Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình GDPT 2018, việc giáo dục phẩm chất nhân ái cho học sinh tiểu học trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Thành phố Bắc Ninh, với 25 trường tiểu học và hơn 600 giáo viên dạy môn Tiếng Việt, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái thông qua dạy học môn Tiếng Việt. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái cho học sinh tiểu học tại Bắc Ninh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phẩm chất nhân ái theo định hướng chương trình mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 8 trường tiểu học tại thành phố Bắc Ninh, thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2022 đến tháng 6/2023. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về nhận thức, phương pháp và hiệu quả giáo dục phẩm chất nhân ái, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng quản lý giáo dục tại các trường tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục, trong đó:

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức của Khổng Tử và Arixtốt nhấn mạnh vai trò của giáo dục đạo đức trong phát triển toàn diện con người, đặc biệt là phẩm chất nhân ái như một nền tảng của nhân cách.
  • Lý thuyết quản lý giáo dục theo quan điểm hệ thống, coi quản lý giáo dục là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Các khái niệm chính bao gồm: phẩm chất nhân ái (tình yêu thương, sự sẻ chia, giúp đỡ người khác), quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái (tổ chức, chỉ đạo, giám sát hoạt động giáo dục phẩm chất nhân ái), và dạy học môn Tiếng Việt như một công cụ giáo dục phẩm chất nhân ái thông qua các hoạt động đọc, viết, nói, nghe.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Khảo sát 230 cán bộ quản lý và giáo viên tại 10 trường tiểu học ở thành phố Bắc Ninh, thu thập thông tin qua phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình) để đánh giá thực trạng; phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ các vấn đề quản lý; so sánh kết quả với các nghiên cứu tương tự để rút ra nhận định.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 12/2022 đến tháng 6/2023, gồm các bước xây dựng công cụ khảo sát, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu, đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ đạt mục tiêu giáo dục phẩm chất nhân ái: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc thực hiện mục tiêu giáo dục phẩm chất nhân ái thông qua dạy học môn Tiếng Việt đạt mức khá đến tốt. Tuy nhiên, vẫn còn 25% ý kiến cho rằng mục tiêu chưa được thực hiện đầy đủ, đặc biệt trong việc phát triển kỹ năng ứng xử và thái độ đồng cảm.

  2. Thực trạng quản lý nội dung và phương pháp giáo dục: 68% giáo viên cho biết nội dung giáo dục phẩm chất nhân ái được tích hợp trong chương trình môn Tiếng Việt nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự đổi mới trong phương pháp giảng dạy. Việc sử dụng phương pháp đàm thoại, nêu gương và giáo cụ trực quan được áp dụng phổ biến nhưng chưa thường xuyên và hiệu quả cao.

  3. Hình thức tổ chức giáo dục phẩm chất nhân ái: Các hình thức như câu lạc bộ, sinh hoạt tập thể, và các hoạt động ngoại khóa được tổ chức ở mức trung bình (khoảng 60% trường thực hiện thường xuyên). Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục phẩm chất nhân ái còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái: Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên về giáo dục phẩm chất nhân ái được đánh giá ở mức trung bình khá (trên 70% có nhận thức đúng đắn). Tuy nhiên, cơ sở vật chất và môi trường giáo dục còn hạn chế ở một số trường, ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động giáo dục phẩm chất nhân ái.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái thông qua dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh đã có những chuyển biến tích cực, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong nội dung và phương pháp giảng dạy, cùng với hạn chế về cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa các chủ thể giáo dục, là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả giáo dục phẩm chất nhân ái.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục đạo đức, kết quả này tương đồng với thực trạng chung ở nhiều địa phương khi việc giáo dục phẩm chất nhân ái chưa được quan tâm đúng mức trong các môn học ngoài môn Đạo đức. Việc tích hợp giáo dục phẩm chất nhân ái trong môn Tiếng Việt là một hướng đi đúng đắn, tận dụng ưu thế của môn học về ngôn ngữ và văn học để phát triển nhân cách học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái, hoặc bảng so sánh điểm trung bình các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý và phương pháp giáo dục phẩm chất nhân ái, đặc biệt qua dạy học môn Tiếng Việt, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục phẩm chất nhân ái: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp đàm thoại, nêu gương, sử dụng giáo cụ trực quan và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học. Thực hiện liên tục trong năm học, do các trường chủ động triển khai.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh, các tổ chức xã hội để tạo môi trường giáo dục phẩm chất nhân ái đồng bộ, nhất quán. Thời gian triển khai trong 3-6 tháng, do Ban giám hiệu các trường phối hợp với các tổ chức địa phương thực hiện.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và môi trường giáo dục: Đầu tư trang thiết bị, phòng học, khu vực sinh hoạt ngoại khóa để tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động giáo dục phẩm chất nhân ái. Kế hoạch đầu tư dài hạn 1-3 năm, do chính quyền địa phương và ngành giáo dục phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái, từ đó áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên môn Tiếng Việt tiểu học: Tìm hiểu các phương pháp, hình thức giáo dục phẩm chất nhân ái tích hợp trong dạy học môn Tiếng Việt, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao hiệu quả giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò phối hợp trong giáo dục phẩm chất nhân ái, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động giáo dục tại nhà trường và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục phẩm chất nhân ái lại quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Giáo dục phẩm chất nhân ái giúp hình thành nhân cách, thái độ yêu thương, sẻ chia và tôn trọng sự khác biệt, là nền tảng cho sự phát triển toàn diện của học sinh. Ví dụ, học sinh biết giúp đỡ bạn bè và người yếu thế sẽ phát triển kỹ năng xã hội và cảm xúc tích cực.

  2. Môn Tiếng Việt có vai trò gì trong giáo dục phẩm chất nhân ái?
    Môn Tiếng Việt qua các hoạt động đọc, viết, nói, nghe giúp học sinh tiếp cận các giá trị nhân văn, hình tượng nghệ thuật và câu chuyện về lòng nhân ái, từ đó phát triển phẩm chất này một cách tự nhiên và sâu sắc.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, hạn chế về phương pháp giảng dạy, thiếu sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cũng như cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục phẩm chất nhân ái qua môn Tiếng Việt?
    Cần đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường hoạt động trải nghiệm, xây dựng môi trường giáo dục tích cực và phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái?
    Cán bộ quản lý nhà trường giữ vai trò chủ đạo trong xây dựng kế hoạch, chỉ đạo và giám sát; giáo viên là người trực tiếp thực hiện; phụ huynh và cộng đồng hỗ trợ tạo môi trường giáo dục đồng bộ.

Kết luận

  • Giáo dục phẩm chất nhân ái là nội dung thiết yếu trong giáo dục đạo đức, góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh tiểu học.
  • Quản lý giáo dục phẩm chất nhân ái thông qua dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm nhận thức và năng lực cán bộ quản lý, phương pháp giảng dạy, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục phẩm chất nhân ái, trong đó trọng tâm là nâng cao năng lực cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp giáo dục và tăng cường phối hợp các chủ thể giáo dục.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các biện pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao chất lượng quản lý và giáo dục phẩm chất nhân ái cho học sinh tiểu học.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý và đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tối đa vai trò của môn Tiếng Việt trong giáo dục phẩm chất nhân ái, góp phần xây dựng thế hệ học sinh có nhân cách và năng lực toàn diện.