Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tại huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, với dân số khoảng 211.000 người và 15 trường Trung học cơ sở (THCS), việc đổi mới quản lý dạy học môn Toán theo Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 là nhiệm vụ cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Toán tại các trường THCS trên địa bàn huyện, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 15 trường THCS với 291 lớp, 35 giáo viên dạy Toán lớp 6 và 235 học sinh lớp 6, khảo sát trong năm học 2022-2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, đồng thời hỗ trợ thực hiện thành công Chương trình GDPT 2018 tại địa phương. Các chỉ số chất lượng giáo dục hiện tại cho thấy tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi và khá môn Toán chiếm khoảng 76%, tuy nhiên vẫn còn gần 23% học sinh đạt mức trung bình và yếu, phản ánh nhu cầu cải thiện quản lý dạy học để nâng cao hiệu quả giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình dạy học phát triển năng lực học sinh. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có chủ đích của cán bộ quản lý đến hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý dạy học môn Toán bao gồm các chức năng: xây dựng kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo điều hành và kiểm tra đánh giá. Mục tiêu quản lý là đảm bảo thực hiện hiệu quả chương trình, nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Lý thuyết dạy học phát triển phẩm chất và năng lực: Chương trình GDPT 2018 định hướng phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện cho học sinh, trong đó môn Toán đóng vai trò phát triển năng lực tư duy, giải quyết vấn đề, mô hình hóa và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Các phương pháp dạy học tích cực như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án được khuyến khích áp dụng.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, năng lực toán học, phẩm chất học sinh, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ 15 trường THCS huyện Yên Phong trong năm học 2022-2023, bao gồm:

  • Phiếu khảo sát cán bộ quản lý (15 người), giáo viên dạy Toán (35 người), học sinh lớp 6 (235 em).
  • Quan sát trực tiếp các tiết dạy Toán và hoạt động quản lý tại trường.
  • Phỏng vấn, tọa đàm với cán bộ quản lý, tổ trưởng tổ Khoa học tự nhiên, giáo viên Toán.
  • Nghiên cứu các kế hoạch giáo dục, kế hoạch bài dạy, sản phẩm học tập của học sinh.

Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả (tính trung bình, tỷ lệ phần trăm, độ lệch chuẩn) kết hợp biểu đồ, bảng biểu để minh họa. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các trường THCS trên địa bàn huyện, đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2022 đến tháng 6/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý: Đội ngũ giáo viên dạy Toán có trình độ đào tạo cơ bản đáp ứng yêu cầu (100% đạt chuẩn theo Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT). Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn theo định hướng chương trình GDPT 2018. Đội ngũ cán bộ quản lý có năng lực quản lý tốt nhưng còn hạn chế trong việc đổi mới phương pháp quản lý.

  2. Thực trạng dạy học môn Toán: Khoảng 70% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tuy nhiên việc tổ chức hoạt động trải nghiệm và dạy học theo dự án còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 35%. Việc sử dụng thiết bị dạy học hiện đại được đánh giá ở mức trung bình (khoảng 55% giáo viên sử dụng thường xuyên).

  3. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập: Hình thức kiểm tra đa dạng nhưng chưa đồng bộ, chỉ khoảng 40% giáo viên sử dụng kết hợp các phương pháp đánh giá năng lực học sinh. Tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi và khá môn Toán là 76%, còn 23% học sinh đạt trung bình và yếu, phản ánh hiệu quả dạy học chưa tối ưu.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý dạy học: Năng lực cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và văn hóa nhà trường đều có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả quản lý dạy học. Trong đó, năng lực cán bộ quản lý và chất lượng giáo viên được đánh giá là yếu tố quan trọng nhất với mức độ ảnh hưởng trên 80%.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc quản lý dạy học môn Toán tại các trường THCS huyện Yên Phong đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong việc áp dụng chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục tỉnh Bắc Ninh về việc cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học.

Việc sử dụng thiết bị dạy học và công nghệ thông tin còn hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng đều giữa các trường. Văn hóa nhà trường và sự phối hợp giữa cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh được xác định là nhân tố then chốt tạo nên môi trường học tập tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực, mức độ sử dụng thiết bị dạy học, và phân bố kết quả học tập của học sinh theo từng trường, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và cán bộ quản lý

    • Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về chương trình GDPT 2018 và phương pháp dạy học tích cực.
    • Mục tiêu: 100% giáo viên và cán bộ quản lý được bồi dưỡng trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá

    • Khuyến khích áp dụng dạy học theo dự án, giải quyết vấn đề và tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực lên 80% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại

    • Lập kế hoạch mua sắm, sửa chữa, bổ sung thiết bị dạy học theo định hướng chương trình mới.
    • Mục tiêu: 90% trường có đủ thiết bị tối thiểu phục vụ dạy học trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  4. Xây dựng văn hóa nhà trường tích cực, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan

    • Tổ chức các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên, cán bộ quản lý và phụ huynh.
    • Mục tiêu: Nâng cao sự hài lòng và đồng thuận của giáo viên, học sinh và phụ huynh lên trên 85% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Hội cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo chương trình mới, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tại đơn vị.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên, điều chỉnh phương pháp quản lý phù hợp.

  2. Giáo viên dạy Toán Trung học cơ sở

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
    • Use case: Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý giáo dục và đổi mới chương trình.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, huyện

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng triển khai chương trình GDPT 2018 tại địa phương, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất, tổ chức tập huấn bồi dưỡng giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018 có điểm gì khác biệt so với chương trình trước?
    Quản lý theo chương trình GDPT 2018 tập trung phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường hoạt động trải nghiệm và ứng dụng công nghệ thông tin, khác với chương trình trước chủ yếu truyền thụ kiến thức.

  2. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý trường THCS?
    Cần tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý đổi mới, đồng thời tạo môi trường làm việc hỗ trợ, khuyến khích sáng tạo và phối hợp hiệu quả với giáo viên, phụ huynh.

  3. Phương pháp dạy học tích cực nào phù hợp với môn Toán ở THCS?
    Các phương pháp như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án, học nhóm, kết hợp hoạt động trải nghiệm thực tế được đánh giá hiệu quả trong phát triển năng lực toán học cho học sinh.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dạy học môn Toán?
    Năng lực và phẩm chất của cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và văn hóa nhà trường là những yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý.

  5. Làm sao để kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán theo hướng phát triển năng lực?
    Cần sử dụng đa dạng hình thức kiểm tra như vấn đáp, trắc nghiệm, bài tập thực hành, dự án học tập, tập trung đánh giá năng lực tư duy, giải quyết vấn đề, mô hình hóa và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Toán theo Chương trình GDPT 2018 tại các trường THCS huyện Yên Phong đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn hạn chế trong đổi mới phương pháp và kiểm tra đánh giá.
  • Năng lực cán bộ quản lý và chất lượng đội ngũ giáo viên là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý dạy học môn Toán.
  • Cơ sở vật chất và văn hóa nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường học tập tích cực, hỗ trợ đổi mới giáo dục.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư thiết bị và xây dựng văn hóa nhà trường.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá việc triển khai các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán trong các năm học tiếp theo.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đổi mới quản lý dạy học môn Toán, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại huyện Yên Phong và các địa phương tương tự.