Luận văn: Quản lý dự án XDCB từ ngân sách tại huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai

• Tác giả: Hoàng Xuân Sang
• Người hướng dẫn: Ts. Lê Anh Vũ
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Quản lý nhà nước đối với các dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• prefix.1. Sự cần thiết phải nghiên cứu đề tài
• prefix.2. Tổng quan tài liệu nghiên cứu liên quan đến đề tài
• prefix.3. Mục tiêu nghiên cứu
• prefix.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• prefix.5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
• prefix.6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
• prefix.7. Kết cấu của luận văn
• 1. Chương 1: Một số vấn đề lý luận và kinh nghiệm quản lý dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước
• 1.1. Khái niệm dự án và dự án xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước
• 1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước
• 1.3. Một số chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước
• 1.4. Kinh nghiệm quản lý dự án XDCB từ nguồn NSNN tại một số địa phương và bài học rút ra cho huyện Nhơn Trạch
• 1.5. Tiểu kết chương 1
• 2. Chương 2: Thực trạng quản lý dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Nhơn Trạch
• 2.1. Điêù kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án xdcb từ nguồn NSNN trên địa bàn huyện Nhơn Trạch
• 2.2. Chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy Ban quản lý dự án huyện Nhơn Trạch
• 2.3. Thực trạng quản lý dự án XDCB từ NSNN tại BQLDA huyện Nhơn Trạch, giai đoạn 2016 - 2020
• 2.4. Đánh giá công tác quản lý dự án XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn huyện Nhơn Trạch
• 2.5. Tiểu kết chương 2
• 3. Chương 3: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, giai đoạn 2021 - 2025
• 3.1. Bối cảnh giai đoạn 2021 – 2025
• 3.2. Quan điểm hoàn thiện công tác quản lý dự án XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn huyện Nhơn Trạch
• 3.3. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn huyện Nhơn Trạch
• 3.4. Tiểu kết chương 3
• Kết luận
• Danh mục tài liệu tham khảo

I. Toàn cảnh công tác quản lý dự án XDCB NSNN tại Nhơn Trạch

Quản lý dự án xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) là một nhiệm vụ trọng tâm, đóng vai trò then chốt trong việc kiến tạo cơ sở hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai. Với vị trí địa - kinh tế chiến lược, là tâm điểm của tam giác tăng trưởng TP.HCM - Đồng Nai - Bà Rịa Vũng Tàu, Nhơn Trạch đã và đang triển khai hàng loạt dự án đầu tư công quy mô lớn. Hoạt động này không chỉ tạo ra diện mạo đô thị mới mà còn là nền tảng vật chất kết nối các vùng, miền, tạo đòn bẩy cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Các dự án XDCB ngân sách nhà nước tại Nhơn Trạch được triển khai đa dạng trên nhiều lĩnh vực, từ giao thông, giáo dục đến y tế, góp phần cải thiện đời sống người dân và nâng cao năng lực cạnh tranh của địa phương. Tuy nhiên, hiệu quả của các dự án này phụ thuộc rất lớn vào chất lượng của công tác quản lý, từ khâu lập kế hoạch, thẩm định, triển khai cho đến khi quyết toán. Do đó, việc hoàn thiện quy trình quản lý dự án là yêu cầu cấp thiết, đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn nhà nước và nâng cao chất lượng công trình xây dựng.

1.1. Vai trò của dự án đầu tư công với kinh tế xã hội

Các dự án đầu tư công đóng vai trò là xương sống của nền kinh tế, tạo ra hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại, là cơ sở thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Tại Nhơn Trạch, các công trình giao thông trọng điểm như đường 319, tỉnh lộ 769, đường 25C... đã tạo ra sự kết nối liên vùng, thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp. Nguồn vốn ngân sách nhà nước được đầu tư vào các dự án trường học, bệnh viện, trung tâm văn hóa đã trực tiếp nâng cao chất lượng đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Theo nghiên cứu của Hoàng Xuân Sang (2021), "Dự án XDCB còn tạo nền tảng vật chất kết nối các vùng, miền, tạo liên kết vùng bền vững, giảm bớt sự cách biệt giữa thành thị và nông thôn". Vì vậy, việc quản lý đầu tư xây dựng hiệu quả không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc, đảm bảo nguồn lực quốc gia được phân bổ và sử dụng một cách tối ưu.

1.2. Hệ thống pháp lý trong quản lý dự án XDCB tại Việt Nam

Hoạt động quản lý dự án XDCB ngân sách nhà nước tại Nhơn Trạch được điều chỉnh bởi một hệ thống văn bản pháp luật chặt chẽ. Nền tảng pháp lý cốt lõi bao gồm Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu, và đặc biệt là Luật Đầu tư công. Các luật này quy định rõ ràng về trình tự, thủ tục đầu tư xây dựng cơ bản, trách nhiệm của các bên liên quan như chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng, và cơ quan quản lý nhà nước. Bên cạnh đó, các văn bản dưới luật như Nghị định 15/2021/NĐ-CP chi tiết hóa các quy định về quản lý dự án đầu tư xây dựng, tạo ra một hành lang pháp lý đồng bộ. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định này là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong suốt vòng đời dự án, từ khâu phê duyệt dự án đến khi quyết toán dự án hoàn thành.

II. Các thách thức quản lý dự án XDCB vốn nhà nước Nhơn Trạch

Bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác quản lý dự án XDCB ngân sách nhà nước tại Nhơn Trạch vẫn đối mặt với nhiều thách thức và tồn tại. Những hạn chế này không chỉ làm chậm tiến độ thi công mà còn có nguy cơ gây thất thoát, lãng phí nguồn vốn đầu tư, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công trình xây dựng. Nghiên cứu thực tiễn tại Ban quản lý dự án huyện Nhơn Trạch cho thấy các vấn đề tồn tại ở hầu hết các giai đoạn của dự án. Từ việc lập kế hoạch thiếu tính chính xác, công tác thẩm định còn mang tính chủ quan, cho đến những vướng mắc trong đấu thầu và giải phóng mặt bằng. Hơn nữa, quá trình giám sát thi công xây dựng đôi khi chưa được thực hiện thường xuyên, và thủ tục thanh toán vốn đầu tư còn phức tạp, dẫn đến việc giải ngân vốn đầu tư công bị chậm trễ. Việc nhận diện rõ các thách thức này là bước đầu tiên để tìm ra giải pháp hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn tới.

2.1. Hạn chế trong khâu lập thẩm định và phê duyệt dự án

Công tác lập kế hoạch và danh mục đầu tư còn bộc lộ nhiều hạn chế. Tài liệu nghiên cứu chỉ ra rằng "việc nhiều danh mục dự án không nêu rõ lộ trình thực hiện làm giảm hiệu quả sử dụng vốn, hay việc xây dựng danh mục dự án gấp nên xuất hiện tình trạng chưa nghiên cứu kỹ làm giảm tính chính xác của dự án". Điều này dẫn đến việc phân bổ nguồn vốn ngân sách chưa thực sự tối ưu. Bên cạnh đó, quá trình thẩm định dự án đầu tư đôi khi chưa đầy đủ, việc xác định thứ tự ưu tiên còn mang tính chủ quan thay vì dựa trên các tiêu chí chuẩn hóa. Hệ quả là một số dự án sau khi được phê duyệt dự án phải điều chỉnh nhiều lần, gây lãng phí thời gian và nguồn lực.

2.2. Vướng mắc trong công tác đấu thầu và giải phóng mặt bằng

Công tác đấu thầu, mặc dù đã tuân thủ Luật Đấu thầu, nhưng chất lượng hồ sơ mời thầu và năng lực của một số nhà thầu xây dựng vẫn là một vấn đề cần quan tâm. Việc lựa chọn nhà thầu thiếu năng lực có thể dẫn đến công trình chậm tiến độ và không đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, vướng mắc lớn nhất hiện nay là công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng (GPMB). Theo Bảng 2.5 trong tài liệu, thực trạng GPMB gặp nhiều khó khăn, kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ chung của hầu hết các dự án đầu tư công. Sự chậm trễ trong việc bàn giao mặt bằng sạch cho đơn vị thi công là một trong những nguyên nhân chính gây đội vốn và kéo dài thời gian thực hiện dự án.

2.3. Bất cập trong giám sát thi công và thanh quyết toán vốn

Hoạt động giám sát thi công xây dựng và kiểm tra chưa được thực hiện thường xuyên và quyết liệt. Luận văn của Hoàng Xuân Sang (2021) nhận định: "thanh tra, kiểm tra, giám sát các dự án không thường xuyên, kết quả hạn chế". Điều này tạo ra kẽ hở cho các sai phạm về chất lượng và khối lượng thi công. Thêm vào đó, quy trình thanh toán vốn đầu tư và quyết toán dự án hoàn thành còn chậm. Hồ sơ thanh quyết toán phức tạp, thời gian xử lý kéo dài tại các cơ quan như Kho bạc Nhà nước Nhơn Trạch gây khó khăn cho cả chủ đầu tư và nhà thầu, ảnh hưởng đến dòng tiền và động lực triển khai dự án.

III. Phương pháp tối ưu quy trình lập thẩm định dự án XDCB

Để khắc phục những hạn chế cố hữu, việc tối ưu hóa quy trình quản lý dự án ngay từ giai đoạn đầu là giải pháp mang tính nền tảng. Một quy trình lập và thẩm định dự án đầu tư bài bản, khoa học sẽ đảm bảo các dự án được lựa chọn có tính khả thi cao, phù hợp với quy hoạch phát triển chung và khả năng cân đối nguồn vốn ngân sách. Trọng tâm của giải pháp này là chuẩn hóa các tiêu chí đánh giá, nâng cao chất lượng báo cáo nghiên cứu khả thi và tăng cường vai trò, năng lực của các cơ quan chuyên môn, đặc biệt là Ban quản lý dự án huyện Nhơn Trạch. Khi công tác chuẩn bị đầu tư được thực hiện kỹ lưỡng, các rủi ro trong giai đoạn triển khai sẽ được giảm thiểu, tạo tiền đề cho việc giải ngân vốn đầu tư công hiệu quả và đảm bảo chất lượng công trình xây dựng theo đúng thiết kế đã được phê duyệt.

3.1. Chuẩn hóa tiêu chí lựa chọn và ưu tiên dự án đầu tư

Cần xây dựng một bộ tiêu chí rõ ràng, minh bạch để lựa chọn và sắp xếp thứ tự ưu tiên cho các dự án. Các tiêu chí này phải dựa trên sự phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của UBND huyện Nhơn Trạch, tính cấp thiết của dự án, hiệu quả kinh tế - xã hội dự kiến và khả năng cân đối vốn. Việc áp dụng các tiêu chuẩn đã được chuẩn hóa sẽ loại bỏ tính chủ quan trong quá trình ra quyết định, đảm bảo các dự án quan trọng, cấp bách nhất được ưu tiên bố trí vốn. Điều này giúp tránh đầu tư dàn trải, tập trung nguồn lực để hoàn thành dứt điểm các công trình trọng điểm, phát huy hiệu quả đầu tư sớm nhất.

3.2. Nâng cao chất lượng báo cáo và năng lực thẩm định

Chất lượng của Báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc Báo cáo kinh tế-kỹ thuật (BCKTKT) là yếu tố quyết định tính chính xác của dự án. Cần yêu cầu các đơn vị tư vấn nâng cao chất lượng khảo sát, phân tích và dự báo, đảm bảo các thông số kỹ thuật, tổng mức đầu tư được tính toán sát với thực tế. Đồng thời, cần nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác thẩm định dự án đầu tư tại các phòng ban chuyên môn và Ban quản lý dự án huyện Nhơn Trạch. Theo Bảng 2.2, dù trình độ chuyên môn của cán bộ BQLDA huyện Nhơn Trạch khá cao (95% đại học năm 2019), việc bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý dự án, đấu thầu, và các quy định pháp luật mới là hết sức cần thiết.

IV. Bí quyết nâng cao hiệu quả giải ngân và quyết toán dự án

Giai đoạn thực hiện và kết thúc dự án có vai trò quyết định đến sự thành công của toàn bộ quá trình đầu tư. Nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công và đẩy nhanh công tác quyết toán dự án hoàn thành là hai nhiệm vụ song hành, giúp dòng vốn được lưu thông, giảm nợ đọng xây dựng cơ bản và xác định giá trị cuối cùng của tài sản nhà nước. Để làm được điều này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng, và các cơ quan liên quan như Kho bạc Nhà nước Nhơn Trạch. Các giải pháp tập trung vào việc tăng cường giám sát, đơn giản hóa thủ tục hành chính nhưng vẫn đảm bảo sự chặt chẽ, và nâng cao trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức tham gia vào quy trình quản lý dự án. Việc áp dụng các biện pháp này sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước.

4.1. Tăng cường giám sát tiến độ và chất lượng công trình

Hoạt động giám sát thi công xây dựng cần được thực hiện một cách thường xuyên, liên tục và độc lập. Ban quản lý dự án huyện Nhơn Trạch cần tăng cường vai trò giám sát của mình, đồng thời thuê các đơn vị tư vấn giám sát có đủ năng lực và kinh nghiệm. Cần áp dụng các biện pháp chế tài nghiêm khắc đối với các nhà thầu xây dựng vi phạm tiến độ hoặc chất lượng đã cam kết trong hợp đồng. Bên cạnh giám sát chuyên môn, việc phát huy vai trò giám sát của cộng đồng dân cư tại nơi triển khai dự án cũng là một kênh thông tin quan trọng giúp phát hiện sớm các sai phạm, đảm bảo chất lượng công trình xây dựng.

4.2. Tối ưu hóa thủ tục thanh toán vốn tại Kho bạc Nhà nước

Cần rà soát và đơn giản hóa các thủ tục đầu tư xây dựng cơ bản liên quan đến thanh toán vốn đầu tư. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai dịch vụ công trực tuyến trong việc nộp và xử lý hồ sơ thanh toán tại Kho bạc Nhà nước Nhơn Trạch sẽ giúp rút ngắn thời gian, giảm chi phí đi lại cho doanh nghiệp. Cần có quy chế phối hợp rõ ràng giữa chủ đầu tư, BQLDA và Kho bạc để giải quyết kịp thời các vướng mắc phát sinh, tránh tình trạng hồ sơ bị tồn đọng kéo dài, đảm bảo việc thanh toán diễn ra nhanh chóng, đúng quy định, thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

4.3. Đẩy nhanh tiến độ quyết toán các dự án đã hoàn thành

Tình trạng tồn đọng trong công tác quyết toán dự án hoàn thành là một vấn đề phổ biến cần được giải quyết triệt để. UBND huyện Nhơn Trạch cần chỉ đạo quyết liệt, quy định rõ thời hạn hoàn thành hồ sơ quyết toán đối với chủ đầu tư và thời gian thẩm tra, phê duyệt quyết toán đối với cơ quan tài chính. Theo Bảng 2.7 và 2.8, kết quả quyết toán dự án giai đoạn 2016-2019 cho thấy vẫn còn những khoản tăng, giảm sai, cho thấy tầm quan trọng của việc thẩm tra kỹ lưỡng. Việc quyết toán sớm không chỉ giúp xác định chính xác giá trị tài sản hình thành qua đầu tư mà còn là cơ sở để đánh giá toàn diện hiệu quả sử dụng vốn nhà nước.

V. Thực tiễn hiệu quả sử dụng vốn chất lượng công trình

Đánh giá thực tiễn hiệu quả sử dụng vốn nhà nước và chất lượng công trình xây dựng tại Nhơn Trạch giai đoạn 2016-2020 cho thấy một bức tranh đa chiều với những kết quả tích cực và cả những điểm cần cải thiện. Về mặt số lượng, hàng loạt dự án đã được hoàn thành, đưa vào sử dụng, góp phần thay đổi diện mạo địa phương. Theo Bảng 2.3, trong giai đoạn 2016-2019, đã có 70 dự án hoàn thành với tổng vốn đầu tư 866,9 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc đánh giá hiệu quả không chỉ dừng lại ở số liệu giải ngân hay số lượng công trình. Nó cần được xem xét dựa trên tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu, mức độ chậm tiến độ, tình trạng đội vốn và quan trọng nhất là lợi ích kinh tế - xã hội mà công trình mang lại sau khi đi vào hoạt động. Phân tích các chỉ số này cung cấp bằng chứng xác thực về thực trạng quản lý dự án XDCB ngân sách nhà nước tại Nhơn Trạch.

5.1. Phân tích kết quả giải ngân vốn đầu tư công giai đoạn 2016 2019

Kết quả giải ngân vốn đầu tư công là một chỉ số quan trọng phản ánh khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế và năng lực triển khai dự án. Dữ liệu từ Bảng 2.6 cho thấy tỷ lệ giải ngân tại Nhơn Trạch qua các năm có sự biến động. Năm 2016, tỷ lệ giải ngân đạt mức cao, nhưng các năm sau đó có xu hướng giảm nhẹ. Mặc dù vẫn ở mức khá, nhưng việc chưa đạt 100% kế hoạch vốn cho thấy vẫn còn những nút thắt trong quá trình thực hiện, chủ yếu liên quan đến GPMB và thủ tục thanh toán vốn đầu tư. Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước, việc xác định và tháo gỡ kịp thời các rào cản này là nhiệm vụ trọng yếu.

5.2. Đánh giá chất lượng công trình và tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu

Công tác đấu thầu là công cụ hữu hiệu để tăng tính cạnh tranh, minh bạch và tiết kiệm nguồn vốn ngân sách. Bảng 2.4 về kết quả đấu thầu cho thấy đã có sự tiết kiệm nhất định cho ngân sách. Tuy nhiên, tỷ lệ tiết kiệm này cần được xem xét song song với chất lượng công trình xây dựng. Một số công trình sau khi hoàn thành vẫn còn tồn tại các vấn đề về chất lượng, đòi hỏi chi phí sửa chữa, bảo trì, làm giảm hiệu quả đầu tư dài hạn. Điều này cho thấy bên cạnh việc tuân thủ Luật Đấu thầu về quy trình, cần chú trọng hơn nữa đến khâu đánh giá năng lực thực sự của nhà thầu xây dựng và tăng cường giám sát thi công xây dựng.

VI. Hướng đi mới cho quản lý đầu tư xây dựng tại Nhơn Trạch

Để nâng tầm công tác quản lý dự án XDCB ngân sách nhà nước tại Nhơn Trạch, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, cần có những định hướng và giải pháp mang tính đột phá. Bối cảnh giai đoạn 2021-2025 đặt ra yêu cầu cao hơn về hiệu quả, tính minh bạch và bền vững trong đầu tư công. Hướng đi tương lai không chỉ dừng lại ở việc khắc phục các tồn tại hiện hữu mà còn phải chủ động áp dụng các phương pháp quản lý hiện đại, tăng cường ứng dụng công nghệ và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các bên. Trọng tâm là xây dựng một hệ thống quản lý đầu tư xây dựng chuyên nghiệp, linh hoạt và hiệu quả, đảm bảo mọi dự án đầu tư công đều mang lại giá trị tối đa cho sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện.

6.1. Áp dụng công nghệ số và hệ thống thông tin quản lý dự án

Việc chuyển đổi số trong quản lý đầu tư xây dựng là xu thế tất yếu. Ban quản lý dự án huyện Nhơn Trạch cần xây dựng và áp dụng một hệ thống thông tin quản lý dự án (PMIS) tập trung. Hệ thống này cho phép cập nhật tiến độ, chi phí, quản lý tài liệu và theo dõi các vấn đề phát sinh theo thời gian thực. Việc ứng dụng các công nghệ như BIM (Building Information Modeling) trong thiết kế và thi công, hay sử dụng drone để giám sát công trường sẽ giúp nâng cao tính chính xác, minh bạch và hiệu quả của quy trình quản lý dự án, đồng thời hỗ trợ tốt hơn cho công tác ra quyết định của các cấp quản lý.

6.2. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan và chủ đầu tư

Sự phối hợp thiếu đồng bộ giữa các cơ quan là một trong những nguyên nhân chính gây chậm trễ. Cần xây dựng một quy chế phối hợp rõ ràng, quy định cụ thể trách nhiệm và thời gian xử lý công việc của từng đơn vị liên quan, từ phòng Tài chính - Kế hoạch, phòng Kinh tế - Hạ tầng, Kho bạc Nhà nước Nhơn Trạch đến UBND huyện Nhơn Trạch. Việc tổ chức các cuộc họp giao ban định kỳ giữa chủ đầu tư, các nhà thầu và cơ quan quản lý để giải quyết ngay các vướng mắc sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ chung. Tăng cường cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết thủ tục đầu tư xây dựng cơ bản cũng là giải pháp cần thiết để tạo môi trường thuận lợi cho các dự án.