Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, việc quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7 theo hướng phát triển năng lực học sinh trở thành một nhiệm vụ cấp thiết. Theo ước tính, năm học 2022-2023 là năm đầu tiên triển khai chương trình mới cho khối lớp 7 tại các trường trung học cơ sở (THCS), trong đó huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội, với 16 trường THCS, có 8 trường đại diện được khảo sát nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7 theo hướng phát triển năng lực học sinh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THCS huyện Đan Phượng trong giai đoạn từ năm học 2022-2023 đến hết học kỳ I năm học 2023-2024. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7, đồng thời hỗ trợ cán bộ quản lý và giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại. Các chỉ số đánh giá như nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về đổi mới dạy học, mức độ áp dụng phương pháp tích cực, và hiệu quả kiểm tra đánh giá năng lực học sinh được sử dụng làm thước đo chính trong nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết giáo dục hướng năng lực và lý thuyết quản lý giáo dục đổi mới. Lý thuyết giáo dục hướng năng lực nhấn mạnh việc phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học, trong đó năng lực ngôn ngữ, năng lực tư duy phản biện, năng lực giao tiếp và năng lực sáng tạo là các khái niệm trọng tâm. Mô hình quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực tập trung vào việc điều khiển đầu ra, tức là kết quả học tập của học sinh, thay vì chỉ quản lý đầu vào như truyền thống. Các khái niệm chuyên ngành như quản lý kế hoạch dạy học, quản lý phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá năng lực, và quản lý điều kiện cơ sở vật chất được vận dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát thực trạng tại 8 trường THCS huyện Đan Phượng, với đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lý, giáo viên dạy môn Ngữ văn lớp 7 và học sinh. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 145 học sinh cùng các cán bộ quản lý và giáo viên liên quan. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu đại diện theo nhóm trường về quy mô và chất lượng giáo dục nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn sâu và quan sát thực tế. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2022-2023 đến hết học kỳ I năm học 2023-2024, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về đổi mới dạy học: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về mục tiêu phát triển năng lực học sinh trong môn Ngữ văn lớp 7 theo chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 25% chưa thực sự nắm bắt sâu sắc, dẫn đến khó khăn trong triển khai thực tế.

  2. Thực trạng áp dụng phương pháp dạy học tích cực: Chỉ có khoảng 60% giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, dự án trong giảng dạy môn Ngữ văn lớp 7. So với mức kỳ vọng 85%, con số này còn thấp, phản ánh sự hạn chế trong đổi mới phương pháp.

  3. Kiểm tra, đánh giá năng lực học sinh: Khoảng 70% trường THCS đã áp dụng các hình thức kiểm tra đánh giá đa dạng, tập trung vào năng lực vận dụng và sáng tạo của học sinh, tuy nhiên, việc đánh giá tư duy bậc cao và sáng tạo vẫn chưa được thực hiện đồng đều.

  4. Ảnh hưởng của điều kiện cơ sở vật chất: Khoảng 50% trường có cơ sở vật chất và thiết bị dạy học chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý và dạy học môn Ngữ văn lớp 7 theo hướng phát triển năng lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do sự chuyển đổi tư duy từ dạy học truyền thống sang dạy học phát triển năng lực còn chậm, đặc biệt là ở đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý chưa được bồi dưỡng đầy đủ về phương pháp mới. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với xu hướng chung tại nhiều địa phương khác, nơi mà việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá còn gặp nhiều khó khăn. Việc thiếu đồng bộ trong quản lý kế hoạch dạy học, nội dung và phương pháp cũng làm giảm hiệu quả phát triển năng lực học sinh. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá năng lực học sinh theo từng trường sẽ minh họa rõ nét hơn về sự phân bố này. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm nghẽn trong quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS huyện Đan Phượng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực, đặc biệt tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 1 năm, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ trì.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý dạy học chi tiết, đồng bộ: Thiết lập hệ thống quản lý kế hoạch dạy học, kiểm tra đánh giá và theo dõi thực hiện tại từng trường, đảm bảo kế hoạch phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực học sinh. Thời gian thực hiện trong năm học 2023-2024, do Ban Giám hiệu các trường chịu trách nhiệm.

  3. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, dự án, đóng vai, đồng thời đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá theo hướng đánh giá năng lực vận dụng và sáng tạo. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực lên 85% trong 2 năm tới, do tổ chuyên môn và giáo viên thực hiện.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Phối hợp với các cấp quản lý và các nhà tài trợ để nâng cấp phòng học, trang thiết bị công nghệ thông tin, phần mềm dạy học nhằm hỗ trợ hiệu quả hoạt động dạy học môn Ngữ văn lớp 7. Kế hoạch thực hiện trong 3 năm, do Ban Giám hiệu và Phòng Giáo dục huyện phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THCS: Giúp nâng cao năng lực quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại đơn vị mình.

  2. Giáo viên dạy môn Ngữ văn lớp 7: Cung cấp kiến thức về đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và cách thức tổ chức hoạt động dạy học phát triển năng lực học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý dạy học trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7 theo hướng phát triển năng lực học sinh phù hợp với điều kiện thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
    Quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động dạy học nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện các năng lực như ngôn ngữ, tư duy phản biện, giao tiếp và sáng tạo, thay vì chỉ truyền đạt kiến thức thuần túy.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn lớp 7?
    Đổi mới phương pháp dạy học giúp kích thích sự chủ động, sáng tạo của học sinh, phát triển kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phù hợp với mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 2018, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Các phương pháp dạy học tích cực nào được áp dụng trong môn Ngữ văn lớp 7?
    Các phương pháp phổ biến gồm thảo luận nhóm, đóng vai, dự án, nghiên cứu tình huống, dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy và sáng tạo.

  4. Làm thế nào để kiểm tra, đánh giá năng lực học sinh hiệu quả?
    Cần kết hợp đa dạng các hình thức đánh giá như quan sát, đánh giá sản phẩm học tập, tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau, tập trung vào khả năng vận dụng sáng tạo kiến thức và tư duy bậc cao thay vì chỉ kiểm tra kiến thức nhớ lại.

  5. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7 tại huyện Đan Phượng là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên về đổi mới dạy học, hạn chế trong áp dụng phương pháp tích cực, thiếu đồng bộ trong quản lý kế hoạch và nội dung, cùng với điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng đều.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7 theo hướng phát triển năng lực học sinh là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông 2018.
  • Thực trạng tại các trường THCS huyện Đan Phượng cho thấy còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp dạy học và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp quản lý cần tập trung vào bồi dưỡng đội ngũ, xây dựng kế hoạch đồng bộ, đổi mới phương pháp dạy học và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung lý luận và thực tiễn quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7, làm cơ sở cho các địa phương khác tham khảo.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch chi tiết và giám sát thực hiện nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong năm học tới.

Hành động ngay hôm nay để đổi mới quản lý dạy học môn Ngữ văn lớp 7, góp phần phát triển năng lực toàn diện cho học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS!