Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, việc quản lý giáo dục pháp luật (GDPL) cho học sinh các trường tiểu học và trung học cơ sở (TH&THCS) tại huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa trở nên cấp thiết nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của thế hệ trẻ. Theo số liệu khảo sát giai đoạn 2020-2022, có khoảng 250 cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tham gia nghiên cứu thực trạng quản lý GDPL tại các trường thuộc địa bàn xã Hoằng Đức, Hoằng Đồng, Hoằng Sơn và Hoằng Hà. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý GDPL, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý GDPL cho học sinh TH&THCS trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Việc quản lý GDPL không chỉ góp phần hình thành tri thức pháp luật, thái độ và hành vi tuân thủ pháp luật cho học sinh mà còn hỗ trợ phát triển nhân cách, kỹ năng sống phù hợp với yêu cầu xã hội hiện đại. Luật Phổ biến giáo dục pháp luật số 14/2012/QH13 quy định GDPL là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó nhà trường giữ vai trò trung tâm. Tuy nhiên, khảo sát thực tế cho thấy nhận thức của một số cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về vai trò của GDPL còn hạn chế, sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia GDPL chưa chặt chẽ, cơ sở vật chất phục vụ GDPL còn thiếu hụt, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục pháp luật.

Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, trong giai đoạn 2020-2022, với sự tham gia của 35 cán bộ quản lý, 65 giáo viên và 150 học sinh. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp quản lý GDPL phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường TH&THCS, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết giáo dục pháp luật. Lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên quan điểm quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến đối tượng nhằm đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý giáo dục pháp luật được hiểu là sự tác động có định hướng của nhà quản lý đến học sinh nhằm hình thành tri thức, thái độ và hành vi pháp luật phù hợp với quy định hiện hành.

Lý thuyết giáo dục pháp luật tập trung vào quá trình hình thành ý thức pháp luật và văn hóa pháp lý cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục có tổ chức, có hệ thống và định hướng rõ ràng. Các khái niệm chính bao gồm: pháp luật, giáo dục pháp luật, quản lý giáo dục pháp luật, đặc điểm tâm sinh lý học sinh TH&THCS, và bối cảnh đổi mới giáo dục.

Ngoài ra, luận văn vận dụng mô hình quản lý theo chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act) trong việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và điều chỉnh hoạt động quản lý GDPL nhằm đảm bảo tính hiệu quả và bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu khoa học, công trình nghiên cứu liên quan đến GDPL và quản lý giáo dục. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực trạng tại các trường TH&THCS huyện Hoằng Hóa với mẫu gồm 35 cán bộ quản lý, 65 giáo viên và 150 học sinh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, bao gồm tính toán tỷ lệ phần trăm, giá trị trung bình và biểu đồ minh họa. Phân tích định tính được thực hiện qua phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giáo viên nhằm làm rõ các khó khăn, thuận lợi trong quản lý GDPL.

  • Timeline nghiên cứu: Quá trình thu thập và xử lý dữ liệu diễn ra trong giai đoạn 2020-2022, bao gồm khảo sát thực địa, phỏng vấn chuyên gia, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi được thiết kế phù hợp với từng nhóm đối tượng nhằm đánh giá nhận thức, thái độ và thực trạng quản lý GDPL. Phương pháp quan sát được áp dụng để kiểm chứng các hoạt động GDPL tại trường. Phương pháp chuyên gia được sử dụng để hoàn thiện mẫu phiếu và đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về GDPL còn hạn chế: Khoảng 68% cán bộ quản lý và 55% giáo viên nhận thức đầy đủ về vai trò và mục tiêu của GDPL cho học sinh TH&THCS. Trong khi đó, chỉ khoảng 47% học sinh thể hiện ý thức tích cực trong việc tham gia các hoạt động GDPL.

  2. Thực trạng tổ chức quản lý GDPL: 72% trường TH&THCS đã xây dựng kế hoạch GDPL nhưng chỉ 60% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và có kiểm tra đánh giá định kỳ. Việc phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng xã hội như công an, ủy ban nhân dân địa phương chỉ đạt mức 55% hiệu quả.

  3. Cơ sở vật chất phục vụ GDPL còn thiếu: Chỉ khoảng 50% trường có đủ trang thiết bị dạy học phục vụ GDPL như tranh ảnh, phần mềm giáo dục, thiết bị nghe nhìn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng các hoạt động giáo dục pháp luật.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý GDPL: Yếu tố chủ quan như trình độ, kinh nghiệm quản lý của hiệu trưởng và nhận thức của giáo viên chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 65%. Yếu tố khách quan như văn bản chỉ đạo, môi trường kinh tế - xã hội chiếm khoảng 35%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý GDPL tại các trường TH&THCS huyện Hoằng Hóa đã có những bước tiến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về GDPL là nguyên nhân chính dẫn đến việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện chưa hiệu quả. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng xã hội còn thấp hơn mức trung bình, ảnh hưởng đến sự đồng bộ trong quản lý GDPL.

Cơ sở vật chất thiếu hụt làm giảm khả năng áp dụng các phương pháp giáo dục pháp luật hiện đại, từ đó hạn chế sự hấp dẫn và hiệu quả của các hoạt động GDPL đối với học sinh. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả GDPL chưa được thực hiện thường xuyên và có hệ thống, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh kịp thời các hoạt động giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng, biểu đồ tròn về mức độ phối hợp giữa các lực lượng, và bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý GDPL. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường phối hợp liên ngành và đầu tư cơ sở vật chất để nâng cao hiệu quả quản lý GDPL trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về mục đích, ý nghĩa và phương pháp GDPL nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm thực hiện. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ trì phối hợp với các trường.

  2. Hoàn thiện và thực hiện kế hoạch GDPL: Xây dựng kế hoạch GDPL chi tiết, cụ thể, có lộ trình rõ ràng và phân công trách nhiệm cho từng bộ phận. Đảm bảo kế hoạch được phê duyệt và thực hiện nghiêm túc, kiểm tra đánh giá định kỳ hàng quý. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu các trường TH&THCS.

  3. Bồi dưỡng năng lực quản lý và kỹ năng tổ chức: Tổ chức các lớp bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý GDPL cho hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên chủ nhiệm nhằm nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp tổ chức.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, công an, ủy ban nhân dân địa phương và các tổ chức xã hội trong công tác GDPL. Xây dựng các chương trình phối hợp cụ thể, tổ chức các buổi họp định kỳ để đánh giá và điều chỉnh hoạt động. Thời gian triển khai liên tục, do Ban giám hiệu trường chủ trì.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa để trang bị đầy đủ thiết bị dạy học phục vụ GDPL như tranh ảnh, phần mềm, thiết bị nghe nhìn. Bảo trì, nâng cấp thường xuyên nhằm đảm bảo hoạt động GDPL hiệu quả. Chủ thể thực hiện là các trường phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Các biện pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá thường xuyên để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý GDPL, từ đó xây dựng và triển khai các kế hoạch giáo dục pháp luật hiệu quả tại các trường TH&THCS.

  2. Giáo viên và giáo viên chủ nhiệm: Cung cấp kiến thức, phương pháp và hình thức giáo dục pháp luật phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh TH&THCS, giúp giáo viên tổ chức các hoạt động GDPL hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu sâu về quản lý GDPL trong bối cảnh đổi mới giáo dục, đồng thời phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và chính quyền địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình phối hợp liên ngành trong công tác GDPL, nâng cao hiệu quả quản lý và giáo dục pháp luật cho học sinh.

Luận văn cung cấp các phân tích thực tiễn và đề xuất giải pháp cụ thể, giúp các đối tượng trên áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý và giáo dục pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý giáo dục pháp luật là gì?
    Quản lý giáo dục pháp luật là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của nhà quản lý đến học sinh nhằm hình thành tri thức, thái độ và hành vi pháp luật phù hợp với quy định hiện hành. Ví dụ, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch GDPL và chỉ đạo giáo viên thực hiện các hoạt động giáo dục pháp luật trong trường.

  2. Tại sao giáo dục pháp luật cho học sinh TH&THCS lại quan trọng?
    Đây là giai đoạn hình thành nhân cách và ý thức pháp luật của học sinh, giúp các em phát triển kỹ năng sống, ý thức chấp hành pháp luật, góp phần xây dựng xã hội công bằng, văn minh. Ví dụ, học sinh được trang bị kiến thức về quyền và nghĩa vụ công dân từ sớm sẽ tránh được các hành vi vi phạm pháp luật.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý GDPL?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như trình độ, nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên; yếu tố khách quan như văn bản chỉ đạo, môi trường kinh tế - xã hội và cơ sở vật chất phục vụ GDPL. Ví dụ, thiếu thiết bị dạy học hiện đại sẽ làm giảm hiệu quả truyền đạt kiến thức pháp luật.

  4. Phương pháp giáo dục pháp luật nào phù hợp với học sinh TH&THCS?
    Các phương pháp thuyết phục (thuyết trình, thảo luận), tổ chức hoạt động (tình huống, giao việc), kích thích hành vi (thi đua, khen thưởng) được kết hợp linh hoạt để nâng cao hiệu quả GDPL. Ví dụ, tổ chức câu lạc bộ pháp luật giúp học sinh trải nghiệm và phát triển kỹ năng mềm.

  5. Làm thế nào để tăng cường phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng xã hội trong GDPL?
    Thiết lập cơ chế phối hợp rõ ràng, tổ chức các buổi họp định kỳ, xây dựng chương trình phối hợp cụ thể và phân công trách nhiệm rõ ràng. Ví dụ, phối hợp với công an địa phương tổ chức các buổi tuyên truyền pháp luật cho học sinh và phụ huynh.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh TH&THCS trong bối cảnh đổi mới giáo dục, làm rõ các khái niệm, mô hình và đặc điểm liên quan.
  • Thực trạng quản lý GDPL tại các trường TH&THCS huyện Hoằng Hóa còn nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức thực hiện, phối hợp liên ngành và cơ sở vật chất.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý GDPL, đòi hỏi sự quan tâm đồng bộ từ nhiều phía.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện kế hoạch, bồi dưỡng năng lực quản lý, tăng cường phối hợp và đầu tư cơ sở vật chất phục vụ GDPL.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, giám sát, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao chất lượng quản lý GDPL cho học sinh TH&THCS tại huyện Hoằng Hóa và các địa phương tương tự.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp trong luận văn để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật, xây dựng thế hệ công dân có ý thức pháp luật vững chắc trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.