Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động ngoài trời đóng vai trò thiết yếu trong giáo dục mầm non, đặc biệt với trẻ 4 - 5 tuổi, giúp phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Tại thành phố Tuyên Quang, với dân số hơn 230.000 người và sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, giáo dục mầm non ngày càng được chú trọng. Tuy nhiên, việc quản lý và tổ chức hoạt động ngoài trời cho trẻ 4 - 5 tuổi tại các trường mầm non vẫn còn nhiều hạn chế như nội dung hoạt động đơn giản, hình thức tổ chức chưa linh hoạt, chưa thực sự thu hút trẻ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động ngoài trời theo quan điểm giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm” tại các trường mầm non thành phố Tuyên Quang trong giai đoạn 2020 - 2022, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển giáo dục mầm non địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giáo dục, tăng cường sự tham gia tích cực của trẻ trong các hoạt động ngoài trời, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc xây dựng môi trường giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng và ban giám hiệu trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ. Lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tập trung vào việc phát huy tính tích cực, chủ động của trẻ trong quá trình học tập và vui chơi, tạo môi trường thuận lợi để trẻ tự do trải nghiệm, khám phá và phát triển năng lực cá nhân. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động ngoài trời, hoạt động ngoài trời cho trẻ 4 - 5 tuổi, đặc điểm tâm sinh lý trẻ 4 - 5 tuổi, nội dung và hình thức tổ chức hoạt động ngoài trời theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm”.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm báo cáo tổng kết năm học 2020 - 2021 và 2021 - 2022 của Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, báo cáo của 5 trường mầm non khảo sát (Hoa Mai, Sao Mai, Tân Trào, Tràng Đà, Hoa Sen), cùng 204 phiếu khảo sát hợp lệ từ cán bộ quản lý, giáo viên và đại diện phụ huynh. Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, sử dụng phần mềm SPSS và Excel để xử lý số liệu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 8/2020 đến tháng 10/2022, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh thực trạng chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động ngoài trời: 92% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động ngoài trời rất quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ 4 - 5 tuổi. Tuy nhiên, chỉ khoảng 68% giáo viên thường xuyên tổ chức hoạt động ngoài trời theo kế hoạch.

  2. Thực trạng nội dung và hình thức tổ chức: Nội dung hoạt động ngoài trời chủ yếu tập trung vào các trò chơi vận động đơn giản, chưa đa dạng và chưa thực sự phù hợp với nhu cầu, sở thích của trẻ. Khoảng 55% giáo viên cho biết hình thức tổ chức còn lặp lại, thiếu sáng tạo, chưa phát huy hết tính tích cực của trẻ.

  3. Quản lý hoạt động ngoài trời: Hiệu trưởng và ban giám hiệu thường xuyên xây dựng kế hoạch và chỉ đạo tổ chức hoạt động ngoài trời, nhưng chỉ có 60% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá định kỳ và có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Năng lực quản lý của hiệu trưởng và năng lực tổ chức của giáo viên có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Cơ sở vật chất và kinh phí là những yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ nhất (đạt mức độ ảnh hưởng trung bình 4,3/5), tiếp theo là sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình (4,0/5). Đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương cũng tác động đến chất lượng quản lý hoạt động ngoài trời.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù nhận thức về vai trò của hoạt động ngoài trời rất cao, việc tổ chức và quản lý còn nhiều hạn chế do thiếu sự đổi mới nội dung, hình thức và kiểm tra đánh giá chưa thường xuyên. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, mức độ tổ chức hoạt động ngoài trời tại Tuyên Quang tương đối thấp về sự đa dạng và sáng tạo. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên tổ chức hoạt động ngoài trời theo kế hoạch và mức độ kiểm tra, đánh giá sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch này. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về cơ sở vật chất, kinh phí và năng lực quản lý của hiệu trưởng cũng như giáo viên. Việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa thực sự hiệu quả cũng làm giảm tác động tích cực của hoạt động ngoài trời đối với trẻ. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp quản lý đồng bộ, nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động ngoài trời theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” để phát huy tối đa tiềm năng của trẻ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về tổ chức hoạt động ngoài trời theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” nhằm nâng cao kỹ năng thiết kế nội dung và hình thức hoạt động sáng tạo, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục phối hợp với các trường mầm non tổ chức.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lý chi tiết và linh hoạt: Hiệu trưởng và ban giám hiệu cần xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động ngoài trời cụ thể, có sự phân công rõ ràng, đồng thời linh hoạt điều chỉnh theo thực tế và nhu cầu của trẻ. Kế hoạch cần được rà soát và cập nhật hàng quý.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đề xuất UBND thành phố và các phường ưu tiên nguồn kinh phí đầu tư, cải tạo sân chơi, mua sắm đồ chơi ngoài trời đa dạng, an toàn, phù hợp với trẻ 4 - 5 tuổi. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, ưu tiên các trường còn thiếu thốn.

  4. Thực hiện kiểm tra, đánh giá định kỳ: Thiết lập quy trình kiểm tra, đánh giá hoạt động ngoài trời định kỳ hàng tháng, quý nhằm phát hiện kịp thời những hạn chế, từ đó có biện pháp điều chỉnh phù hợp. Ban giám hiệu nhà trường chịu trách nhiệm triển khai và báo cáo kết quả lên Phòng Giáo dục.

  5. Phối hợp chặt chẽ với gia đình và xã hội: Tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn phụ huynh tham gia hỗ trợ, phối hợp tổ chức các hoạt động ngoài trời, tạo môi trường giáo dục liên thông giữa nhà trường và gia đình. Thời gian triển khai liên tục trong năm học, do nhà trường chủ trì phối hợp với các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường mầm non: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động ngoài trời hiệu quả, phù hợp với đặc điểm trẻ 4 - 5 tuổi.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu tham khảo để hiểu rõ hơn về đặc điểm tâm sinh lý trẻ, phương pháp tổ chức hoạt động ngoài trời theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm”, từ đó đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục tại Phòng Giáo dục và Đào tạo: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non, đặc biệt trong việc nâng cao chất lượng hoạt động ngoài trời.

  4. Phụ huynh và các tổ chức xã hội: Giúp hiểu rõ vai trò phối hợp trong giáo dục trẻ, từ đó tham gia tích cực hơn vào các hoạt động ngoài trời, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động ngoài trời lại quan trọng với trẻ 4 - 5 tuổi?
    Hoạt động ngoài trời giúp trẻ phát triển thể chất, kỹ năng vận động, tăng cường khả năng quan sát, khám phá thế giới xung quanh, đồng thời phát triển kỹ năng xã hội và tình cảm. Ví dụ, trẻ được tự do vận động, chơi nhóm giúp tăng cường sự tự tin và giao tiếp.

  2. Quản lý hoạt động ngoài trời theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” có điểm gì khác biệt?
    Phương pháp này tập trung vào nhu cầu, sở thích và khả năng của từng trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tự do trải nghiệm, khám phá và sáng tạo thay vì chỉ theo kế hoạch cứng nhắc của giáo viên.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động ngoài trời tại các trường mầm non ở Tuyên Quang là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, kinh phí đầu tư, năng lực quản lý của hiệu trưởng và giáo viên, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động ngoài trời?
    Cần nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý linh hoạt, đầu tư cơ sở vật chất đầy đủ, kiểm tra đánh giá thường xuyên và tăng cường phối hợp với gia đình.

  5. Vai trò của phụ huynh trong quản lý hoạt động ngoài trời như thế nào?
    Phụ huynh đóng vai trò hỗ trợ, phối hợp với nhà trường trong việc tạo môi trường giáo dục ngoài trời an toàn, lành mạnh, đồng thời khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động vui chơi, khám phá tại nhà và cộng đồng.

Kết luận

  • Hoạt động ngoài trời là hoạt động chủ đạo, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ 4 - 5 tuổi tại các trường mầm non thành phố Tuyên Quang.
  • Quản lý hoạt động ngoài trời theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” giúp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của trẻ.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế do cơ sở vật chất, năng lực quản lý và sự phối hợp chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch quản lý, đầu tư cơ sở vật chất, kiểm tra đánh giá và phối hợp gia đình nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các biện pháp trong giai đoạn 2023 - 2025 để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện quản lý hoạt động ngoài trời, tạo môi trường giáo dục mầm non phát triển bền vững và toàn diện cho thế hệ tương lai!