Tổng quan nghiên cứu

Huyện Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi, với dân số khoảng 21.522 người, trong đó dân tộc Cadong chiếm 82,2%, là một trong 62 huyện nghèo của cả nước với tỷ lệ hộ nghèo lên đến 67,01%. Điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, địa hình đồi núi phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác giáo dục, đặc biệt là giáo dục văn hóa dân tộc cho học sinh trung học cơ sở (THCS). Giáo dục văn hóa dân tộc Cadong không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh vùng dân tộc thiểu số. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc Cadong tại các trường THCS huyện Sơn Tây trong giai đoạn 2017-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả giai đoạn 2023-2027. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng cho học sinh, góp phần phát triển bền vững giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục văn hóa dân tộc. Lý thuyết sức mạnh mềm của Joseph Nye nhấn mạnh vai trò của văn hóa trong phát triển quốc gia, trong đó văn hóa dân tộc là tài sản vô hình quan trọng. Các lý thuyết giáo dục hiện đại của Johann Pestalozzi và Emile Durkheim cũng được vận dụng, nhấn mạnh giáo dục toàn diện, phát triển hài hòa thể chất, trí tuệ và đạo đức. Khái niệm quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các thành phần trong hệ thống giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc, đặc điểm tâm lý học sinh dân tộc Cadong, thiết kế và tổ chức chương trình giáo dục văn hóa dân tộc, cùng các điều kiện tổ chức và đánh giá kết quả giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Phương pháp lý luận gồm phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu khoa học, văn bản pháp luật và các văn kiện của Đảng, Nhà nước liên quan đến giáo dục văn hóa dân tộc. Phương pháp thực tiễn bao gồm khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi với 16 cán bộ quản lý, 108 giáo viên, 318 học sinh tại 7/9 trường THCS huyện Sơn Tây, cùng phỏng vấn sâu và quan sát thực tế. Phương pháp thống kê toán học được áp dụng để xử lý số liệu khảo sát, tính điểm trung bình và phân tích mức độ quan trọng, mức độ thực hiện các hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc. Thời gian nghiên cứu từ tháng 10/2022 đến tháng 01/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò giáo dục văn hóa dân tộc: Cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc Cadong là rất quan trọng với điểm trung bình 4,2; phụ huynh và lực lượng xã hội cũng đánh giá quan trọng với điểm 3,5. Tuy nhiên, học sinh chỉ đánh giá mức độ quan trọng ở mức 3,3, cho thấy cần nâng cao nhận thức cho học sinh.

  2. Thực trạng thiết kế chương trình giáo dục: Đa số cán bộ quản lý và giáo viên (62,9%) cho rằng chương trình giáo dục văn hóa dân tộc được xây dựng phù hợp với mục tiêu và bối cảnh địa phương, với điểm trung bình 3,9. Học sinh đánh giá nội dung chương trình phù hợp với đặc điểm phát triển của mình với điểm 3,5. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế về thời lượng, trang thiết bị và học liệu phục vụ chương trình.

  3. Tình hình cơ sở vật chất và nguồn lực: Cơ sở vật chất phục vụ giáo dục văn hóa dân tộc còn thiếu thốn, chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức các hoạt động trải nghiệm và ngoại khóa. Đội ngũ giáo viên có năng lực nhưng còn hạn chế về kiến thức chuyên sâu về văn hóa dân tộc Cadong.

  4. Thực trạng tổ chức và quản lý: Việc quản lý tổ chức thực hiện giáo dục văn hóa dân tộc chưa đồng đều giữa các trường, một số cán bộ quản lý và giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của hoạt động này, dẫn đến việc tổ chức chưa thường xuyên và hiệu quả chưa cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự đồng thuận cao về tầm quan trọng của giáo dục văn hóa dân tộc trong đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, phù hợp với các chính sách của Đảng và Nhà nước về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, sự đánh giá thấp hơn của học sinh phản ánh thực tế khó khăn trong việc truyền tải và tạo động lực học tập về văn hóa dân tộc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc thiếu đồng bộ về cơ sở vật chất và nguồn lực là một trong những nguyên nhân chính hạn chế hiệu quả giáo dục văn hóa dân tộc. Việc thiết kế chương trình giáo dục cần tiếp tục được điều chỉnh phù hợp với đặc điểm tâm lý, năng lực của học sinh Cadong, đồng thời tăng cường các hoạt động trải nghiệm thực tế để nâng cao sự hứng thú và nhận thức của học sinh. Các biểu đồ thể hiện mức độ quan trọng và thực hiện các nội dung giáo dục văn hóa dân tộc có thể minh họa rõ sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng khảo sát, giúp nhà quản lý điều chỉnh chiến lược phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực đội ngũ giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về văn hóa dân tộc Cadong cho giáo viên và cán bộ quản lý nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc. Thời gian thực hiện trong giai đoạn 2023-2025, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia văn hóa thực hiện.

  2. Hoàn thiện và đồng bộ chương trình giáo dục: Xây dựng và điều chỉnh chương trình giáo dục văn hóa dân tộc phù hợp với đặc điểm tâm lý, năng lực học sinh Cadong, tăng cường tích hợp vào các môn học chính khóa và hoạt động ngoại khóa. Thực hiện trong năm học 2023-2024, do các trường THCS chủ trì phối hợp với phòng giáo dục địa phương.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và học liệu: Tăng cường đầu tư trang thiết bị, tài liệu, học liệu phục vụ giáo dục văn hóa dân tộc, bao gồm phòng học chuyên biệt, thiết bị âm nhạc dân tộc, tài liệu truyền thống. Kinh phí huy động từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa, triển khai trong giai đoạn 2023-2027.

  4. Xây dựng cơ chế phối hợp đa lực lượng: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, cộng đồng dân tộc và các tổ chức xã hội nhằm hỗ trợ tổ chức các hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc hiệu quả. Thời gian thực hiện ngay từ năm học 2023-2024, do hiệu trưởng các trường THCS chủ động triển khai.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kết quả giáo dục văn hóa dân tộc cụ thể, khách quan, kết hợp đánh giá qua hoạt động trải nghiệm và học tập chính khóa. Thực hiện từ năm học 2023-2025, do các tổ chuyên môn và ban giám hiệu phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS vùng dân tộc thiểu số: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng và tổ chức chương trình giáo dục văn hóa dân tộc phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Giáo viên các môn học liên quan: Cung cấp kiến thức và phương pháp tích hợp giáo dục văn hóa dân tộc vào giảng dạy, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và chuyên gia văn hóa dân tộc: Tài liệu tham khảo quý giá về đặc điểm văn hóa, tâm lý học sinh dân tộc Cadong, cũng như các biện pháp quản lý giáo dục văn hóa dân tộc thực tiễn.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và chính sách: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục văn hóa dân tộc, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục văn hóa dân tộc Cadong lại quan trọng đối với học sinh THCS?
    Giáo dục văn hóa dân tộc giúp học sinh hiểu và trân trọng bản sắc dân tộc, hình thành nhân cách và ý thức trách nhiệm với cộng đồng, góp phần phát triển toàn diện và bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ, giáo viên và học sinh; thiếu cơ sở vật chất, học liệu; hạn chế về năng lực tổ chức và phối hợp giữa các lực lượng giáo dục.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục văn hóa dân tộc trong trường THCS?
    Cần đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, hoàn thiện chương trình phù hợp, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường hoạt động trải nghiệm và xây dựng cơ chế phối hợp đa lực lượng.

  4. Phương pháp giáo dục văn hóa dân tộc nào được áp dụng hiệu quả?
    Phương pháp tích hợp vào các môn học chính khóa, hoạt động trải nghiệm, mời nghệ nhân dân tộc tham gia giảng dạy, tổ chức câu lạc bộ, hội thi và tham quan thực tế.

  5. Làm sao để đánh giá kết quả giáo dục văn hóa dân tộc một cách khách quan?
    Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, kết hợp đánh giá qua dự giờ, kiểm tra kiến thức, quan sát thái độ và sự tham gia của học sinh trong các hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục văn hóa dân tộc Cadong tại các trường THCS huyện Sơn Tây có vai trò quan trọng trong bảo tồn bản sắc văn hóa và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục văn hóa dân tộc là tích cực, nhưng cần nâng cao hơn nữa đối với học sinh.
  • Thực trạng thiết kế chương trình và điều kiện tổ chức còn nhiều hạn chế, đặc biệt về cơ sở vật chất và nguồn lực.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực đội ngũ, hoàn thiện chương trình, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng cơ chế phối hợp và đổi mới công tác đánh giá.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và thực hiện các giải pháp trong giai đoạn 2023-2027 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giáo dục văn hóa dân tộc Cadong cho học sinh THCS.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và trường học cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá liên tục để điều chỉnh phù hợp, góp phần phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số bền vững.