Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành yếu tố then chốt để nâng cao năng suất lao động và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) giữ vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn lao động có kỹ năng đáp ứng nhu cầu thị trường. Tại Việt Nam, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách nhằm tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp (DN), như Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI (2011) và XII (2016), Luật Giáo dục nghề nghiệp (2014) cùng các nghị định hướng dẫn thi hành.

Trường Cao đẳng nghề Việt Nam – Singapore (VN-Singapore) là một trong những cơ sở GDNN điển hình tại tỉnh Bình Dương, đã thực hiện nhiều hoạt động liên kết với DN trong đào tạo nghề. Tuy nhiên, hoạt động liên kết này vẫn còn nhiều hạn chế về phạm vi, tính bền vững và hiệu quả quản lý. Nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích thực trạng quản lý hoạt động liên kết giữa nhà trường và DN tại Trường Cao đẳng nghề VN-Singapore trong năm học 2020-2021 và 2021-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng đào tạo nghề.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý hoạt động liên kết giữa nhà trường và DN trong đào tạo nghề tại Trường Cao đẳng nghề VN-Singapore. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động liên kết trong hệ cao đẳng nghề tại địa bàn tỉnh Bình Dương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả liên kết đào tạo nghề, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý hoạt động liên kết giữa nhà trường và DN trong đào tạo nghề, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý: Quản lý được hiểu là quá trình có chủ đích của chủ thể quản lý nhằm tác động lên khách thể để đạt mục tiêu chung, bao gồm các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.
  • Lý thuyết liên kết: Liên kết là sự kết hợp chặt chẽ giữa các thành phần nhằm mục đích chung, trong đó hoạt động liên kết giữa nhà trường và DN là sự hợp tác hai chiều mang lại lợi ích cho cả hai bên.
  • Mô hình đào tạo nghề kép: Mô hình đào tạo kết hợp giữa lý thuyết tại trường và thực hành tại DN, được áp dụng thành công tại nhiều quốc gia như Đức, Áo, Tây Ban Nha, và được Việt Nam tham khảo để phát triển.
  • Khái niệm chính: Đào tạo nghề, hoạt động liên kết, quản lý hoạt động liên kết, chất lượng đào tạo, nguyên tắc liên kết (cộng đồng trách nhiệm, chia sẻ lợi ích, đảm bảo chất lượng).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, báo cáo của Trường Cao đẳng nghề VN-Singapore, khảo sát thực trạng qua bảng hỏi và phỏng vấn cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên nhà trường, đại diện DN và sinh viên.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2019 và SPSS 20 để xử lý số liệu định lượng; phân tích nội dung định tính qua phương pháp trích lọc nội dung.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát khoảng 200 đối tượng gồm cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên nhà trường, đại diện DN và sinh viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm học 2020-2021 và 2021-2022, tiến hành khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2023.

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn bao gồm điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, nghiên cứu sản phẩm hoạt động (các văn bản, kế hoạch, biên bản hợp tác), kết hợp xử lý thông tin để đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động liên kết: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giảng viên nhà trường đồng ý rằng liên kết với DN là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% DN nhận thức đầy đủ về vai trò của mình trong liên kết đào tạo.

  2. Thực trạng các nội dung liên kết: Liên kết thực hành, thực tập tại DN chiếm tỷ lệ cao nhất với khoảng 70% sinh viên được tham gia thực tập tại DN đối tác. Trong khi đó, liên kết xây dựng chương trình đào tạo và đánh giá chất lượng còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 45% mức độ thực hiện hiệu quả.

  3. Hiệu quả quản lý hoạt động liên kết: Kế hoạch hoạt động liên kết được xây dựng nhưng chưa đồng bộ và thiếu tính khả thi cao, với chỉ khoảng 50% cán bộ quản lý đánh giá kế hoạch có tính thực tiễn. Tổ chức thực hiện và chỉ đạo hoạt động liên kết còn nhiều bất cập, tỷ lệ giám sát, kiểm tra đánh giá đạt khoảng 40%.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý liên kết: Yếu tố khách quan như cơ chế chính sách Nhà nước được đánh giá có ảnh hưởng tích cực với mức độ 75%. Yếu tố chủ quan như nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giảng viên và DN chỉ đạt khoảng 55%, cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc nâng cao ý thức và trách nhiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động liên kết giữa nhà trường và DN tại Trường Cao đẳng nghề VN-Singapore đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc tổ chức thực tập, thực hành cho sinh viên. Tuy nhiên, các nội dung liên kết mang tính chiến lược như xây dựng chương trình đào tạo, đánh giá chất lượng và quản lý liên kết còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do công tác quản lý chưa chặt chẽ, kế hoạch chưa cụ thể và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bên.

So sánh với các mô hình đào tạo nghề kép ở Đức và Áo, nơi có khung pháp lý chặt chẽ và sự tham gia sâu rộng của DN trong xây dựng chương trình và đánh giá chất lượng, hoạt động liên kết tại Trường VN-Singapore còn thiếu tính hệ thống và bền vững. Điều này cũng phù hợp với nhận định của các nghiên cứu trong nước về sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý và nhận thức của các bên liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung liên kết và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan, chủ quan đến quản lý liên kết. Bảng tổng hợp đánh giá mức độ hiệu quả các chức năng quản lý (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra) cũng giúp minh họa rõ hơn các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy định quản lý liên kết: Ban hành các quy định, quy chế cụ thể về quản lý hoạt động liên kết giữa nhà trường và DN, làm cơ sở pháp lý rõ ràng để triển khai đồng bộ. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với các cơ quan quản lý giáo dục nghề nghiệp. Thời gian: trong vòng 12 tháng tới.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ quản lý, giảng viên và DN về vai trò và lợi ích của liên kết đào tạo nghề. Chủ thể thực hiện: Phòng đào tạo và phòng quan hệ doanh nghiệp. Thời gian: triển khai định kỳ hàng năm.

  3. Đa dạng hóa hình thức liên kết và mở rộng phạm vi hợp tác: Phát triển các hình thức liên kết mới như liên kết đào tạo đặt hàng, phối hợp xây dựng chương trình đào tạo, tham gia đánh giá chất lượng đào tạo, hỗ trợ tuyển dụng sinh viên. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo liên kết nhà trường và DN. Thời gian: kế hoạch 3 năm.

  4. Nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy: Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý, giảng viên về kỹ năng quản lý liên kết, xây dựng chương trình và đánh giá chất lượng đào tạo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với các tổ chức đào tạo chuyên ngành. Thời gian: trong 18 tháng tới.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ hoạt động liên kết, lấy ý kiến phản hồi từ DN và sinh viên để điều chỉnh, cải tiến kịp thời. Chủ thể thực hiện: Ban kiểm tra chất lượng đào tạo. Thời gian: thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục nghề nghiệp: Giúp hiểu rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động liên kết với DN, từ đó áp dụng nâng cao hiệu quả quản lý tại đơn vị mình.

  2. Giảng viên và nhân viên phòng quan hệ doanh nghiệp: Nắm bắt các hình thức liên kết, nguyên tắc và phương pháp quản lý để phối hợp hiệu quả với DN trong đào tạo nghề.

  3. Lãnh đạo và cán bộ quản lý DN tham gia hợp tác đào tạo: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và lợi ích khi tham gia liên kết với nhà trường, từ đó tăng cường hợp tác bền vững.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục nghề nghiệp: Cung cấp tài liệu tham khảo về mô hình quản lý liên kết đào tạo nghề, phương pháp nghiên cứu và các biện pháp quản lý thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp lại quan trọng trong đào tạo nghề?
    Hoạt động liên kết giúp nhà trường cập nhật nhu cầu thực tế của DN, xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, tạo điều kiện thực hành thực tập cho sinh viên, đồng thời DN có nguồn nhân lực chất lượng cao, giảm chi phí tuyển dụng và đào tạo lại.

  2. Những hình thức liên kết phổ biến giữa nhà trường và doanh nghiệp là gì?
    Bao gồm liên kết tuyển sinh, tư vấn hướng nghiệp; xây dựng mục tiêu và chương trình đào tạo; thực hành, thực tập tại DN; liên kết đào tạo; đánh giá chất lượng đào tạo; giới thiệu việc làm cho sinh viên sau tốt nghiệp.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động liên kết?
    Bao gồm yếu tố khách quan như cơ chế chính sách, sự phát triển kinh tế - xã hội; yếu tố chủ quan như nhận thức, trách nhiệm của cán bộ quản lý, giảng viên và DN; nguồn lực vật chất và nhân lực; thông tin và truyền thông giữa các bên.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động liên kết?
    Cần xây dựng kế hoạch quản lý cụ thể, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, đào tạo bồi dưỡng cán bộ, thiết lập hệ thống kiểm tra đánh giá thường xuyên, và phát triển các hình thức liên kết đa dạng, phù hợp với thực tiễn.

  5. Vai trò của doanh nghiệp trong việc xây dựng chương trình đào tạo nghề là gì?
    DN tham gia góp ý xây dựng mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo, tham gia giảng dạy, đánh giá kết quả học tập và thực tập của sinh viên, giúp đảm bảo sản phẩm đào tạo đáp ứng yêu cầu thực tế của thị trường lao động.

Kết luận

  • Hoạt động liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp tại Trường Cao đẳng nghề Việt Nam – Singapore đóng vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng đào tạo nghề và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.
  • Thực trạng quản lý hoạt động liên kết còn nhiều hạn chế về kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả liên kết.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều tác động đến quản lý liên kết, trong đó cần chú trọng nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm hoàn thiện văn bản quy định, tăng cường tuyên truyền, đa dạng hóa hình thức liên kết, nâng cao năng lực quản lý và kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để các cơ sở GDNN khác tham khảo, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về phát triển mô hình liên kết đào tạo nghề bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Call-to-action: Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp cần chủ động phối hợp triển khai các giải pháp quản lý hoạt động liên kết nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời đại mới.