Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển con người được xem là mục tiêu và động lực quan trọng của sự phát triển quốc gia. Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022, việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đặt trọng tâm vào phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh, trong đó kỹ năng giao tiếp và hợp tác giữ vai trò then chốt. Tại trường Tiểu học Cổ Đô, huyện Ba Vì, Hà Nội, học sinh trong độ tuổi 6-11 tuổi đang trải qua giai đoạn phát triển tâm sinh lý đặc biệt, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt trong giáo dục kỹ năng sống, nhất là kỹ năng giao tiếp và hợp tác.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho học sinh tiểu học tại trường Tiểu học Cổ Đô theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng này. Nghiên cứu tập trung khảo sát trong năm học 2021-2022 với đối tượng gồm 34 cán bộ quản lý, giáo viên, 180 cha mẹ học sinh và học sinh các lớp 3. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát triển nhân cách và năng lực giao tiếp, hợp tác cho học sinh tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục kỹ năng sống, đặc biệt tập trung vào kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Theo quan điểm của Đặng Quốc Bảo, quản lý giáo dục là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Kỹ năng được hiểu là khả năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm vào giải quyết tình huống trong cuộc sống, trong đó kỹ năng giao tiếp là quá trình phát, nhận, xử lý và truyền tải thông tin giữa các cá nhân để đạt mục tiêu chung. Hợp tác được định nghĩa là hoạt động ý thức cùng nhau chia sẻ công việc, giúp đỡ nhau nhằm thực hiện hiệu quả công việc nhóm đề ra.

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 xác định năng lực giao tiếp và hợp tác là năng lực chung cần hình thành và phát triển cho học sinh tiểu học, bao gồm các kỹ năng như tự tin giao tiếp, lắng nghe, thảo luận, thuyết trình, phân công công việc, chia sẻ và phối hợp hành động. Lý thuyết quản lý giáo dục được vận dụng để xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong nhà trường, bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thứ cấp từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022 và số liệu khảo sát thực trạng năm học 2021-2022 tại trường Tiểu học Cổ Đô. Cỡ mẫu khảo sát gồm 34 cán bộ quản lý, giáo viên và 180 cha mẹ học sinh cùng học sinh các lớp 3. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát trực tiếp các hoạt động giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá định tính nhằm làm rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo timeline từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, bao gồm các bước chuẩn bị, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác: Khoảng 65% học sinh tiểu học tại trường Cổ Đô có kỹ năng giao tiếp và hợp tác ở mức trung bình trở lên, tuy nhiên vẫn còn khoảng 35% học sinh thiếu chủ động trong giao tiếp, phạm vi và nội dung giao tiếp còn hạn chế. Việc lồng ghép giáo dục kỹ năng vào các môn học như Đạo đức, Tiếng Việt và hoạt động ngoài giờ lên lớp được thực hiện nhưng chưa đồng bộ và chưa phát huy hết hiệu quả.

  2. Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng: Có 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác, nhưng chỉ khoảng 60% trong số đó thực hiện đầy đủ các bước lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động này. Việc phân công nhiệm vụ cho các bộ phận trong nhà trường còn chưa rõ ràng, dẫn đến sự phối hợp chưa hiệu quả.

  3. Nguồn lực và môi trường giáo dục: Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác còn thiếu thốn, chỉ khoảng 55% giáo viên đánh giá cơ sở vật chất đáp ứng được yêu cầu. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục kỹ năng này đạt khoảng 70%, cho thấy còn nhiều tiềm năng để phát huy.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng: Năng lực giáo viên và tính chủ động của học sinh là hai yếu tố chủ quan quan trọng nhất ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Ngoài ra, môi trường xã hội và công tác quản lý cũng đóng vai trò quyết định.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác tại trường Tiểu học Cổ Đô đã có những bước tiến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Tỷ lệ học sinh có kỹ năng giao tiếp và hợp tác chưa cao phản ánh sự thiếu đồng bộ trong tổ chức hoạt động giáo dục, cũng như hạn chế về nguồn lực vật chất và nhân lực. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc lồng ghép kỹ năng vào các môn học và hoạt động ngoại khóa là xu hướng phổ biến, tuy nhiên hiệu quả phụ thuộc lớn vào năng lực giáo viên và sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục.

Việc quản lý giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác chưa thực sự toàn diện, đặc biệt trong khâu kiểm tra, đánh giá và phân công nhiệm vụ, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Điều này phù hợp với nhận định của các chuyên gia giáo dục về tầm quan trọng của quản lý trong nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống. Môi trường giáo dục chưa thực sự thống nhất giữa nhà trường, gia đình và xã hội cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả giáo dục kỹ năng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh đạt các mức kỹ năng giao tiếp và hợp tác, bảng phân tích mức độ thực hiện các bước quản lý của cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như biểu đồ đánh giá nguồn lực và sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế, từ đó làm cơ sở cho đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và nâng cao năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng sư phạm và kỹ năng giao tiếp cho giáo viên trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao năng lực giảng dạy và quản lý giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ba Vì phối hợp với trường Đại học Giáo dục.

  2. Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng đồng bộ: Hiệu trưởng trường Tiểu học Cổ Đô cần chỉ đạo xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác chi tiết, lồng ghép vào các môn học và hoạt động ngoại khóa, đảm bảo tính liên tục và hệ thống trong năm học 2022-2023. Việc này giúp tăng tỷ lệ học sinh đạt kỹ năng lên ít nhất 80%.

  3. Phát huy vai trò phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội trong việc giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác, tổ chức các buổi sinh hoạt, hội thảo định kỳ 3 tháng/lần để trao đổi kinh nghiệm và hỗ trợ học sinh.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và nguồn lực: Đầu tư nâng cấp phòng học, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục kỹ năng, đồng thời xây dựng chế độ thi đua, khen thưởng cho giáo viên và học sinh có thành tích xuất sắc trong giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Ban giám hiệu và Phòng Giáo dục huyện Ba Vì chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác, từ đó xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết để lồng ghép giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác vào giảng dạy, áp dụng các phương pháp sư phạm phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng giáo viên và đánh giá hiệu quả giáo dục kỹ năng sống trong các trường tiểu học trên địa bàn.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội: Hiểu được tầm quan trọng của kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong phát triển nhân cách học sinh, từ đó phối hợp cùng nhà trường trong giáo dục và hỗ trợ học sinh phát triển toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng giao tiếp và hợp tác lại quan trọng đối với học sinh tiểu học?
    Kỹ năng này giúp học sinh phát triển nhân cách, tự tin trong giao tiếp, biết phối hợp làm việc nhóm, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và hòa nhập xã hội. Ví dụ, học sinh có kỹ năng giao tiếp tốt dễ dàng tham gia các hoạt động nhóm và giải quyết mâu thuẫn.

  2. Những phương pháp nào hiệu quả để giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác?
    Phương pháp thảo luận nhóm, đóng vai, tổ chức trò chơi và nêu gương được đánh giá cao vì tạo điều kiện cho học sinh thực hành, trải nghiệm và phát triển kỹ năng trong môi trường thực tế.

  3. Làm thế nào để quản lý hiệu quả hoạt động giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong nhà trường?
    Cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng, tổ chức đào tạo giáo viên, phối hợp với gia đình và xã hội, đồng thời kiểm tra, đánh giá thường xuyên để điều chỉnh kịp thời.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác?
    Năng lực giáo viên và tính chủ động của học sinh là hai yếu tố chủ quan quan trọng nhất, bên cạnh đó môi trường giáo dục và công tác quản lý cũng đóng vai trò quyết định.

  5. Làm sao để phụ huynh hỗ trợ giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho con em mình?
    Phụ huynh cần phối hợp với nhà trường, tạo môi trường gia đình thân thiện, khuyến khích con tham gia các hoạt động xã hội, đồng thời giáo dục con biết chia sẻ, lắng nghe và hợp tác với người khác.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho học sinh tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại trường Tiểu học Cổ Đô.
  • Thực trạng cho thấy kỹ năng giao tiếp và hợp tác của học sinh còn hạn chế, quản lý hoạt động giáo dục chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu gồm năng lực giáo viên, tính chủ động của học sinh, môi trường giáo dục và công tác quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch đồng bộ, phát huy phối hợp nhà trường-gia đình-xã hội và cải thiện nguồn lực.
  • Tiếp theo, cần triển khai thực nghiệm các biện pháp đề xuất trong năm học 2022-2023 và đánh giá hiệu quả để hoàn thiện mô hình quản lý giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho học sinh tiểu học.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho học sinh – chìa khóa phát triển toàn diện thế hệ tương lai!