## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, hoạt động sinh hoạt chuyên môn (SHCM) theo tiếp cận nghiên cứu bài học (NCBH) được xem là một trong những giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng dạy học tại các trường tiểu học. Tại huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh – một địa phương miền núi còn nhiều khó khăn, từ năm 2011 đến 2014, Phòng Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) huyện đã triển khai dự án nâng cao chất lượng giáo dục có sự hỗ trợ của Tổ chức Cứu trợ Trẻ em Việt Nam. Hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH được áp dụng thí điểm và sau đó triển khai đại trà tại các trường tiểu học trên địa bàn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH tại các trường tiểu học huyện Tiên Yên, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 8 trường tiểu học với sự tham gia của 8 hiệu trưởng, 17 phó hiệu trưởng, 24 tổ trưởng chuyên môn và 262 giáo viên. Thời gian nghiên cứu chủ yếu trong giai đoạn 2014-2015.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng mô hình quản lý SHCM phù hợp với điều kiện thực tế của các trường tiểu học vùng khó khăn, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý chuyên môn, phát triển đội ngũ giáo viên và cải thiện chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết vùng phát triển gần (Vygotsky):** Nhấn mạnh việc xác định vùng phát triển gần của học sinh để lựa chọn mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học phù hợp, giúp giáo viên điều chỉnh bài học theo năng lực từng nhóm học sinh (khá, trung bình, yếu).

- **Lý thuyết vòng đối thoại (Mikhail Bakhtin):** Quá trình học tập là sự tương tác xã hội giữa giáo viên, học sinh và môi trường học tập, tạo động lực và thúc đẩy sự phát triển năng lực học tập.

- **Mô hình quản lý hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH:** Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn đến đội ngũ giáo viên thông qua tổ chức nghiên cứu bài học, phân tích hoạt động học của học sinh để nâng cao chất lượng dạy học.

- **Khái niệm chuyên ngành:** Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu bài học, tổ trưởng chuyên môn, hiệu trưởng, cơ sở vật chất (CSVC).

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Thu thập từ 8 trường tiểu học huyện Tiên Yên, với 311 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia khảo sát, phỏng vấn và quan sát.

- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phương pháp thống kê toán học để tổng hợp và xử lý số liệu khảo sát; phân tích định tính qua phỏng vấn sâu và quan sát thực tế hoạt động SHCM.

- **Timeline nghiên cứu:** Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2014-2015, bao gồm khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý.

- **Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:** Điều tra viết, phỏng vấn, quan sát, nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm, tổng kết kinh nghiệm.

- **Phương pháp dự báo khoa học:** Áp dụng kỹ thuật dự báo để xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp trong tương lai.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức về SHCM theo tiếp cận NCBH:** 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về mục tiêu và phương pháp SHCM theo tiếp cận NCBH, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% chưa nắm rõ hoặc thực hiện chưa đúng.

- **Thực trạng tổ chức SHCM:** 70% trường đã tổ chức SHCM theo quy trình 4 bước (chuẩn bị bài dạy minh họa, dạy minh họa và dự giờ, thảo luận, áp dụng bài học kinh nghiệm), nhưng chỉ có khoảng 60% giáo viên tham gia đầy đủ và tích cực.

- **Phương pháp sử dụng:** 65% tổ chức SHCM sử dụng phương pháp quan sát, ghi chép và thảo luận nhóm, tuy nhiên việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế (chỉ khoảng 30% trường có trang bị máy chiếu, máy quay).

- **Điều kiện đảm bảo:** 75% trường có CSVC cơ bản đáp ứng yêu cầu, nhưng vẫn còn thiếu thiết bị công nghệ cao và tài liệu tham khảo chuyên môn.

- **Đánh giá kết quả SHCM:** Việc đánh giá chủ yếu dựa trên báo cáo của tổ trưởng chuyên môn và hồ sơ sổ sách, chưa có hệ thống tiêu chí đánh giá khoa học và đồng bộ.

### Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH tại các trường tiểu học huyện Tiên Yên đã được triển khai tương đối đồng bộ và có hiệu quả bước đầu trong việc nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên. Tuy nhiên, việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về nhận thức, phương pháp quản lý và điều kiện cơ sở vật chất.

So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ giáo viên tham gia tích cực và nhận thức đúng về SHCM theo tiếp cận NCBH tại Tiên Yên tương đối cao, phản ánh sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của Phòng GD&ĐT và các trường. Tuy nhiên, việc thiếu đồng bộ trong đánh giá kết quả và hạn chế về CSVC là những điểm cần khắc phục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, tham gia và điều kiện CSVC tại các trường; bảng tổng hợp các phương pháp SHCM được sử dụng và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Nâng cao nhận thức và năng lực chuyên môn:** Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về SHCM theo tiếp cận NCBH cho cán bộ quản lý và giáo viên, đảm bảo 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.

- **Chuẩn hóa hệ thống văn bản quản lý:** Xây dựng và ban hành bộ quy định, hướng dẫn chi tiết về quản lý SHCM theo tiếp cận NCBH, bao gồm quy trình, tiêu chí đánh giá và báo cáo định kỳ. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: Sở GD&ĐT và Phòng GD&ĐT.

- **Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức SHCM:** Khuyến khích áp dụng các hình thức SHCM đa dạng như SHCM luân phiên theo cụm trường, SHCM theo nhóm môn học, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dự giờ và thảo luận. Mục tiêu tăng tỷ lệ ứng dụng CNTT lên 70% trong 2 năm. Chủ thể: Hiệu trưởng các trường.

- **Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ SHCM:** Đầu tư trang thiết bị công nghệ cao như máy chiếu, máy quay, máy tính; xây dựng thư viện tài liệu chuyên môn phong phú; cải thiện phòng bộ môn. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, UBND huyện.

- **Xây dựng cơ chế tạo động lực:** Thiết lập hệ thống khen thưởng, thi đua cho các tổ chuyên môn và giáo viên tích cực tham gia và có thành tích trong SHCM theo tiếp cận NCBH. Chủ thể: Hiệu trưởng, Phòng GD&ĐT.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục:** Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý SHCM theo tiếp cận NCBH, áp dụng vào công tác quản lý chuyên môn tại trường.

- **Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên:** Hiểu rõ quy trình, phương pháp tổ chức SHCM theo tiếp cận NCBH, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng giảng dạy.

- **Phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc triển khai SHCM theo tiếp cận NCBH.

- **Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục:** Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả nghiên cứu thực tiễn tại địa phương khó khăn, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

## Câu hỏi thường gặp

1. **SHCM theo tiếp cận NCBH là gì?**  
Là hoạt động sinh hoạt chuyên môn trong đó giáo viên cùng nghiên cứu, phân tích bài học cụ thể để nâng cao hiệu quả dạy học và học tập của học sinh, tập trung vào việc nghiên cứu hoạt động học của học sinh.

2. **Tại sao cần quản lý hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH?**  
Quản lý giúp tổ chức, điều phối hoạt động SHCM hiệu quả, đảm bảo mục tiêu phát triển năng lực chuyên môn giáo viên và nâng cao chất lượng giáo dục.

3. **Quy trình tổ chức SHCM theo tiếp cận NCBH gồm những bước nào?**  
Chuẩn bị bài dạy minh họa; dạy minh họa và dự giờ; thảo luận, rút kinh nghiệm; áp dụng bài học kinh nghiệm vào thực tiễn.

4. **Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý SHCM theo tiếp cận NCBH?**  
Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, năng lực chuyên môn, điều kiện cơ sở vật chất, kế hoạch quản lý và công tác kiểm tra, đánh giá.

5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý SHCM theo tiếp cận NCBH?**  
Thông qua bồi dưỡng nâng cao năng lực, chuẩn hóa văn bản quản lý, đổi mới phương pháp tổ chức, tăng cường CSVC và xây dựng cơ chế động viên phù hợp.

## Kết luận

- Hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH là giải pháp hiệu quả nâng cao năng lực chuyên môn giáo viên và chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Tiên Yên.  
- Quản lý hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.  
- Hiện trạng quản lý đã có nhiều tiến bộ nhưng còn tồn tại hạn chế về nhận thức, phương pháp và điều kiện cơ sở vật chất.  
- Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH trong thời gian tới.  
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương và các trường tiểu học triển khai đồng bộ các giải pháp để phát huy tối đa hiệu quả của SHCM theo tiếp cận NCBH.

**Hành động tiếp theo:** Các trường tiểu học và Phòng GD&ĐT huyện Tiên Yên cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức tập huấn và kiểm tra đánh giá định kỳ để đảm bảo sự phát triển bền vững của hoạt động SHCM theo tiếp cận NCBH.