hiệu trưởng xây dựng kế hoạch quản lí cụ thể, tổ chức chỉ đạo và kiểm tra định kỳ. Tuy nhiên, chỉ 60% trường có sự phối hợp hiệu quả với các tổ chức xã hội và phụ huynh trong công tác xây dựng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lí xây dựng THTT, HSTC tại các trường THCS huyện Đô Lương đã đạt được nhiều tiến bộ, đặc biệt trong nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên. Việc đầu tư CSVC được chú trọng, góp phần tạo môi trường học tập thân thiện hơn. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong trang thiết bị hiện đại và phương pháp kiểm tra đánh giá thân thiện còn hạn chế hiệu quả thực hiện.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực tại Đô Lương tương đối cao, nhưng việc phối hợp với phụ huynh và cộng đồng xã hội còn chưa phát huy tối đa. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá thân thiện qua các năm sẽ minh họa rõ sự tiến bộ và những điểm cần cải thiện.

Nguyên nhân chính bao gồm hạn chế về nguồn lực tài chính, trình độ chuyên môn của một số giáo viên và sự chưa đồng đều trong nhận thức của học sinh. Việc nâng cao năng lực quản lí, tăng cường phối hợp liên ngành và đẩy mạnh truyền thông về mô hình THTT, HSTC là cần thiết để phát huy hiệu quả hơn nữa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lí và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lí xây dựng THTT, HSTC và phương pháp dạy học tích cực, nhằm nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lí và giáo viên được đào tạo trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với Sở GD&ĐT Nghệ An.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại: Ưu tiên ngân sách cho các trường chưa đủ điều kiện, trang bị phòng học thông minh, thiết bị nghe nhìn phục vụ dạy học thân thiện. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm, đảm bảo 100% trường THCS có phòng học kiên cố và thiết bị tối thiểu. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các nhà tài trợ.

  3. Xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm tra, đánh giá thân thiện: Phát triển hệ thống kiểm tra đánh giá phân biệt rõ đánh giá sự tiến bộ và kết quả học tập, khuyến khích học sinh tự đánh giá và đánh giá nhóm. Mục tiêu áp dụng đồng bộ trong toàn huyện trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường, giáo viên bộ môn.

  4. Thúc đẩy phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Tăng cường tổ chức các hoạt động giao lưu, hội thảo, truyền thông về THTT, HSTC nhằm nâng cao sự tham gia của phụ huynh và các tổ chức xã hội. Mục tiêu đạt 80% phụ huynh tham gia các hoạt động trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội cha mẹ học sinh, các đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các cấp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch quản lí hoạt động xây dựng THTT, HSTC hiệu quả, phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá thân thiện, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát huy tính tích cực của học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về mô hình THTT, HSTC tại địa phương, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lí giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các tổ chức xã hội và phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và cách thức phối hợp với nhà trường trong xây dựng môi trường học tập thân thiện, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Trường học thân thiện là gì và tại sao quan trọng?
    Trường học thân thiện là môi trường học tập an toàn, lành mạnh, bình đẳng, tạo điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh. Nó giúp học sinh cảm thấy gắn bó, tích cực học tập và phát triển kỹ năng sống, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Học sinh tích cực có đặc điểm gì?
    Học sinh tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập và các hoạt động xã hội, có tinh thần trách nhiệm cao, biết tự học và hợp tác với bạn bè, góp phần xây dựng môi trường học tập tích cực.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí xây dựng THTT, HSTC là gì?
    Bao gồm yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, kinh phí, sự phối hợp của gia đình và xã hội; yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực quản lí của cán bộ quản lí và giáo viên.

  4. Phương pháp kiểm tra đánh giá thân thiện được thực hiện như thế nào?
    Phân biệt kiểm tra đánh giá sự tiến bộ (thường xuyên, phản hồi cá nhân) và kiểm tra đánh giá kết quả học tập (cuối kỳ, cuối năm). Khuyến khích đánh giá nhóm và tự đánh giá để giảm áp lực và tăng tính khách quan.

  5. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh?
    Tổ chức các buổi họp, hội thảo, hoạt động ngoại khóa có sự tham gia của phụ huynh; xây dựng kênh thông tin liên lạc hiệu quả; khuyến khích phụ huynh tham gia vào các hoạt động giáo dục và xây dựng môi trường học tập thân thiện.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng quản lí hoạt động xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực tại 20 trường THCS huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
  • Kết quả nghiên cứu chỉ ra sự tiến bộ trong nhận thức và thực hiện, nhưng còn tồn tại hạn chế về cơ sở vật chất, phương pháp kiểm tra đánh giá và phối hợp liên ngành.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lí, tập trung vào đào tạo cán bộ, đầu tư CSVC, đổi mới phương pháp kiểm tra và tăng cường phối hợp với gia đình, cộng đồng.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng làm cơ sở cho các địa phương khác có điều kiện tương tự trong việc xây dựng mô hình THTT, HSTC.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sâu hơn về tác động lâu dài của mô hình.

Kêu gọi hành động: Các nhà quản lí giáo dục, giáo viên và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm xây dựng môi trường học tập thân thiện, phát huy tối đa năng lực học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại huyện Đô Lương và các địa phương khác.