Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc đánh giá kết quả học tập (ĐGKQHT) theo tiếp cận năng lực trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tại huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên, từ năm học 2020-2021, các trường trung học cơ sở (THCS) đã triển khai thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá theo Thông tư số 22/2021/TT-BGDĐT. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán theo tiếp cận năng lực còn nhiều hạn chế, như việc chưa đa dạng hình thức đánh giá, chưa kết hợp hiệu quả giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá quá trình, ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh THCS huyện Mường Ảng theo tiếp cận năng lực, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả đánh giá, góp phần cải thiện chất lượng dạy học môn Toán trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Nghiên cứu tập trung khảo sát tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý và giáo viên dạy Toán, trong khoảng thời gian từ tháng 11/2022 đến tháng 5/2023.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao năng lực đánh giá của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời hỗ trợ nhà trường thực hiện hiệu quả đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực, cùng các khái niệm chuyên ngành như:

  • Đánh giá kết quả học tập (ĐGKQHT): Quá trình thu thập, phân tích thông tin để xác định mức độ đạt được các mục tiêu học tập về kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh.
  • Tiếp cận năng lực: Quan điểm đánh giá dựa trên khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh thực tiễn, không chỉ tập trung vào kiến thức thuần túy.
  • Quản lý giáo dục: Quá trình tác động có tổ chức của chủ thể quản lý nhằm huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục.
  • Vai trò của Hiệu trưởng: Là người chịu trách nhiệm quản lý, điều hành các hoạt động đánh giá trong nhà trường, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu và phương pháp đánh giá theo tiếp cận năng lực.
  • Các thành tố đánh giá năng lực toán học: Bao gồm năng lực tư duy và lập luận, mô hình hóa, giải quyết vấn đề, giao tiếp toán học và sử dụng công cụ học toán.

Khung lý thuyết này giúp xây dựng hệ thống quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán theo hướng đồng bộ, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh THCS và yêu cầu đổi mới giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát thực trạng tại 10 trường THCS huyện Mường Ảng, với đối tượng là cán bộ quản lý và giáo viên dạy Toán; tài liệu khoa học, văn bản pháp luật liên quan đến đánh giá kết quả học tập và quản lý giáo dục.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu định lượng từ phiếu khảo sát; phương pháp phân tích nội dung, phỏng vấn sâu để làm rõ các vấn đề định tính.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên dạy Toán tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu từ tháng 11/2022 đến tháng 5/2023; phân tích và đề xuất biện pháp trong giai đoạn tiếp theo.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan, đồng thời phản ánh sát thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán theo tiếp cận năng lực tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò đánh giá theo tiếp cận năng lực: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về tầm quan trọng của đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực, tuy nhiên chỉ khoảng 60% thực sự áp dụng đầy đủ các nguyên tắc và phương pháp đổi mới trong thực tế.

  2. Thực trạng mục tiêu và nội dung đánh giá: 70% giáo viên đã xây dựng mục tiêu đánh giá phù hợp với năng lực học sinh, nhưng chỉ khoảng 55% tổ chức đánh giá nội dung đa dạng, phản ánh đầy đủ các năng lực toán học như tư duy, giải quyết vấn đề và giao tiếp toán học.

  3. Phương pháp và hình thức đánh giá: Chỉ có khoảng 50% giáo viên sử dụng đa dạng các phương pháp đánh giá như quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm khách quan và tự luận; hình thức đánh giá chủ yếu vẫn là kiểm tra viết truyền thống, chưa khai thác hiệu quả các hình thức đánh giá thường xuyên và đánh giá quá trình.

  4. Quản lý hoạt động đánh giá: Hiệu trưởng và ban giám hiệu chỉ thực hiện kiểm tra, giám sát định kỳ khoảng 40% các hoạt động đánh giá; việc bồi dưỡng năng lực đánh giá cho giáo viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đánh giá.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù nhận thức về vai trò của đánh giá theo tiếp cận năng lực đã được nâng cao, nhưng việc triển khai thực tế còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ trong quản lý và áp dụng phương pháp đánh giá. Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên, thiếu các biện pháp quản lý chặt chẽ từ phía hiệu trưởng, cũng như điều kiện cơ sở vật chất, học liệu chưa đáp ứng đầy đủ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương, nơi việc đổi mới kiểm tra, đánh giá còn chậm và chưa toàn diện. Việc quản lý đánh giá kết quả học tập cần được coi là một hệ thống đồng bộ, trong đó vai trò của hiệu trưởng và tổ chức bồi dưỡng giáo viên là then chốt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp đánh giá, bảng so sánh nhận thức và thực hành của giáo viên, giúp minh họa rõ nét các khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực đánh giá cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp đánh giá theo tiếp cận năng lực, tập trung vào kỹ thuật xây dựng đề kiểm tra, đa dạng hình thức đánh giá, nhằm nâng tỷ lệ áp dụng phương pháp đánh giá đa dạng lên ít nhất 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý đánh giá đồng bộ: Hiệu trưởng cần xây dựng kế hoạch quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán theo tiếp cận năng lực, bao gồm kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất, đảm bảo 100% hoạt động đánh giá được giám sát trong năm học tiếp theo.

  3. Đổi mới hình thức và công cụ đánh giá: Khuyến khích giáo viên sử dụng kết hợp các hình thức đánh giá thường xuyên, đánh giá quá trình, đánh giá sản phẩm học tập, đồng thời xây dựng ngân hàng đề thi theo chuẩn năng lực. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và học liệu: Đầu tư trang thiết bị hỗ trợ đánh giá như máy tính, phần mềm quản lý đề thi, tài liệu hướng dẫn đánh giá theo tiếp cận năng lực, nhằm nâng cao hiệu quả công tác đánh giá trong 2 năm tới. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên môn Toán THCS: Áp dụng các phương pháp, hình thức đánh giá đổi mới, phát triển năng lực đánh giá và nâng cao chất lượng dạy học môn Toán.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý giáo dục và đổi mới đánh giá.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và hỗ trợ các trường trong việc đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tiếp cận năng lực trong đánh giá kết quả học tập là gì?
    Tiếp cận năng lực là phương pháp đánh giá dựa trên khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh trong các tình huống thực tiễn, không chỉ tập trung vào việc ghi nhớ kiến thức. Ví dụ, học sinh được đánh giá qua việc giải quyết các bài toán thực tế thay vì chỉ làm bài kiểm tra lý thuyết.

  2. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý đánh giá kết quả học tập như thế nào?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, giám sát và đánh giá hoạt động kiểm tra, đánh giá trong nhà trường, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu và phương pháp đánh giá theo tiếp cận năng lực. Họ cũng tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên.

  3. Những hạn chế chính trong quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán tại huyện Mường Ảng là gì?
    Hạn chế gồm việc chưa đa dạng hình thức đánh giá, thiếu kiểm tra, giám sát thường xuyên, năng lực đánh giá của giáo viên chưa đồng đều, và điều kiện cơ sở vật chất, học liệu chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực?
    Cần tổ chức bồi dưỡng chuyên sâu cho giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý đánh giá đồng bộ, đổi mới hình thức và công cụ đánh giá, đồng thời cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và học liệu hỗ trợ.

  5. Phương pháp đánh giá nào phù hợp để đánh giá năng lực toán học của học sinh THCS?
    Phương pháp kết hợp như quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm khách quan, tự luận, đánh giá sản phẩm học tập và đánh giá quá trình học tập là phù hợp để đánh giá toàn diện các năng lực tư duy, mô hình hóa, giải quyết vấn đề, giao tiếp và sử dụng công cụ học toán.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán theo tiếp cận năng lực tại 10 trường THCS huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên, với nhiều hạn chế về phương pháp, hình thức và quản lý.
  • Vai trò của Hiệu trưởng và công tác bồi dưỡng giáo viên là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả đổi mới đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm bồi dưỡng năng lực, xây dựng kế hoạch quản lý, đổi mới hình thức đánh giá và cải thiện điều kiện cơ sở vật chất.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2023-2025 nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán tại địa phương.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, giáo viên và cơ quan giáo dục địa phương phối hợp thực hiện các giải pháp để đạt hiệu quả cao nhất trong đổi mới công tác đánh giá theo tiếp cận năng lực.

Hãy bắt đầu áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán, góp phần phát triển năng lực học sinh THCS huyện Mường Ảng trong thời gian tới!