Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính chủ yếu để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn và giữ vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội. Tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách thành phố tăng từ 40,2% năm 2014 lên 55,7% năm 2017, phản ánh quy mô chi thường xuyên ngày càng lớn. Tuy nhiên, việc quản lý chi thường xuyên còn tồn tại nhiều hạn chế như chi cho con người tăng cao, định mức chi chưa phù hợp, một số nội dung chi chưa thực sự cấp thiết. Điều này ảnh hưởng đến nguồn lực dành cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Uông Bí giai đoạn 2014-2017, với tầm nhìn đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chi thường xuyên ngân sách cấp huyện tại thành phố Uông Bí, sử dụng số liệu thực trạng từ năm 2014 đến 2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào quản lý chi thường xuyên NSNN. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Ngân sách nhà nước (NSNN): Toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
  • Chi thường xuyên NSNN: Các khoản chi tiêu liên tục, mang tính tiêu dùng xã hội, đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước, các hoạt động sự nghiệp, an ninh quốc phòng, văn hóa xã hội.
  • Quản lý chi thường xuyên NSNN: Quá trình sử dụng các biện pháp quản lý nhằm đảm bảo chi thường xuyên được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên: Bao gồm nguyên tắc tập trung dân chủ, quản lý theo dự toán, tiết kiệm hiệu quả và chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.
  • Tiêu chí đánh giá quản lý chi thường xuyên: Đánh giá qua các chỉ tiêu về lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, kiểm soát chi thường xuyên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách thành phố Uông Bí giai đoạn 2014-2017. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 50 cán bộ phụ trách ngân sách tại các phòng, ban, ngành của thành phố, áp dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, thời gian công tác và chuyên môn nghiệp vụ.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tương đối và tuyệt đối, kết hợp phân tích tổng hợp để đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN. Thời gian nghiên cứu từ tháng 2/2018 đến tháng 6/2018, tập trung tại các cơ quan thuộc UBND thành phố Uông Bí.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi thường xuyên tăng nhanh: Tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách thành phố tăng từ 40,2% năm 2014 lên 55,7% năm 2017, tương đương mức tăng 15,5 điểm phần trăm. Tổng chi thường xuyên tăng 54,2% từ 292.693 triệu đồng năm 2014 lên 451.355 triệu đồng năm 2017.

  2. Chi cho bộ máy quản lý và giáo dục chiếm tỷ trọng lớn: Phần lớn chi thường xuyên tập trung vào công tác quản lý hành chính và bộ máy giáo dục, cho thấy một số nội dung cải cách hành chính chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.

  3. Nguồn lực đầu tư phát triển giảm: Chi đầu tư xây dựng cơ bản giảm 13,5% từ 255.863 triệu đồng năm 2014 xuống 221.415 triệu đồng năm 2017, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai.

  4. Công tác lập dự toán và kiểm soát chi còn hạn chế: Qua khảo sát, nhiều cán bộ phản ánh việc lập dự toán chưa sát thực tế, phân bổ ngân sách chưa hợp lý, công tác kiểm tra, thanh tra chưa thường xuyên và hiệu quả chưa cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc tăng chi thường xuyên là do điều chỉnh tăng mức lương tối thiểu và mở rộng giao kinh phí tự chủ cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Việc tập trung nguồn lực lớn cho chi thường xuyên làm giảm khả năng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế bền vững của thành phố.

So sánh với các nghiên cứu tại Thị xã Sơn Tây và Huyện Phúc Thọ, các hạn chế về lập dự toán, phân bổ ngân sách và kiểm soát chi cũng là những điểm chung, cho thấy cần có giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách được đánh giá là một trong những yếu tố giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát và quyết toán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách qua các năm, bảng so sánh chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, cũng như bảng kết quả khảo sát ý kiến cán bộ về các khâu quản lý chi thường xuyên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường phân tích, dự báo nhu cầu chi tiêu dựa trên thực tế và các yếu tố kinh tế - xã hội, đảm bảo dự toán sát với nhu cầu thực tế. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố, thời gian: hàng năm trước kỳ lập dự toán.

  2. Tăng cường kiểm soát và giám sát chi thường xuyên: Thực hiện kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo chi đúng chế độ, tiêu chuẩn. Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước, Thanh tra thành phố, thời gian: liên tục hàng năm.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý chi ngân sách điện tử, nâng cao tính minh bạch, chính xác và nhanh chóng trong công tác lập dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông, thời gian: 2023-2025.

  4. Tinh giản bộ máy và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực: Rà soát, sắp xếp lại tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách, giảm chi phí hành chính không cần thiết, tập trung nguồn lực cho các nhiệm vụ trọng tâm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, thời gian: 2023-2027.

  5. Phân cấp quản lý chi thường xuyên hợp lý: Mở rộng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sử dụng ngân sách trên cơ sở quy định rõ ràng về chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu. Chủ thể thực hiện: HĐND, UBND thành phố, thời gian: 2023-2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương: Giúp nâng cao năng lực lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi thường xuyên ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách tại địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng các chính sách quản lý chi ngân sách phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Các đơn vị sử dụng ngân sách: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc quản lý chi thường xuyên, từ đó thực hiện đúng chế độ, tiêu chuẩn, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên là các khoản chi tiêu liên tục, mang tính tiêu dùng xã hội, đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước và các hoạt động sự nghiệp như giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng.

  2. Tại sao cần tăng cường quản lý chi thường xuyên NSNN?
    Quản lý tốt chi thường xuyên giúp sử dụng ngân sách hiệu quả, tránh lãng phí, đảm bảo nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện các nhiệm vụ chính trị.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp, khảo sát 50 cán bộ quản lý ngân sách, phân tích thống kê mô tả, so sánh và tổng hợp.

  4. Những hạn chế chính trong quản lý chi thường xuyên tại Uông Bí là gì?
    Bao gồm lập dự toán chưa sát thực tế, phân bổ ngân sách chưa hợp lý, kiểm soát chi chưa chặt chẽ, chi thường xuyên tăng nhanh làm giảm nguồn lực đầu tư phát triển.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Cải thiện lập dự toán, tăng cường kiểm soát, ứng dụng công nghệ thông tin, tinh giản bộ máy, phân cấp quản lý hợp lý và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.

Kết luận

  • Chi thường xuyên ngân sách thành phố Uông Bí tăng nhanh, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, ảnh hưởng đến nguồn lực đầu tư phát triển.
  • Quản lý chi thường xuyên còn nhiều hạn chế về lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên đến năm 2030.
  • Việc áp dụng công nghệ thông tin và cải cách bộ máy quản lý là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đồng bộ, giám sát chặt chẽ và đánh giá định kỳ kết quả thực hiện.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của thành phố Uông Bí.