Tổng quan nghiên cứu

Quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, với dân số khoảng 191 nghìn người và diện tích 9,36 km², là một trong những địa bàn có mật độ dân cư cao nhất thành phố. Giáo dục tiểu học tại đây đóng vai trò nền tảng trong việc phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Môn Âm nhạc, một bộ môn nghệ thuật quan trọng, góp phần hình thành năng lực cảm thụ, sáng tạo và phát triển nhân cách cho học sinh tiểu học. Tuy nhiên, hoạt động dạy học môn Âm nhạc tại các trường tiểu học quận Thanh Khê còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác quản lý, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và sự phát triển năng lực học sinh.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc tại các trường tiểu học quận Thanh Khê trong giai đoạn 2021-2023, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Mục tiêu cụ thể là nâng cao nhận thức, đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và đảm bảo các điều kiện cơ sở vật chất phục vụ môn Âm nhạc, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giáo dục nghệ thuật, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc thực hiện đổi mới chương trình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý luận dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc bao gồm quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm tra đánh giá và điều kiện thực hiện.

  • Lý thuyết dạy học phát triển năng lực: Dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, tập trung vào việc hình thành các năng lực cốt lõi như tự chủ, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua các hoạt động âm nhạc đa dạng.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc, mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá, điều kiện cơ sở vật chất và các yếu tố ảnh hưởng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 554 đối tượng gồm 16 cán bộ quản lý, 16 tổ trưởng chuyên môn, 40 giáo viên âm nhạc, 16 nhân viên thư viện và 450 học sinh thuộc 5 trường tiểu học trên địa bàn quận Thanh Khê trong năm học 2022-2023.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và phân tích tài liệu. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 23 với các phép toán thống kê tần số, tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng được tiến hành trong 2 tháng (tháng 4 đến tháng 6 năm 2023). Các bước tiếp theo gồm phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi dự kiến thực hiện trong giai đoạn 2023-2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của môn Âm nhạc: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò của môn Âm nhạc trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% phụ huynh và học sinh đánh giá cao môn học này, phản ánh sự chưa đồng đều trong nhận thức xã hội.

  2. Thực trạng quản lý mục tiêu và nội dung dạy học: 70% giáo viên thực hiện đầy đủ mục tiêu dạy học theo chương trình mới, nhưng chỉ 55% trường có kế hoạch cụ thể và được phê duyệt về nội dung dạy học môn Âm nhạc. Việc lựa chọn nội dung còn mang tính hình thức, chưa thực sự phù hợp với năng lực học sinh.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: 65% giáo viên áp dụng đa dạng phương pháp dạy học hiện đại như dạy học hợp tác, dạy học dựa trên dự án, tuy nhiên chỉ 40% được bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên. Hình thức tổ chức dạy học còn hạn chế, chủ yếu là học trên lớp, ít tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: 75% giáo viên thực hiện kiểm tra đánh giá thường xuyên, nhưng chỉ 50% áp dụng các phương pháp đánh giá phát triển năng lực học sinh. Việc đánh giá chủ yếu tập trung vào kiến thức và kỹ năng cơ bản, chưa chú trọng đánh giá phẩm chất và năng lực toàn diện.

  5. Điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: 80% trường có phòng học âm nhạc và trang thiết bị cơ bản, nhưng chỉ 55% được trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại như máy chiếu, loa, nhạc cụ đa dạng. Việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn hạn chế, chỉ khoảng 35% giáo viên thường xuyên ứng dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc tại các trường tiểu học quận Thanh Khê đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong kế hoạch, nội dung và phương pháp dạy học còn ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tại Thanh Khê tương đồng với thực trạng chung về thiếu hụt bồi dưỡng chuyên môn và trang thiết bị hiện đại.

Việc kiểm tra, đánh giá chưa thực sự phát huy vai trò định hướng phát triển năng lực học sinh là điểm cần cải thiện. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học hiện đại và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch này. Ngoài ra, yếu tố bên ngoài như chính sách giáo dục, điều kiện kinh tế xã hội và sự quan tâm của gia đình cũng tác động mạnh đến chất lượng quản lý và dạy học môn Âm nhạc.

Những hạn chế này xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều, nguồn lực hạn chế và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Do đó, cần có các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên âm nhạc
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn định kỳ về quản lý và phương pháp dạy học hiện đại theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Mục tiêu đạt 90% giáo viên âm nhạc được bồi dưỡng chuyên sâu trong giai đoạn 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch dạy học môn Âm nhạc cụ thể, phù hợp với đặc điểm địa phương
    Các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết, bám sát chương trình giáo dục phổ thông 2018, đảm bảo tính linh hoạt và thực tiễn. Thời gian thực hiện: từ năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường tiểu học.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học
    Khuyến khích áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học hợp tác, dự án, trải nghiệm sáng tạo và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp hiện đại lên 80% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Giáo viên âm nhạc, Ban giám hiệu nhà trường.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh
    Xây dựng bộ công cụ đánh giá đa dạng, phù hợp với từng đối tượng học sinh, chú trọng đánh giá quá trình và kết quả học tập. Thời gian triển khai: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, giáo viên âm nhạc.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại
    Huy động nguồn lực xã hội hóa, ngân sách địa phương để trang bị phòng học âm nhạc, nhạc cụ đa dạng và thiết bị công nghệ hỗ trợ dạy học. Mục tiêu 100% trường tiểu học có phòng học âm nhạc đạt chuẩn và thiết bị hiện đại vào năm 2028. Chủ thể thực hiện: UBND quận, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục
    Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện đổi mới giáo dục nghệ thuật tại trường tiểu học.

  2. Giáo viên âm nhạc tiểu học
    Cung cấp kiến thức về mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm âm nhạc
    Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương
    Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng giáo dục nghệ thuật trong hệ thống giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc lại quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Quản lý tốt giúp đảm bảo mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện dạy học phù hợp, nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Âm nhạc tại các trường tiểu học hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều, thiếu kế hoạch cụ thể, phương pháp dạy học chưa đa dạng, kiểm tra đánh giá chưa phát triển năng lực, và cơ sở vật chất còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc hiệu quả?
    Cần bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, áp dụng các phương pháp tích cực như dạy học hợp tác, dự án, trải nghiệm sáng tạo, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.

  4. Kiểm tra, đánh giá môn Âm nhạc nên được thực hiện như thế nào để phát triển năng lực học sinh?
    Đánh giá cần đa dạng, tập trung vào quá trình học tập, khả năng vận dụng kiến thức và kỹ năng giải quyết vấn đề thực tiễn, kết hợp tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng.

  5. Các điều kiện cơ sở vật chất nào cần được ưu tiên đầu tư để nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc?
    Phòng học âm nhạc rộng rãi, trang thiết bị hiện đại như máy chiếu, loa, nhạc cụ đa dạng và công nghệ hỗ trợ dạy học là những yếu tố then chốt để tạo môi trường học tập hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc tại các trường tiểu học quận Thanh Khê đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và thực hiện đổi mới, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh là yêu cầu cấp thiết.
  • Đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc.
  • Các biện pháp đề xuất trong luận văn có tính khả thi và phù hợp với thực tiễn địa phương, hướng tới nâng cao hiệu quả quản lý và dạy học môn Âm nhạc trong giai đoạn 2024-2028.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, giáo viên và các bên liên quan tích cực triển khai các giải pháp nhằm góp phần phát triển giáo dục nghệ thuật toàn diện cho học sinh tiểu học.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và Phòng Giáo dục cần phối hợp triển khai các biện pháp quản lý, tổ chức bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất theo kế hoạch đề xuất để nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.