Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển du lịch, công tác quản lý hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) cho người nước ngoài tại Việt Nam ngày càng trở nên cấp thiết. Theo báo cáo của Tổng cục Hải quan, giai đoạn 2016-2018, số lượng người nước ngoài thực hiện hoàn thuế GTGT tại các sân bay quốc tế như Tân Sơn Nhất, Nội Bài, Đà Nẵng, Cam Ranh còn hạn chế, dẫn đến số tiền hoàn thuế chưa cao và chưa phát huy hết tiềm năng thúc đẩy tiêu dùng, du lịch. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài của Tổng cục Hải quan trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại các điểm hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài tại các cảng hàng không quốc tế thuộc quản lý của Tổng cục Hải quan. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần cải cách hành chính thuế, giảm thiểu gian lận, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội thông qua tăng cường thu hút khách du lịch và nâng cao nguồn thu ngân sách nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về thuế GTGT, quản lý thuế và quản lý hành chính công. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết thuế GTGT: Thuế GTGT là thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Thuế GTGT có vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế.

  • Mô hình quản lý hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài: Bao gồm các khái niệm về đối tượng chịu thuế, đối tượng được hoàn thuế, quy trình hoàn thuế, vai trò của các bên liên quan như cơ quan hải quan, doanh nghiệp bán hàng hoàn thuế, ngân hàng thương mại đại lý hoàn thuế.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: hoàn thuế GTGT, quản lý hoàn thuế, đối tượng chịu thuế, quy trình hoàn thuế, tiêu chí đánh giá quản lý hoàn thuế, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoàn thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích định lượng, định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan về hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài giai đoạn 2016-2018; báo cáo doanh nghiệp bán hàng hoàn thuế; số liệu phí dịch vụ ngân hàng thương mại; các văn bản pháp luật liên quan; tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả để đánh giá số lượng hồ sơ, số tiền hoàn thuế, thời gian giải quyết hồ sơ; phương pháp so sánh để nhận diện xu hướng và biến động qua các năm; phương pháp tổng hợp, phân tích để đánh giá thực trạng, nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến 2018, đề xuất giải pháp áp dụng từ năm 2019 trở đi.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hồ sơ hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài tại các sân bay quốc tế thuộc phạm vi quản lý của Tổng cục Hải quan trong giai đoạn nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng hồ sơ và tiền hoàn thuế tăng nhưng chưa tương xứng với tiềm năng: Giai đoạn 2016-2018, số lượng hồ sơ hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài tăng trung bình khoảng 15% mỗi năm, tuy nhiên số tiền hoàn thuế thực tế chỉ chiếm khoảng 60% so với tổng số thuế GTGT người nước ngoài đã nộp. Điều này cho thấy còn nhiều rào cản trong việc tiếp cận và thực hiện hoàn thuế.

  2. Thời gian giải quyết hồ sơ còn kéo dài: Thời gian trung bình giải quyết một hồ sơ hoàn thuế là khoảng 10 ngày, trong khi tiêu chuẩn quốc tế đề xuất là dưới 5 ngày. Thời gian kéo dài ảnh hưởng đến sự hài lòng của người nước ngoài và giảm tính cạnh tranh của chính sách hoàn thuế.

  3. Phí dịch vụ ngân hàng thương mại chiếm tỷ lệ cao: Phí dịch vụ trung bình chiếm khoảng 15% tổng số tiền hoàn thuế, trong khi chi phí thuê quầy hoàn thuế tại sân bay quốc tế chưa được bù đắp đầy đủ. Điều này làm giảm lợi ích thực tế của người nước ngoài khi thực hiện hoàn thuế.

  4. Công tác tuyên truyền và phối hợp liên ngành còn hạn chế: Việc tuyên truyền chính sách hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài chưa hiệu quả, dẫn đến số lượng người nước ngoài biết và sử dụng dịch vụ hoàn thuế còn thấp. Phối hợp giữa các cơ quan tại sân bay quốc tế trong việc cung cấp thông tin và kiểm tra gian lận chưa chặt chẽ, tạo điều kiện cho các hành vi gian lận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên chủ yếu do cơ cấu tổ chức quản lý hoàn thuế chưa đồng bộ, trình độ cán bộ chưa đồng đều, quy trình thủ tục còn phức tạp và chưa ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin. So sánh với kinh nghiệm quốc tế như Singapore, Đài Loan và Australia, Việt Nam còn thiếu các quy định rõ ràng về đối tượng áp dụng, thời gian lưu trú, phương thức trả tiền hoàn thuế đa dạng và ứng dụng quầy hoàn thuế điện tử. Việc phí dịch vụ ngân hàng thương mại cao cũng là điểm khác biệt so với các nước phát triển, ảnh hưởng đến sự hấp dẫn của chính sách hoàn thuế. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng hồ sơ và tiền hoàn thuế qua các năm, bảng so sánh thời gian giải quyết hồ sơ và tỷ lệ phí dịch vụ so với các nước tham khảo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài: Rà soát, bổ sung các quy định về đối tượng áp dụng, điều kiện hoàn thuế, thời gian lưu trú phù hợp với thông lệ quốc tế nhằm tăng tính minh bạch và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan. Thời gian: 2019-2020.

  2. Nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền: Tăng cường quảng bá chính sách hoàn thuế qua các kênh truyền thông đa dạng như báo chí, internet, tại các sân bay quốc tế và điểm du lịch trọng điểm để nâng cao nhận thức của người nước ngoài. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Hải quan phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Thời gian: 2019-2021.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống quầy hoàn thuế điện tử, áp dụng phần mềm quản lý hồ sơ hoàn thuế, tích hợp dữ liệu với các cơ quan liên quan để rút ngắn thời gian xử lý và giảm thiểu gian lận. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Hải quan, các đơn vị công nghệ thông tin. Thời gian: 2019-2022.

  4. Nâng cao trình độ và đạo đức cán bộ làm công tác hoàn thuế: Tổ chức đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ hải quan, doanh nghiệp bán hàng hoàn thuế và ngân hàng thương mại đại lý hoàn thuế. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Hải quan, các cơ quan đào tạo. Thời gian: 2019-2021.

  5. Hoàn thiện quy trình và rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ: Đơn giản hóa thủ tục, xây dựng quy trình chuẩn, giảm thiểu các bước trung gian, đồng thời thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Hải quan. Thời gian: 2019-2020.

  6. Giảm phí dịch vụ ngân hàng thương mại và rút ngắn thời gian thanh toán tiền hoàn thuế: Đàm phán với các ngân hàng thương mại để giảm phí dịch vụ, đồng thời cải tiến quy trình thanh toán nhằm tạo thuận lợi cho người nước ngoài. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Hải quan phối hợp với Ngân hàng Nhà nước. Thời gian: 2019-2021.

  7. Tăng cường kiểm tra, giám sát và phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan hải quan, sân bay, công an và các bên liên quan để phát hiện và ngăn chặn gian lận trong hoàn thuế. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Hải quan, Bộ Công an, các đơn vị sân bay. Thời gian: 2019-2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên cơ quan hải quan: Nâng cao hiểu biết về quy trình, chính sách và kỹ năng quản lý hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Doanh nghiệp bán hàng hoàn thuế GTGT: Hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm và quyền lợi trong việc tham gia hệ thống hoàn thuế, giúp doanh nghiệp tuân thủ và phát triển kinh doanh hiệu quả.

  3. Ngân hàng thương mại đại lý hoàn thuế: Nắm bắt quy trình, tiêu chuẩn và các yêu cầu trong việc thực hiện dịch vụ hoàn thuế, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và giảm thiểu rủi ro.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, thuế, hải quan: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học, cập nhật thực trạng và giải pháp quản lý hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài tại Việt Nam, phục vụ cho nghiên cứu và học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài là gì?
    Hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài là việc cơ quan hải quan hoàn trả số thuế GTGT mà người nước ngoài đã trả khi mua hàng tại Việt Nam và mang theo khi xuất cảnh, nhằm khuyến khích tiêu dùng và phát triển du lịch.

  2. Ai là đối tượng được hoàn thuế GTGT?
    Đối tượng được hoàn thuế là người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mang hộ chiếu hoặc giấy tờ nhập cảnh do cơ quan có thẩm quyền nước ngoài cấp, mua hàng hóa tại Việt Nam và mang theo khi xuất cảnh.

  3. Quy trình hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài diễn ra như thế nào?
    Người nước ngoài mua hàng tại cửa hàng hoàn thuế, nhận hóa đơn kiêm tờ khai hoàn thuế, làm thủ tục kiểm tra tại quầy hải quan, sau đó nhận tiền hoàn thuế tại ngân hàng thương mại đại lý hoàn thuế theo quy trình quy định.

  4. Thời gian giải quyết hồ sơ hoàn thuế thường mất bao lâu?
    Thời gian trung bình hiện nay khoảng 10 ngày, tuy nhiên mục tiêu là rút ngắn xuống dưới 5 ngày để nâng cao sự hài lòng của người nước ngoài và hiệu quả quản lý.

  5. Làm thế nào để tránh gian lận trong hoàn thuế GTGT?
    Cần tăng cường kiểm tra, giám sát, phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, đồng thời nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của doanh nghiệp và người nước ngoài.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài, đồng thời phân tích thực trạng tại Tổng cục Hải quan giai đoạn 2016-2018.
  • Phát hiện các tồn tại như thời gian giải quyết hồ sơ kéo dài, phí dịch vụ ngân hàng cao, công tác tuyên truyền và phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, nâng cao công tác tuyên truyền, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ, cải tiến quy trình và giảm phí dịch vụ.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ được áp dụng từ năm 2019 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và du lịch.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu tiếp tục phối hợp, nghiên cứu để hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý hoàn thuế GTGT trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo chính sách hoàn thuế GTGT cho người nước ngoài phát huy tối đa lợi ích cho nền kinh tế Việt Nam.