Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển giáo dục trở thành quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày theo Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 được xem là giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, giảm áp lực học tập, hạn chế dạy thêm học thêm và tạo điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh. Tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, 100% trường tiểu học đã triển khai dạy học 2 buổi/ngày, góp phần tích cực vào sự phát triển giáo dục địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khó khăn như sĩ số học sinh vượt quy định, thiếu giáo viên, khó khăn trong đổi mới phương pháp dạy học và hạn chế về cơ sở vật chất, kinh phí.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học 2 buổi/ngày theo Chương trình GDPT 2018 tại 12 trường tiểu học quận Sơn Trà trong năm học 2020-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục, cán bộ quản lý trường học và giáo viên trong việc tổ chức và quản lý dạy học 2 buổi/ngày, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương và các khu vực tương tự.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và tổ chức hoạt động dạy học, trong đó:
Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý hoạt động dạy học 2 buổi/ngày đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.
Lý thuyết tổ chức dạy học 2 buổi/ngày: Hoạt động dạy học 2 buổi/ngày không chỉ là việc tăng thời gian học mà còn là tổ chức các hoạt động giáo dục toàn diện, bao gồm học chính khóa, hoạt động trải nghiệm, câu lạc bộ năng khiếu, giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực.
Khái niệm chính: Quản lý hoạt động dạy học 2 buổi/ngày, chương trình giáo dục phổ thông 2018, phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 12 trường tiểu học quận Sơn Trà, gồm 31 cán bộ quản lý, 86 giáo viên và 76 phụ huynh học sinh, tổng cộng 193 phiếu khảo sát. Ngoài ra, sử dụng các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, hồ sơ quản lý và quan sát thực tế.
Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, tính điểm trung bình mức độ nhận thức và thực hiện các nội dung quản lý. Phương pháp phỏng vấn trực tiếp, quan sát dự giờ và nghiên cứu hồ sơ được áp dụng để đánh giá thực trạng.
Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong các năm học 2020-2021 và 2021-2022, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2022.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về vai trò dạy học 2 buổi/ngày: 45,1% cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh cho rằng mục đích chính của dạy học 2 buổi/ngày là để ôn luyện thêm môn Toán và Tiếng Việt; 21,2% cho rằng để học sinh trải nghiệm và rèn kỹ năng sống; 18,7% cho rằng để tổ chức các câu lạc bộ sở thích; 15% cho rằng để giảm tình trạng dạy thêm, học thêm. Điều này cho thấy nhận thức về mục tiêu dạy học 2 buổi/ngày vẫn còn bị ảnh hưởng bởi chương trình cũ.
Thực trạng tổ chức dạy học 2 buổi/ngày: 100% trường tiểu học quận Sơn Trà thực hiện dạy học 2 buổi/ngày với thời khóa biểu linh hoạt, trung bình mỗi tuần học từ 9 đến 10 buổi, mỗi ngày không quá 7 tiết học. Tuy nhiên, nhiều trường vẫn tập trung tăng cường thời gian học chính khóa, đặc biệt là môn Toán và Tiếng Việt, trong khi các hoạt động trải nghiệm và câu lạc bộ chưa được tổ chức đa dạng và phong phú.
Chất lượng giáo dục: Qua hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, chất lượng học sinh lớp 1 và lớp 2 có sự ổn định với tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt các môn học chính đạt trên 60%. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, năm học 2021-2022 có thời gian học 1 buổi, ảnh hưởng đến kết quả học tập và rèn luyện của học sinh.
Điều kiện hỗ trợ dạy học 2 buổi/ngày: Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học được đầu tư thường xuyên nhưng vẫn còn thiếu phòng học, phòng chức năng tại nhiều trường. Đội ngũ giáo viên thiếu khoảng 20 người, trong đó có nhiều giáo viên chưa được bồi dưỡng đầy đủ về phương pháp dạy học mới và ứng dụng công nghệ thông tin.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy việc quản lý hoạt động dạy học 2 buổi/ngày tại các trường tiểu học quận Sơn Trà đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc duy trì tổ chức dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, nhận thức của một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh vẫn còn thiên về việc tăng cường học chính khóa, chưa thực sự khai thác hiệu quả các hoạt động trải nghiệm và phát triển năng lực học sinh theo chương trình GDPT 2018.
So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, giảm áp lực học tập và phát triển toàn diện học sinh. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao, cần có sự đổi mới trong quản lý, phương pháp dạy học và đầu tư cơ sở vật chất. Việc thiếu hụt giáo viên và phòng học là những thách thức lớn cần được giải quyết kịp thời.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ nhận thức về mục đích dạy học 2 buổi/ngày, bảng thống kê số lượng giáo viên thiếu hụt, biểu đồ chất lượng học sinh qua các năm và bảng đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý dạy học 2 buổi/ngày.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên
Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng về quản lý dạy học 2 buổi/ngày và phương pháp dạy học tích cực theo chương trình GDPT 2018. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy, đặc biệt là kỹ năng tổ chức các hoạt động trải nghiệm và câu lạc bộ. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm học. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.Xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế
Các trường cần xây dựng kế hoạch dạy học 2 buổi/ngày phù hợp với số lượng giáo viên, cơ sở vật chất và nhu cầu học sinh, ưu tiên tổ chức các hoạt động phát triển phẩm chất, năng lực ngoài giờ chính khóa. Thời gian thực hiện: hàng năm, trước mỗi năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học
Tăng cường đầu tư xây dựng phòng học, phòng chức năng, nhà đa năng, thư viện và trang thiết bị phục vụ dạy học 2 buổi/ngày. Khuyến khích huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục để bổ sung thiết bị và công nghệ. Thời gian thực hiện: kế hoạch trung hạn 3-5 năm. Chủ thể thực hiện: UBND quận, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường.Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát
Thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch dạy học 2 buổi/ngày, đặc biệt là việc đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh, nâng cao chất lượng dạy học. Thời gian thực hiện: liên tục trong năm học. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình
Tăng cường tuyên truyền, vận động phụ huynh hiểu rõ vai trò của dạy học 2 buổi/ngày, khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ nhằm phát triển toàn diện. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, Ban đại diện cha mẹ học sinh.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục
Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức dạy học 2 buổi/ngày hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018.Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học
Là tài liệu tham khảo để cải tiến công tác quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa.Giáo viên tiểu học
Hỗ trợ hiểu rõ mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học 2 buổi/ngày, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội
Giúp nhận thức đúng đắn về vai trò của dạy học 2 buổi/ngày, phối hợp cùng nhà trường trong việc chăm sóc, giáo dục học sinh toàn diện.
Câu hỏi thường gặp
Dạy học 2 buổi/ngày có lợi ích gì cho học sinh tiểu học?
Dạy học 2 buổi/ngày giúp giảm áp lực học tập, tăng thời gian học tập và rèn luyện kỹ năng sống, tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm và câu lạc bộ, góp phần phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực.Những khó khăn chính trong quản lý dạy học 2 buổi/ngày là gì?
Bao gồm thiếu giáo viên, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, nhận thức chưa đồng đều về mục tiêu dạy học 2 buổi/ngày, và khó khăn trong đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình mới.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học 2 buổi/ngày?
Cần tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch linh hoạt, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường kiểm tra giám sát và phối hợp chặt chẽ với phụ huynh.Phương pháp dạy học nào phù hợp với dạy học 2 buổi/ngày theo chương trình GDPT 2018?
Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, dạy học phân hóa đối tượng, sử dụng kỹ thuật dạy học tích cực, kết hợp hoạt động trải nghiệm và câu lạc bộ năng khiếu.Vai trò của phụ huynh trong việc hỗ trợ dạy học 2 buổi/ngày như thế nào?
Phụ huynh cần phối hợp với nhà trường trong việc tạo điều kiện cho con em tham gia đầy đủ các hoạt động học tập và ngoại khóa, đồng thời hỗ trợ về mặt tinh thần và vật chất để nâng cao chất lượng học tập.
Kết luận
- Dạy học 2 buổi/ngày theo Chương trình GDPT 2018 là xu thế tất yếu, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học và phát triển toàn diện học sinh.
- Quản lý hoạt động dạy học 2 buổi/ngày tại các trường tiểu học quận Sơn Trà đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế về nhận thức, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.
- Việc đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức các hoạt động trải nghiệm chưa được khai thác tối đa, cần được quan tâm hơn trong thời gian tới.
- Các biện pháp quản lý được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả dạy học 2 buổi/ngày, bao gồm bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch linh hoạt, đầu tư cơ sở vật chất, kiểm tra giám sát và phối hợp với phụ huynh.
- Nghiên cứu đề xuất các bước tiếp theo trong việc triển khai và đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý, đồng thời kêu gọi sự quan tâm, hỗ trợ từ các cấp quản lý và cộng đồng giáo dục.
Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng quản lý và tổ chức dạy học 2 buổi/ngày, góp phần xây dựng nền giáo dục tiểu học phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.