Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển giáo dục toàn diện, giáo dục kỹ năng sống (KNS) cho học sinh tiểu học ngày càng được chú trọng nhằm trang bị cho các em những năng lực cần thiết để thích nghi và phát triển trong xã hội hiện đại. Theo ước tính, khoảng 155 quốc gia và vùng lãnh thổ đã đưa KNS vào chương trình giáo dục phổ thông, trong đó có khoảng 143 quốc gia tích hợp KNS vào chương trình học chính khóa. Tại Việt Nam, việc giáo dục KNS thông qua môn Đạo đức được xem là một giải pháp hiệu quả nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh tiểu học. Nghiên cứu tập trung vào quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua dạy học môn Đạo đức tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn 2020-2023.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý giáo dục KNS qua môn Đạo đức, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 10 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Bắc Ninh với đối tượng khảo sát là 20 cán bộ quản lý và 50 giáo viên dạy môn Đạo đức. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý giáo dục KNS, nâng cao hiệu quả dạy học môn Đạo đức, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Đảng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục kỹ năng sống. Lý thuyết quản lý giáo dục được tiếp cận như một quá trình tác động có hệ thống, có chủ đích của cán bộ quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra. Khái niệm kỹ năng sống được hiểu là tập hợp các kỹ năng cần thiết giúp con người thực hiện các thao tác trong cuộc sống một cách hiệu quả, bao gồm kỹ năng nhận thức, kỹ năng quản lý bản thân và kỹ năng xã hội.

Mô hình giáo dục kỹ năng sống thông qua môn Đạo đức được xây dựng dựa trên ba nhóm kỹ năng chính: kỹ năng nhận thức (tự nhận thức, xác định giá trị, tư duy phê phán), kỹ năng quản lý bản thân (quản lý thời gian, kiểm soát cảm xúc, giải quyết vấn đề) và kỹ năng xã hội (giao tiếp, làm việc nhóm, thương lượng). Các phương pháp giáo dục như kể chuyện, nêu gương, đàm thoại, giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm và luyện tập thực hành được áp dụng nhằm phát triển toàn diện các kỹ năng này.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát 20 cán bộ quản lý và 50 giáo viên dạy môn Đạo đức tại 10 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, thu thập vào tháng 2 năm 2023. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trong khu vực.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng thống kê mô tả và phân tích tương quan nhằm đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố quản lý giáo dục KNS. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn trực tiếp và xin ý kiến chuyên gia được sử dụng để làm rõ các kết quả khảo sát và đánh giá tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất. Quá trình nghiên cứu kéo dài trong 3 năm học 2020-2023, tập trung vào việc thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về giáo dục kỹ năng sống qua môn Đạo đức: Khoảng 85% cán bộ quản lý và 78% giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của giáo dục KNS trong phát triển toàn diện học sinh tiểu học. Tuy nhiên, 40% giáo viên cho rằng việc triển khai còn mang tính hình thức, chưa thực sự đi vào chiều sâu.

  2. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống: Chỉ có khoảng 60% trường tiểu học xây dựng kế hoạch giáo dục KNS cụ thể và phù hợp với đặc thù môn Đạo đức. Việc tổ chức thực hiện và chỉ đạo triển khai kế hoạch được đánh giá đạt mức trung bình với 65% cán bộ quản lý cho rằng còn nhiều hạn chế về năng lực tổ chức.

  3. Phương pháp giáo dục kỹ năng sống: 70% giáo viên sử dụng phương pháp kể chuyện và thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức để phát triển kỹ năng sống cho học sinh. Tuy nhiên, chỉ 45% giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp tích cực như giải quyết vấn đề, đóng vai, tạo dự án.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sống: Công tác kiểm tra, đánh giá được thực hiện chưa thường xuyên và thiếu hệ thống, chỉ khoảng 50% trường có kế hoạch kiểm tra định kỳ và đánh giá kết quả giáo dục KNS qua môn Đạo đức.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống là khá cao, phù hợp với các chính sách giáo dục quốc gia và định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, việc triển khai còn nhiều hạn chế do năng lực quản lý và phương pháp giảng dạy chưa đồng đều, dẫn đến hiệu quả giáo dục KNS chưa đạt yêu cầu.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tích hợp giáo dục kỹ năng sống vào môn Đạo đức là xu hướng phù hợp, giúp học sinh phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả, cần tăng cường đào tạo bồi dưỡng năng lực cho giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá khoa học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, bảng tổng hợp mức độ áp dụng các phương pháp giáo dục kỹ năng sống, cũng như biểu đồ đánh giá thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục KNS.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục kỹ năng sống và phương pháp dạy học tích cực trong môn Đạo đức, nhằm nâng cao năng lực tổ chức và giảng dạy. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cụ thể, phù hợp: Các trường tiểu học cần xây dựng kế hoạch giáo dục KNS thông qua môn Đạo đức dựa trên đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian hoàn thành kế hoạch trong 6 tháng đầu năm học, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn thực hiện.

  3. Đổi mới phương pháp dạy học và đa dạng hóa hình thức giáo dục kỹ năng sống: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực như giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, đóng vai, dự án nhằm tăng cường trải nghiệm và phát triển kỹ năng cho học sinh. Thời gian áp dụng liên tục trong năm học, do giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn đảm nhiệm.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sống: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ và toàn diện về giáo dục KNS qua môn Đạo đức, kết hợp đánh giá định tính và định lượng để phản ánh chính xác hiệu quả giáo dục. Thời gian triển khai từ đầu năm học, do Ban giám hiệu và tổ kiểm tra đánh giá thực hiện.

  5. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Tăng cường sự phối hợp trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nhằm tạo môi trường giáo dục đồng bộ và hiệu quả. Thời gian thực hiện liên tục, do Ban giám hiệu phối hợp với phụ huynh và các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Giúp nâng cao năng lực quản lý giáo dục kỹ năng sống, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả trong nhà trường.

  2. Giáo viên dạy môn Đạo đức và các môn liên quan: Cung cấp kiến thức và phương pháp đổi mới dạy học nhằm phát triển kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục tiểu học: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý giáo dục kỹ năng sống và ứng dụng trong thực tiễn giáo dục tiểu học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương và Sở GD&ĐT: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và bồi dưỡng nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống trong hệ thống giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục kỹ năng sống qua môn Đạo đức lại quan trọng đối với học sinh tiểu học?
    Giáo dục kỹ năng sống qua môn Đạo đức giúp học sinh hình thành các kỹ năng nhận thức, quản lý bản thân và kỹ năng xã hội cần thiết, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực, giúp các em thích nghi và phát triển trong xã hội hiện đại.

  2. Phương pháp nào hiệu quả nhất để giáo dục kỹ năng sống trong môn Đạo đức?
    Phương pháp kể chuyện, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề và luyện tập thực hành được đánh giá là hiệu quả, giúp học sinh tích cực tham gia, trải nghiệm và phát triển kỹ năng một cách tự nhiên.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục kỹ năng sống tại các trường tiểu học là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực quản lý của cán bộ quản lý còn hạn chế, phương pháp dạy học chưa đa dạng, công tác kiểm tra đánh giá chưa hệ thống và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa chặt chẽ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục kỹ năng sống?
    Cần tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch cụ thể, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường kiểm tra đánh giá và phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

  5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng ở những địa phương khác không?
    Kết quả nghiên cứu có tính tham khảo cao và có thể áp dụng điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế của các địa phương khác nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống qua môn Đạo đức.

Kết luận

  • Quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua dạy học môn Đạo đức tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh còn nhiều hạn chế, đặc biệt về năng lực tổ chức và phương pháp giảng dạy.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của giáo dục kỹ năng sống là tích cực nhưng việc triển khai chưa đồng đều và hiệu quả chưa cao.
  • Các biện pháp quản lý được đề xuất bao gồm bồi dưỡng năng lực, xây dựng kế hoạch cụ thể, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường kiểm tra đánh giá và phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống qua môn Đạo đức, góp phần phát triển toàn diện học sinh tiểu học.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống trong các trường tiểu học trên địa bàn.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp giáo dục kỹ năng sống sẽ góp phần tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ Việt Nam.