Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục Phổ thông (GDPT) 2018, việc quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường tiểu học đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tại huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với dân số khoảng 152.513 người và 28 trường tiểu học công lập, công tác quản lý dạy học môn Toán đang đối mặt với nhiều thách thức do điều kiện kinh tế xã hội còn hạn chế và sự chuyển đổi phương pháp dạy học theo chương trình mới. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo Chương trình GDPT 2018, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán tại các trường tiểu học huyện Nga Sơn trong giai đoạn 2019-2022.

Nghiên cứu tập trung vào các nội dung chính: xây dựng kế hoạch dạy học, chỉ đạo tổ chức hoạt động dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả, quản lý cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật phục vụ dạy học môn Toán. Việc nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực và phẩm chất học sinh theo định hướng của chương trình mới. Qua đó, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế tri thức của địa phương và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình tổ chức hoạt động dạy học hiện đại. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục được tiếp cận như quá trình tác động có chủ đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, tổ chuyên môn) đến khách thể quản lý (giáo viên, học sinh) nhằm đạt mục tiêu giáo dục thông qua các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

Mô hình tổ chức hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh được vận dụng, trong đó nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học môn Toán, kế hoạch dạy học, phương pháp dạy học theo mô hình 5E (Engage, Explore, Explain, Elaborate, Evaluate), kiểm tra đánh giá theo tiếp cận năng lực, và quản lý cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật phục vụ dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm: tài liệu, văn bản pháp luật của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục và dạy học môn Toán; số liệu khảo sát thực trạng tại 28 trường tiểu học huyện Nga Sơn trong giai đoạn 2019-2022, đặc biệt số liệu thu thập từ tháng 4 đến tháng 5 năm 2022.

Phương pháp khảo sát gồm quan sát, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên, tổ trưởng tổ chuyên môn, phụ huynh và học sinh; đồng thời sử dụng bảng hỏi để thu thập ý kiến về thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán. Cỡ mẫu khảo sát là toàn bộ các trường tiểu học công lập trên địa bàn huyện. Phân tích dữ liệu sử dụng các phép toán thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình, kết hợp với phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán: Khoảng 85% trường tiểu học đã xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng dẫn của Chương trình GDPT 2018, tuy nhiên chỉ có khoảng 60% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và nghiêm túc. Việc điều chỉnh kế hoạch còn hạn chế do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

  2. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: 70% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo nhóm, dự án, bàn tay nặn bột, nhưng vẫn còn 30% giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống thuyết trình. Hình thức dạy học đồng loạt chiếm ưu thế với 65%, trong khi dạy học trải nghiệm và cá nhân hóa còn hạn chế.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học: Khoảng 75% trường thực hiện kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh, tuy nhiên việc phối hợp các hình thức kiểm tra còn chưa đa dạng, chủ yếu tập trung vào kiểm tra viết và trắc nghiệm. Việc đánh giá thường xuyên và tự đánh giá của học sinh chưa được triển khai rộng rãi.

  4. Quản lý cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật: 80% trường có cơ sở vật chất kiên cố, nhưng chỉ khoảng 55% trường được trang bị đầy đủ thiết bị dạy học hiện đại phục vụ môn Toán theo yêu cầu chương trình mới. Việc sử dụng các phần mềm, thiết bị công nghệ thông tin trong dạy học còn hạn chế do thiếu kỹ năng và tài nguyên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện kinh tế xã hội của huyện Nga Sơn còn nhiều khó khăn, nguồn lực đầu tư cho giáo dục chưa đồng đều, ảnh hưởng đến việc trang bị cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. Về chủ quan, nhận thức và năng lực của một bộ phận giáo viên và cán bộ quản lý về đổi mới phương pháp dạy học và quản lý còn hạn chế, dẫn đến việc triển khai chương trình chưa đồng bộ và hiệu quả.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá theo năng lực ở Nga Sơn thấp hơn khoảng 10-15%, cho thấy cần có sự đầu tư và bồi dưỡng chuyên môn sâu hơn. Việc quản lý hoạt động dạy học môn Toán nếu được nâng cao sẽ góp phần quan trọng vào việc phát triển năng lực tư duy logic và kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học, biểu đồ tròn về tỷ lệ trang bị thiết bị dạy học, và bảng so sánh mức độ thực hiện kế hoạch dạy học giữa các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động dạy học môn Toán và đổi mới phương pháp dạy học theo Chương trình GDPT 2018, nhằm nâng tỷ lệ thực hiện kế hoạch dạy học đầy đủ lên trên 90% trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp tích cực như dạy học theo dự án, trải nghiệm, nhóm nhỏ, nhằm tăng cường sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực lên 85% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường tiểu học.

  3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực: Xây dựng và triển khai các công cụ kiểm tra đa dạng, kết hợp tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng và đánh giá thường xuyên để phản ánh chính xác năng lực học sinh. Mục tiêu đạt 90% trường thực hiện kiểm tra đánh giá đa dạng trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Giáo viên và cán bộ quản lý nhà trường.

  4. Đầu tư và quản lý hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Huy động nguồn lực xã hội hóa, tăng cường ngân sách đầu tư để trang bị đầy đủ thiết bị dạy học hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin phục vụ môn Toán. Mục tiêu nâng tỷ lệ trường có thiết bị đầy đủ lên 80% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học môn Toán, giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học.

  2. Giáo viên tiểu học dạy môn Toán: Tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo năng lực, giúp giáo viên đổi mới phương pháp và nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp với bối cảnh đổi mới giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Giúp hoạch định chính sách, kế hoạch đầu tư và phát triển giáo dục tiểu học, đặc biệt trong việc triển khai Chương trình GDPT 2018 và nâng cao chất lượng dạy học môn Toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý bao gồm xây dựng kế hoạch dạy học, chỉ đạo tổ chức hoạt động dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả, quản lý cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật phục vụ dạy học. Ví dụ, việc xây dựng kế hoạch chi tiết giúp giáo viên thực hiện bài giảng hiệu quả hơn.

  2. Phương pháp dạy học nào được khuyến khích theo Chương trình GDPT 2018?
    Phương pháp tích cực như dạy học theo nhóm, dự án, bàn tay nặn bột, mô hình 5E được khuyến khích nhằm phát triển năng lực tư duy và sáng tạo của học sinh. Thực tế tại Nga Sơn, 70% giáo viên đã áp dụng các phương pháp này.

  3. Làm thế nào để kiểm tra đánh giá hiệu quả kết quả dạy học môn Toán?
    Cần phối hợp đa dạng các hình thức kiểm tra như kiểm tra nói, viết, trắc nghiệm, tự luận, kết hợp tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng để phản ánh toàn diện năng lực học sinh. Ví dụ, kiểm tra thường xuyên giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp kịp thời.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán?
    Ngoài điều kiện cơ sở vật chất, nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố quyết định. Nhận thức đúng giúp triển khai hiệu quả các biện pháp đổi mới dạy học.

  5. Các biện pháp nào giúp nâng cao chất lượng quản lý dạy học môn Toán?
    Nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường kiểm tra đánh giá, đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị hiện đại là các biện pháp thiết thực. Ví dụ, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn giúp giáo viên áp dụng phương pháp mới hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường tiểu học huyện Nga Sơn theo Chương trình GDPT 2018 còn nhiều hạn chế về kế hoạch, phương pháp, kiểm tra đánh giá và cơ sở vật chất.
  • Các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế xã hội và chủ quan như nhận thức, năng lực giáo viên, cán bộ quản lý ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao chất lượng quản lý và dạy học môn Toán trong giai đoạn 2019-2025.
  • Việc triển khai các biện pháp cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường, giáo viên và cộng đồng.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và đất nước.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ngay hôm nay!