I. Tổng Quan Về Quản Lý Dạy Học Tiếng Việt Trải Nghiệm
Dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm ở tiểu học là một định hướng dạy học giúp phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tiếng Việt được coi là môn học công cụ giúp HS có thể học tốt các môn học khác, chuẩn bị cho các em một nền tảng kiến thức ngôn ngữ và văn học cần thiết cho việc học tập. Theo đánh giá chung, việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 theo hướng trải nghiệm ở tiểu học hiện nay đã ghi nhận được một số kết quả ban đầu như: Học sinh có những trải nghiệm thú vị trong môn học; nội dung dạy học trở nên hấp dẫn hơn, mới lạ, kích thích sự tìm tòi, khám phá của học sinh; kết quả tiếp thu kiến thức và năng lực sử dụng Tiếng Việt trong nói và viết của học sinh được cải thiện, đem lại hiệu quả GD cao, làm thay đổi cả nhận thức và hành động của GV và HS. Bởi vì, trong dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm, học sinh được tiếp cận môi trường phong phú. Theo Vưgôtxki (1896-1934) sự khám phá có trợ giúp quan trọng hơn tự khám phá.
1.1. Nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm và dạy học Tiếng Việt
Các nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm đã chỉ ra tầm quan trọng của việc học thông qua hành động và tương tác. Nền giáo dục Nhật Bản tôn chỉ “Chú trọng việc nuôi dưỡng cho trẻ năng lực ứng phó với sự thay đổi của xã hội, hình thành một cơ sở vững mạnh để khuyến khích trẻ sáng tạo”. Chương trình giáo dục nghệ thuật quốc gia Singapore cung cấp tài trợ cho nhà trường phổ thông toàn bộ chương trình của các nhóm nghệ thuật, những kinh nghiệm sáng tạo nghệ thuật. Trần Thị Gái (2017) đề xuất vận dụng mô hình trải nghiệm của David Kolb vào xây dựng chu trình hoạt động trải nghiệm trong dạy học Sinh học. Nguyễn Văn Hạnh (2017) nghiên cứu về Học tập trải nghiệm: một lí thuyết học tập đóng vai trò trung tâm trong đào tạo theo năng lực. Nguyễn Thị Ngọc Phúc (2018), Phát triển năng lực dạy học trải nghiệm cho giáo viên.
1.2. Bản chất của dạy học trải nghiệm môn Tiếng Việt tiểu học
Dạy học trải nghiệm môn Tiếng Việt ở tiểu học nhấn mạnh vào việc tạo cơ hội cho học sinh trực tiếp tham gia vào các hoạt động học tập, kết nối kiến thức với thực tế cuộc sống. Qua trải nghiệm, giáo viên điều chỉnh phương pháp tiếp cận, để giúp người học có định hướng trong quá trình học môn Tiếng Việt. Mô hình dạy học trải nghiệm Tiếng Việt hiệu quả cần kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo và khả năng hợp tác.
II. Thách Thức Quản Lý Dạy Học Tiếng Việt Trải Nghiệm Ở Bắc Ninh
Một thực tế đang diễn ra ở các trường tiểu học là việc dạy học Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm đang phát triển với nhiều thuận lợi, được nhà quản lý quan tâm trong việc đầu tư hệ thống tài liệu dạy học phong phú cùng các trang thiết bị hỗ trợ dạy học đa dạng, hiện đại. Tuy nhiên, việc tổ chức triển khai cũng như làm thế nào để nâng cao chất lượng của DHTV theo hướng trải nghiệm còn hạn chế, còn đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu. Giáo viên còn gặp khó khăn trong việc thiết kế bài giảng trải nghiệm Tiếng Việt hiệu quả. Cần có tài liệu hướng dẫn cụ thể, nói cách khác là cần có sách thiết kế bài giảng theo quy trình HĐTN để từ đó biết cách tổ chức các HĐTN đạt hiệu quả cao nhất; Các công trình, các tài liệu, các trường mới chỉ nghiên cứu ở mức khái quát, áp dụng vào các hoạt động chung, chưa đưa ra hướng dẫn, vận dụng trong các môn học cụ thể. Vì thế DHTV theo hướng trải nghiệm là một hướng đi mới, vẫn còn những điểm hạn chế cần được khắc phục.
2.1. Nhận thức của giáo viên về dạy học trải nghiệm Tiếng Việt
Giáo viên hiểu khái niệm dạy học Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm một cách chung chung, mơ hồ, chưa biết cách thiết kế các bài học và từng phần theo phù hợp với nội dung từng bài, từng phần học. Giáo viên cần nâng cao nhận thức về phương pháp dạy học Tiếng Việt trải nghiệm sáng tạo, hiểu rõ bản chất, mục tiêu và quy trình thực hiện. Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ từ các cấp quản lý và các chuyên gia giáo dục.
2.2. Thiết kế bài giảng trải nghiệm Tiếng Việt phù hợp
Việc thiết kế bài giảng trải nghiệm Tiếng Việt đòi hỏi giáo viên phải có kiến thức sâu rộng về nội dung chương trình, kỹ năng sư phạm và khả năng sáng tạo. Cần có các khóa đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao năng lực thiết kế bài giảng cho giáo viên. Cần có tài liệu hướng dẫn cụ thể, nói cách khác là cần có sách thiết kế bài giảng theo quy trình HĐTN để từ đó biết cách tổ chức các HĐTN đạt hiệu quả cao nhất.
2.3. Thiếu hụt tài liệu và hướng dẫn cụ thể cho Tiếng Việt
Các công trình, các tài liệu, các trường mới chỉ nghiên cứu ở mức khái quát, áp dụng vào các hoạt động chung, chưa đưa ra hướng dẫn, vận dụng trong các môn học cụ thể, đặc biệt là môn Tiếng Việt. Cần có sự đầu tư nghiên cứu và phát triển các tài liệu hướng dẫn cụ thể, phù hợp với đặc thù của môn học và đối tượng học sinh. Hoạt động Quản lý hoạt động trải nghiệm Tiếng Việt tiểu học cần chú trọng việc cung cấp tài liệu tham khảo và hỗ trợ chuyên môn cho giáo viên.
III. Phương Pháp Quản Lý Dạy Học Tiếng Việt Trải Nghiệm Hiệu Quả
Để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm, cần có một hệ thống các biện pháp đồng bộ, bao gồm nâng cao nhận thức cho giáo viên, xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp, bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và tăng cường kiểm tra, giám sát. Đứng ở góc độ nhà quản lý, quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm ở trường tiểu học là một bài toán đổi mới giáo dục được giải quyết bởi chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Do vậy, chúng ta cần thiết phải nghiên cứu thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm ở các trường tiểu họ ở thành phố Bắc Ninh.
3.1. Nâng cao nhận thức về dạy học trải nghiệm Tiếng Việt
Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, chuyên đề về dạy học Tiếng Việt trải nghiệm tiểu học Bắc Ninh cho giáo viên và cán bộ quản lý. Cung cấp thông tin, kiến thức về bản chất, mục tiêu, vai trò của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học Tiếng Việt. Tạo điều kiện cho giáo viên tham quan, học hỏi kinh nghiệm từ các trường tiên tiến.
3.2. Xây dựng kế hoạch dạy học Tiếng Việt trải nghiệm
Hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy chi tiết, phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện thực tế của nhà trường. Kế hoạch cần thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức thực hành trải nghiệm trong dạy học Tiếng Việt. Khuyến khích giáo viên sử dụng các nguồn học liệu mở, đa dạng.
3.3. Bồi dưỡng năng lực cho giáo viên Tiếng Việt
Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ về phương pháp dạy học Tiếng Việt trải nghiệm. Mời các chuyên gia, giáo viên có kinh nghiệm chia sẻ, hướng dẫn. Tạo cơ hội cho giáo viên thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tế giảng dạy.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Dạy Học Tiếng Việt Trải Nghiệm Tại Bắc Ninh
Việc triển khai mô hình dạy học trải nghiệm Tiếng Việt hiệu quả tại các trường tiểu học Bắc Ninh đã mang lại những kết quả tích cực. Học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, hứng thú với môn học hơn. Khả năng giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề của học sinh được nâng cao. Chất lượng dạy và học môn Tiếng Việt được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
4.1. Các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong Tiếng Việt
Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tham quan thực tế, trò chơi học tập, đóng vai, kể chuyện, làm thơ, viết văn,... để học sinh có cơ hội thực hành trải nghiệm trong dạy học Tiếng Việt. Khuyến khích học sinh tự khám phá, sáng tạo và chia sẻ kinh nghiệm. Tạo môi trường học tập thân thiện, cởi mở và khuyến khích sự tương tác giữa học sinh và giáo viên.
4.2. Đánh giá hiệu quả dạy học Tiếng Việt trải nghiệm
Sử dụng các hình thức đánh giá đa dạng, linh hoạt, phù hợp với mục tiêu và nội dung dạy học. Đánh giá hiệu quả dạy học Tiếng Việt trải nghiệm không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn đánh giá kỹ năng, thái độ và phẩm chất của học sinh. Khuyến khích học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau.
4.3. Chia sẻ kinh nghiệm dạy học Tiếng Việt trải nghiệm
Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, hội thảo, diễn đàn để giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau. Xây dựng cộng đồng giáo viên cùng nhau nghiên cứu, phát triển các phương pháp dạy học Tiếng Việt trải nghiệm sáng tạo.
V. Bí Quyết Quản Lý Lớp Học Tiếng Việt Theo Hướng Trải Nghiệm
Quản lý lớp học theo hướng trải nghiệm đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt, sáng tạo và có khả năng tạo ra môi trường học tập tích cực, chủ động. Giáo viên cần nắm vững các kỹ năng quản lý lớp học, thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với đối tượng học sinh và khuyến khích sự tham gia của tất cả học sinh. Sự chủ động quản lý lớp học Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm sẽ là tiền đề để học sinh phát triển toàn diện.
5.1. Tạo môi trường học tập tích cực và chủ động
Xây dựng môi trường học tập thân thiện, cởi mở, khuyến khích sự tương tác và hợp tác giữa học sinh. Tạo điều kiện cho học sinh được tự do thể hiện ý kiến, sáng tạo và khám phá. Tạo ra các thử thách phù hợp để kích thích sự tò mò và hứng thú của học sinh.
5.2. Sử dụng các kỹ năng quản lý lớp học hiệu quả
Nắm vững các kỹ năng quản lý lớp học như giao tiếp, lắng nghe, giải quyết xung đột, thiết lập kỷ luật,... Áp dụng các kỹ năng này một cách linh hoạt, phù hợp với từng tình huống cụ thể. Tạo ra các quy tắc lớp học rõ ràng và công bằng.
5.3. Khuyến khích sự tham gia của tất cả học sinh
Tạo cơ hội cho tất cả học sinh được tham gia vào các hoạt động học tập. Sử dụng các phương pháp dạy học đa dạng, phù hợp với các phong cách học tập khác nhau. Tạo ra các hoạt động nhóm để khuyến khích sự hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau.
VI. Tương Lai Phát Triển Dạy Học Tiếng Việt Trải Nghiệm Ở Bắc Ninh
Với sự quan tâm của các cấp quản lý, sự nỗ lực của đội ngũ giáo viên và sự ủng hộ của cộng đồng, dạy học Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm ở Bắc Ninh sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Cần có sự đầu tư nghiên cứu, phát triển các chương trình, tài liệu và phương pháp dạy học tiên tiến. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo ra môi trường học tập tốt nhất cho học sinh.
6.1. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển chương trình
Nghiên cứu và phát triển các chương trình dạy học Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm phù hợp với đặc điểm văn hóa và kinh tế - xã hội của địa phương. Xây dựng hệ thống tài liệu tham khảo, học liệu mở đa dạng, phong phú. Áp dụng các công nghệ thông tin hiện đại vào dạy học.
6.2. Tăng cường hợp tác giữa nhà trường gia đình và xã hội
Tổ chức các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa nhà trường và gia đình. Vận động cộng đồng tham gia vào các hoạt động giáo dục. Xây dựng môi trường văn hóa đọc trong gia đình và xã hội.
6.3. Đổi mới đánh giá và công nhận kết quả học tập
Phát triển hệ thống đánh giá toàn diện, công bằng, khách quan. Công nhận các hình thức học tập đa dạng, không chỉ trong lớp học mà còn qua các hoạt động trải nghiệm thực tế. Tạo động lực cho học sinh tự học, tự phát triển.
