Tổng quan nghiên cứu

Huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn, là một trong những huyện miền núi nghèo với dân số chủ yếu là dân tộc thiểu số chiếm 98,65%, trong đó người Tày và người Mông chiếm tỷ trọng cao. Diện tích đất nông nghiệp lên đến 46.085 ha, với 88,4% số hộ sản xuất nông nghiệp. Thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 26 triệu đồng/năm, tuy nhiên tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao, chiếm 38,84% năm 2018, cùng với 13,82% hộ cận nghèo. Nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp truyền thống, cùng với hơn 200 cơ sở công nghiệp nhỏ và 3.000 cơ sở kinh doanh thương mại, chủ yếu chế biến và tiêu thụ nông sản. Nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) từ thuế còn hạn chế, năm 2018 đạt khoảng 12 tỷ đồng.

Hoạt động quản lý công tác thu thuế tại Chi cục Thuế huyện Pác Nặm chịu nhiều áp lực do đặc thù kinh tế - xã hội và điều kiện địa lý khó khăn. Mặc dù đạt được một số thành tích như thu đạt 112% chỉ tiêu, công tác tư vấn hỗ trợ người nộp thuế được chú trọng, nhưng vẫn tồn tại các hạn chế như tuyên truyền pháp luật chưa hiệu quả, nợ thuế chiếm tỷ trọng cao (567 triệu đồng năm 2018), và phát hiện nhiều sai phạm qua thanh tra, kiểm tra với số tiền truy thu 159 triệu đồng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận và thực trạng quản lý công tác thu thuế, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý thu thuế trên địa bàn huyện Pác Nặm đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018 với khảo sát sơ cấp năm 2019, trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hoàn thiện lý luận quản lý thu thuế và thực tiễn giúp Chi cục Thuế huyện lựa chọn phương pháp quản lý phù hợp, đồng thời là tài liệu tham khảo cho học viên, sinh viên ngành quản lý kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công tác thu thuế, bao gồm:

  • Khái niệm và vai trò của thuế: Thuế được hiểu là khoản nộp bắt buộc của tổ chức, cá nhân cho ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật, nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu công cộng và điều tiết kinh tế vĩ mô. Thuế đóng vai trò quan trọng trong huy động nguồn lực, điều chỉnh thu nhập, kiềm chế lạm phát và kiểm soát hoạt động sản xuất kinh doanh.

  • Lý luận về quản lý công tác thu thuế: Quản lý công tác thu thuế là hoạt động của cơ quan thuế nhằm đảm bảo thu thuế đầy đủ, đúng pháp luật và kịp thời vào NSNN. Quản lý này bao gồm tổ chức bộ máy, quản lý đối tượng nộp thuế, kê khai, quyết toán, thanh tra, kiểm tra, thu nợ và tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế.

  • Nguyên tắc quản lý công tác thu thuế: Bao gồm bình đẳng trước pháp luật, công khai minh bạch, sự phối hợp giữa các cơ quan, cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin, ưu tiên thủ tục đối với hàng hóa xuất nhập khẩu.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế: Thu nhập và nhận thức người nộp thuế, trình độ cán bộ quản lý, hệ thống pháp luật, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Chi cục Thuế huyện Pác Nặm, UBND huyện, Tổng cục Thuế, Tổng cục Thống kê và các tài liệu chuyên ngành. Thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát 56 cán bộ thuế và 350 người nộp thuế được chọn mẫu ngẫu nhiên từ tổng số 7.492 đối tượng nộp thuế.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Phỏng vấn trực tiếp cán bộ thuế với câu hỏi đóng và mở; khảo sát người nộp thuế qua phiếu điều tra và gọi điện thoại.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (số tuyệt đối, trung bình, phần trăm), so sánh số liệu qua các năm và với kế hoạch giao, phân tích độ lệch chuẩn để đánh giá mức độ đồng thuận ý kiến. Các kết quả được trình bày bằng bảng biểu và biểu đồ.

  • Timeline nghiên cứu: Số liệu thứ cấp giai đoạn 2016-2018, khảo sát sơ cấp năm 2019, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu thuế tăng trưởng ổn định: Tổng thu thuế tại Chi cục Pác Nặm tăng nhẹ qua các năm, ví dụ thu từ doanh nghiệp ngoài quốc doanh đạt 1.382 triệu đồng năm 2016, tăng lên 1.404 triệu đồng năm 2018, tương ứng tăng 1,6%. Thuế thu nhập cá nhân cũng tăng từ 406 triệu đồng lên 428 triệu đồng, tăng 5,4%.

  2. Số lượng đối tượng nộp thuế tăng đều: Tổng số tổ chức, hộ gia đình và cá nhân nộp thuế tăng trung bình 4-9% mỗi năm, trong đó cá nhân tăng 9,1% năm 2017 so với 2016, cho thấy sự mở rộng về đối tượng quản lý.

  3. Tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn cao nhưng vẫn còn chậm trễ: Số tờ khai nộp đúng hạn tăng từ 1.332 lên 1.534 tờ khai trong giai đoạn 2016-2018, đạt tỷ lệ trên 90%, tuy nhiên số tờ khai nộp chậm cũng tăng nhẹ, phản ánh một số khó khăn trong việc tuân thủ thời hạn.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra phát hiện nhiều sai phạm: Qua thanh tra, truy thu thuế đạt 159 triệu đồng, truy hoàn thuế 36 triệu đồng, cho thấy vẫn còn tồn tại vi phạm trong kê khai và nộp thuế.

  5. Nợ thuế còn cao: Nợ thuế giảm từ 674 triệu đồng năm 2016 xuống còn 567 triệu đồng năm 2018, tuy giảm nhưng vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng thu ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện miền núi với tỷ lệ hộ nghèo cao, trình độ dân trí thấp, điều kiện đi lại khó khăn, dẫn đến việc tuyên truyền pháp luật thuế chưa hiệu quả và nhận thức người nộp thuế còn hạn chế. Sự gia tăng số lượng đối tượng nộp thuế tạo áp lực lớn cho công tác quản lý, trong khi nguồn lực cán bộ thuế còn hạn chế.

So sánh với các địa phương như huyện Cẩm Khê (Phú Thọ) và Mộc Châu (Sơn La), nơi có kết quả thu thuế vượt chỉ tiêu lần lượt 12% và 27%, cho thấy Pác Nặm còn nhiều tiềm năng để cải thiện. Các địa phương này đã áp dụng hiệu quả công tác tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, kiểm tra.

Việc áp dụng kê khai thuế qua mạng tại Pác Nặm đã giúp giảm thời gian và chi phí cho người nộp thuế, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, công tác lưu trữ hồ sơ và cập nhật thông tin còn chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến việc phát hiện sai phạm và quản lý nợ thuế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu thuế theo từng loại, bảng phân bổ đối tượng nộp thuế qua các năm, biểu đồ tỷ lệ kê khai đúng hạn và số nợ thuế qua các năm để minh họa rõ nét hơn các xu hướng và vấn đề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng: Đẩy mạnh sự phối hợp giữa Chi cục Thuế, UBND huyện, công an và các sở ngành liên quan để trao đổi thông tin, hỗ trợ công tác thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế nợ thuế. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ thuế xuống dưới 5% tổng thu ngân sách trong vòng 3 năm.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế: Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông như đài phát thanh, truyền hình, mạng xã hội và tổ chức các buổi tập huấn tại các xã, phường nhằm nâng cao nhận thức người nộp thuế, đặc biệt là dân tộc thiểu số. Mục tiêu nâng điểm đánh giá nhận thức người nộp thuế lên mức "khá" trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, thanh tra thuế: Tăng cường đào tạo cán bộ thanh tra, kiểm tra về nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát và phân tích rủi ro để phát hiện kịp thời các vi phạm. Mục tiêu tăng tỷ lệ phát hiện sai phạm và truy thu thuế ít nhất 15% mỗi năm.

  4. Hoàn thiện và hiện đại hóa hệ thống quản lý thu thuế: Tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin, mở rộng kê khai và nộp thuế điện tử, xây dựng hệ thống dữ liệu tập trung, cập nhật thường xuyên thông tin người nộp thuế. Mục tiêu 100% doanh nghiệp và cá nhân đủ điều kiện thực hiện kê khai thuế qua mạng trong 3 năm tới.

  5. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý và ứng dụng công nghệ cho cán bộ thuế, đặc biệt là đội ngũ tại các xã, phường. Mục tiêu đạt trình độ "khá" trở lên về năng lực chuyên môn cho 90% cán bộ trong 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thuế: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý công tác thu thuế, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả công tác thu ngân sách.

  2. Lãnh đạo và quản lý các cơ quan nhà nước địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, phối hợp quản lý thu thuế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Học viên, sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn quản lý thu thuế tại địa bàn miền núi, giúp nâng cao kiến thức chuyên môn.

  4. Các nhà nghiên cứu, chuyên gia kinh tế: Cung cấp dữ liệu và phân tích thực trạng quản lý thu thuế tại vùng khó khăn, làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn về chính sách thuế và quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý công tác thu thuế là gì?
    Quản lý công tác thu thuế là hoạt động của cơ quan thuế nhằm đảm bảo thu thuế đầy đủ, đúng pháp luật và kịp thời vào ngân sách nhà nước, bao gồm tổ chức bộ máy, quản lý đối tượng, kê khai, quyết toán, thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế nợ thuế.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu thuế tại Pác Nặm?
    Các yếu tố chính gồm thu nhập và nhận thức người nộp thuế, trình độ cán bộ quản lý, hệ thống pháp luật, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và điều kiện kinh tế - xã hội đặc thù của huyện miền núi.

  3. Tại sao nợ thuế vẫn còn cao dù đã có nhiều biện pháp quản lý?
    Nguyên nhân do điều kiện kinh tế khó khăn, nhận thức người nộp thuế hạn chế, nguồn lực cán bộ thuế còn yếu, cùng với việc một số đối tượng cố tình trốn thuế hoặc chây ì nộp thuế.

  4. Công nghệ thông tin được ứng dụng như thế nào trong quản lý thu thuế?
    Ứng dụng kê khai thuế qua mạng, nộp thuế điện tử, xây dựng hệ thống dữ liệu tập trung, phần mềm quản lý thuế giúp giảm thời gian, chi phí, nâng cao hiệu quả kiểm soát và phát hiện sai phạm.

  5. Giải pháp nào hiệu quả nhất để tăng cường quản lý thu thuế tại huyện miền núi như Pác Nặm?
    Tăng cường phối hợp liên ngành, đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức, nâng cao năng lực cán bộ, hiện đại hóa công nghệ quản lý và áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế là những giải pháp thiết thực và hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý công tác thu thuế tại Chi cục Thuế huyện Pác Nặm đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế về nhận thức người nộp thuế, nợ thuế và công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Thu nhập bình quân đầu người và số lượng đối tượng nộp thuế tăng đều, tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng nguồn thu ngân sách.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kê khai và nộp thuế đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thủ tục hành chính.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao nhận thức người nộp thuế, hiện đại hóa hệ thống quản lý và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Tiếp tục triển khai các giải pháp đến năm 2025 nhằm đảm bảo nguồn thu ổn định, góp phần phát triển kinh tế - xã hội huyện Pác Nặm.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và Chi cục Thuế huyện Pác Nặm cần phối hợp triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời thường xuyên đánh giá, điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội địa phương.